Τα παιδιά των γκέι γονιών αναπτύσσονται φυσιολογικά-η ομοφυλοφιλία δεν επηρεάζει την ταυτότητα του φύλου

Με αφορμή τη δημόσια συζήτηση για το ζήτημα της γονεϊκότητας των ομόφυλων ζευγαριών, στραφήκαμε στην επιστήμη για απαντήσεις, θεωρώντας πως σχεδόν 40 χρόνια ερευνών οδηγούν πια σε κάποια πρώτα ασφαλή συμπεράσματα.

Οι έρευνες δείχνουν πως τα παιδιά ομόφυλων ζευγαριών αναπτύσσονται φυσιολογικά χωρίς ιδιαίτερες δυσκολίες και χωρίς σημαντικές διαφορές από τα παιδιά ετερόφυλων ζευγαριών.

Η ομοφυλοφιλία των γονέων δεν επηρεάζει την ταυτότητα φύλου του παιδιού

Κάτι που επανέρχεται συχνά στη συζήτηση, είναι το ερώτημα αν υπάρχει διαφορά στη σεξουαλική τους ανάπτυξη. Χρειάζονται πραγματικά δύο ετερόφυλοι γονείς για να αναπτυχθούν σωστά και να αποκτήσουν την ταυτότητα φύλου τα παιδιά τους; Οι μελέτες δείχνουν πως όχι. Ο βαθμός διαφοροποίησης των φύλων δεν διαφέρει μεταξύ ετερόφυλων και ομόφυλων οικογενειών. Με πιο απλά λόγια, ένα παιδί δεν γίνεται ομοφυλόφιλο επειδή μεγαλώνει με ομοφυλόφιλους γονείς. Εξάλλου οι ομοφυλόφιλοι προέρχονταν μέχρι τώρα από ετερόφυλα ζευγάρια.

Το πρόβλημα είναι ο στιγματισμός

Οι πραγματικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα παιδιά ομόφυλων οικογενειών είναι κοινωνικές. Θυματοποιούνται ευκολότερα από τα άλλα παιδιά, καθώς τα κοροϊδεύουν στο σχολείο για τη σχέση των γονιών τους.

Παρόλα αυτά παρουσιάζουν σε παρόμοια ποσοστά με τα άλλα παιδιά εσωτερικευμένα και εξωτερικευμένα ψυχολογικά προβλήματα. Έρευνες δείχνουν πως η προσαρμογή των εφήβων δεν σχετίζεται με τον τύπο της οικογένειας. Οι έφηβοι των οποίων οι γονείς περιέγραφαν στενότερες σχέσεις μαζί τους ανέφεραν λιγότερη παραβατική συμπεριφορά και χρήση ουσιών, γεγονός που υποδηλώνει ότι η ποιότητα των σχέσεων γονέων-εφήβων προβλέπει καλύτερα τα αποτελέσματα των εφήβων απ’ ό,τι ο τύπος της οικογένειας.

Θετική είναι και η εικόνα που σκιαγραφείται και στην μεγαλύτερη, μακροβιότερη προοπτική μελέτη λεσβιακών οικογενειών στις Η.Π.Α., με τη συμμετοχή 39 έφηβων αγοριών και 39 έφηβων κοριτσιών που γεννήθηκαν με σπέρμα δότη από ζευγάρια λεσβιών. Οι μητέρες δήλωσαν πως τα παιδιά τους σκόραραν υψηλότερα σε κοινωνική, ακαδημαϊκή και γενική ικανότητα, σε σχέση με το δείγμα αμερικανών εφήβων ίδιας ηλικίας με ετερόφυλους γονείς. Οι ίδιοι οι έφηβοι ανέφεραν ότι είναι ακαδημαϊκά επιτυχημένοι, με ενεργό δίκτυο φίλων και ισχυρούς οικογενειακούς δεσμούς. Το 41% των εφήβων είχε βιώσει στιγματισμό με βάση την ομοφοβία, αλλά όσοι είχαν στενές, θετικές σχέσεις με τις λεσβίες μητέρες τους επιδεικνύουν ανθεκτικότητα ως απάντηση στον στιγματισμό. Τα αποτελέσματα μετά από χρόνια έδειξαν ότι, συνολικά, ως νεαροί ενήλικες πια, τα παιδιά αυτά ανέφεραν υγιή υποκειμενική ευημερία.

Ως προς τα ζευγάρια ομόφυλων ανδρών, σε μελέτη που έγινε στην Ιταλία ανάμεσα σε 40 οικογένειες ανδρών που συγκροτήθηκαν με παρένθετη μητρότητα και 40 οικογένειες λεσβιών μητέρων που σχηματίστηκαν από σπερματέγχυση δότη, όλες με ένα παιδί ηλικίας 3 έως 9 ετών, η μοναδική διαφορά που αναδείχθηκε είναι τα υψηλότερα επίπεδα στιγματισμού που αναφέρθηκαν από τους ομόφυλους πατέρες.

