Το παιδί με ιδιαίτερες ανάγκες στη μονογονεϊκή οικογένεια

Τα τελευταία χρόνια η εκπαίδευση των παιδιών με ειδικές ανάγκες έχει διαφοροποιηθεί αρκετά. Μια μεγάλη και σημαντική αλλαγή είναι η συμμετοχή της οικογένειας στην διαδικασία. Παλαιότερα η οικογένεια απείχε ολοκληρωτικά από την αντιμετώπιση αυτών των παιδιών και κύριο ρόλο είχαν οι θεραπευτές. Στην πορεία μέχρι σήμερα, έχει αναγνωριστεί η αξία της συμμετοχής της οικογένειας στην καθημερινότητα του παιδιού. Για αυτό το λόγο οι γονείς «εκπαιδεύονται» στην αντιμετώπιση των ιδιαίτερων αναγκών του παιδιού τους.

Τα συναισθήματα των γονέων από τη στιγμή της διάγνωσης έως τη στιγμή της αποδοχής ποικίλλουν. Φόβος, ενοχές , απογοήτευση, ματαίωση, θυμός και άγχος είναι μερικά από αυτά.  Οι γονείς καλούνται να ενημερωθούν ενδελεχώς για κάτι που πριν ίσως δεν γνώριζαν και που αφορά εφ’όρου ζωής το παιδί τους. Σε αυτή τη διαδικασία παίζει σημαντικό ρόλο η ψυχολογική υποστήριξη που θα δεχθούν οι γονείς.

Οι ειδικοί επισημαίνουν τέσσερα στάδια προσαρμογής των γονέων στις νέες συνθήκες .
Στο πρώτο στάδιο υπάρχει το σοκ όπου οι γονείς ακούνε τη διάγνωση πρώτη φορά. Είναι σύνηθες να αποδιοργανώνονται και να αμφισβητούν την διάγνωση.
Στο δεύτερο στάδιο – το στάδιο της αντίδρασης– οι γονείς εκφράζουν τα δυσάρεστα συναισθήματα που έχουν προκύψει από το απροσδόκητο γεγονός. Η θλίψη , η λύπη, ο θυμός οι ενοχές  είναι τα πιο συνηθισμένα συναισθήματα που βιώνουν οι γονείς στο στάδιο της αντίδρασης.
Στο τρίτο στάδιο , το στάδιο της προσαρμογής οι γονείς εκτιμούν ρεαλιστικά την κατάσταση και τις ανάγκες του παιδιού τους. Ενημερώνονται διεξοδικά για τις ανάγκες του παιδιού και για τον τρόπο που θα το βοηθήσουν.
Έτσι οδηγούνται στο τελευταίο στάδιο που είναι το στάδιο του προσανατολισμού όπου οι γονείς αναδιοργανώνουν την καθημερινότητά τους με σκοπό να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες του παιδιού.

Οι σχέσεις ανάμεσα στους γονείς διαταράσσονται καθώς υπάρχουν εντάσεις που προκαλούνται από τις συμπεριφορές του παιδιού. Η κούραση, το άγχος, η έλλειψη ευχαρίστησης από την εξέλιξη του παιδιού προκαλούν εντάσεις στις γονεϊκές σχέσεις. Σύμφωνα με έρευνες ένα υψηλό ποσοστό γάμων στους οποίους υπάρχουν παιδιά με ειδικές ανάγκες οδηγούνται στο διαζύγιο.

Κάθε περίπτωση ωστόσο είναι διαφορετική όπως είναι και κάθε οικογένεια. Η ιδιαιτερότητα του παιδιού μπορεί να είναι κινητική δυσκολία ή νοητική. Μια μεγάλη κατηγορία διαταραχών είναι και οι διαταραχές αυτιστικού φάσματος (ΔΑΦ) όπου η δυσκολία του παιδιού να επικοινωνήσει με το περιβάλλον δημιουργεί αρκετό άγχος στους γονείς.

Στις μονογονεϊκές οικογένειες οι δυσκολίες συγκεντρώνονται στον γονέα που ζει με το παιδί. Τα συναισθήματα και η καθημερινότητα δεν μοιράζονται αλλά συσσωρεύονται σε ένα πρόσωπο , το οποίο καλείται να αντιμετωπίσει με δυσκολία τις ανάγκες του παιδιού.

Η αντιμετώπιση του παιδιού την περίοδο του διαζυγίου εξαρτάται τόσο από την ηλικία, όσο και από τη δυσκολία που αντιμετωπίζει. Βασική προτεραιότητα πρέπει να δοθεί στη φύση της δυσκολίας που αντιμετωπίζει το παιδί. Για παράδειγμα, ένα παιδί που βρίσκεται στο φάσμα του αυτισμού έχει ανάγκη την ρουτίνα και τη σταθερότητα. Οποιαδήποτε αλλαγή  του προκαλεί άγχος και ίσως είναι ανασταλτικός παράγοντας για την εξέλιξή του. Σε αυτές τις περιπτώσεις είναι αρκετά δύσκολο να εξηγήσει ο γονιός στο παιδί τι ακριβώς έχει γίνει και απουσιάζει ο άλλος γονιός. Μια ακόμη δυσκολία των παιδιών που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού είναι η κατανόηση των ανθρώπινων σχέσεων και συναισθημάτων, γεγονός που δυσκολεύει ακόμα περισσότερο την κατανόηση των νέων δεδομένων.

Είναι πολύ σημαντικό στην διαδικασία του διαζυγίου να διαμορφωθούν οι νέες συνθήκες με έμφαση στην ρουτίνα. Όλα τα παιδιά έχουν ανάγκη τη σταθερότητα αλλά τα παιδιά με αυτισμό την απαιτούν. Η επαφή και με τους δύο γονείς είναι ιδιαίτερα βοηθητική για την εξέλιξη του παιδιού με αυτισμό. Τα πάντα όμως εξαρτώνται από την λειτουργικότητα του παιδιού. Έτσι, όταν ένα παιδί δεν έχει αναπτύξει το λόγο του ή είναι περιορισμένο, είναι πιθανόν οι αλλαγές που θα συμβούν λόγω του διαζυγίου να του προκαλέσουν έντονο άγχος το οποίο δεν θα μπορεί να εκφράσει. Μπορεί λοιπόν να εκδηλώσει συμπεριφορές που πριν δεν είχε και αυτό να προκαλέσει περισσότερη ένταση στις οικογενειακές σχέσεις.

Στα πλαίσια λοιπόν της ρουτίνας που είναι απαραίτητη στα παιδιά με αυτισμό, είναι καλό να υπάρχει σταθερότητα στις ώρες επίσκεψης του γονέα, ή στις μέρες διανυκτέρευσης στο σπίτι του. Αυτό μπορεί να γίνει με την ένταξη αυτών των επαφών στο εβδομαδιαίο πρόγραμμα που συμβουλεύεται το παιδί συχνά ώστε να γνωρίζει τι πρόκειται να συμβεί. Ωστόσο, στην περίπτωση του διαζυγίου είναι πιθανό να υπάρχει επικοινωνία του παιδιού με τον γονιό που έφυγε, επομένως να υπάρχει μια νέα ρουτίνα, ενώ στην περίπτωση του θανάτου αυτό δεν είναι εφικτό.

Στην επόμενη σελίδα:  Περισσότερες συνέπειες του διαζυγίου και του πένθους στο παιδί με ιδιαίτερες ανάγκες