Το νευρωνικό δίκτυο «γονικής φροντίδας» ενεργοποιείται συνολικά στους ομόφυλους πατέρες

Μια κοινή ανησυχία που εκφράζεται στη συζήτηση σχετικά με την ομόφυλη πατρότητα, αφορά στην μητρική φροντίδα που θεωρητικά απουσιάζει από μια τέτοια οικογένεια. Σε αυτό έρχεται να απαντήσει μία άλλη έρευνα, με πολύ ενδιαφέροντα πορίσματα. Οι ερευνητές μέτρησαν την απόκριση του γονικού εγκεφάλου στα ερεθίσματα του βρέφους μέσω λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας, μέτρησης ωκυτοκίνης και καταγραφής συμπεριφοράς των γονέων σε τρεις ομάδες γονέων που μεγάλωναν το πρωτότοκο βρέφος τους: ετεροφυλόφιλες μητέρες που έδιναν πρωτογενή φροντίδα, ετεροφυλόφιλους πατέρες που έδιναν δευτερογενή φροντίδα και ομοφυλόφιλους πατέρες που έδιναν πρωτογενή φροντίδα, μεγαλώνοντας βρέφη χωρίς μητρική συμμετοχή. Τα αποτελέσματα αποκάλυψαν ότι η γονεϊκότητα επηρεάζει τον εγκέφαλο και ενεργοποιεί ένα συνολικό νευρωνικό δίκτυο «γονικής φροντίδας».

Το εντυπωσιακό είναι πως ενώ στις ετεροφυλόφιλες μητέρες παρατηρήθηκε αυξημένη δραστηριότητα σε περιοχές εγκεφάλου που σχετίζονται με την επεξεργασία συναισθήματος, και στους ετεροφυλόφιλους πατέρες στις περιοχές εγκεφάλου που σχετίζονται με νοητικές διεργασίες, στους ομοφυλόφιλους πατέρες αυξημένη δραστηριότητα παρατηρήθηκε και στις δύο περιοχές του εγκεφάλου! Πράγμα που σημαίνει πως οι ομοφυλόφιλοι άντρες που παρέχουν πρωταρχικές φροντίδες σε βρέφη μπορούν να ανταποκριθούν και στους δύο ρόλους.

Το κλειδί βρίσκεται στην ποιότητα των σχέσεων με τους γονείς

Τα τελευταία χρόνια, η προσοχή μετατοπίσθηκε από τη σύγκριση μεταξύ οικογενειών ομόφυλων και ετερόφυλων γονέων, στη μελέτη των συνθηκών που βιώνουν τα παιδιά μέσα στην οικογένεια των ομόφυλων γονέων.

Σύμφωνα με τη θεωρία των οικογενειακών συστημάτων, οι σχέσεις γονέων-παιδιών αποτελούν σημαντική πτυχή της ατομικής ευημερίας. Σε έρευνα που έγινε σε 84 ενήλικα τέκνα ομόφυλων ανδρών, στις περιπτώσεις όπου οι γονείς είχαν αποκαλύψει στα παιδιά τους τον σεξουαλικό τους προσανατολισμό νωρίτερα στη ζωή τους, οι συμμετέχοντες ανέφεραν ότι αισθάνονταν πιο κοντά στους πατέρες τους στην ενήλικη ζωή. Όσοι ανέφεραν στενότερες σχέσεις με τους πατέρες τους ανέφεραν επίσης και μεγαλύτερη ευημερία.

Η ποιότητα της σχέσης, οι γονικές πρακτικές, ο στιγματισμός της οικογένειας, συνδέονται με την ύπαρξη ή μη προβλημάτων στα παιδιά.

Τα εκτενή στοιχεία που είναι διαθέσιμα από περισσότερα από 30 χρόνια έρευνας, όπως αναλύθηκαν από την Επιτροπή Ψυχοκοινωνικών Πτυχών της Υγείας του Παιδιού και της Οικογένειας της Αμερικανικής Ακαδημίας Παιδιατρικής, αποκαλύπτουν ότι τα παιδιά που μεγαλώνουν από ομόφυλους γονείς έχουν επιδείξει ανθεκτικότητα όσον αφορά την κοινωνική, ψυχολογική και σεξουαλική υγεία, παρά τις οικονομικές και νομικές ανισότητες και τον κοινωνικό στιγματισμό. Πολλές μελέτες έχουν καταδείξει ότι η ευημερία των παιδιών επηρεάζεται πολύ περισσότερο από τις σχέσεις τους με τους γονείς τους, την αίσθηση ικανότητας και ασφάλειας των γονέων τους και την παρουσία κοινωνικής και οικονομικής υποστήριξης για την οικογένεια, παρά από το φύλο ή τον σεξουαλικό προσανατολισμό των γονέων τους.

Άλλωστε, ας μην ξεχνάμε πως οι ομόφυλοι γονείς πρέπει να δώσουν μια πραγματική μάχη, διοικητική και ιατρική, προκειμένου να γίνουν γονείς. Το να ξεπεράσουν όλα τα εμπόδια αποτελεί μία δοκιμασία που την επιτυγχάνουν μόνο όσοι έχουν ιδιαίτερα υψηλό κίνητρο. Αντίστοιχα, η ετεροφυλοφιλία δεν προστατεύει από τη συζυγική ασυμφωνία, τις οικογενειακές συγκρούσεις ή τις ακαδημαϊκές δυσκολίες.

Το μεγάλωμα ψυχικά υγιών παιδιών, σε κάθε είδους οικογένεια, εξαρτάται άμεσα από τις ψυχικές ικανότητες των γονέων. Οι διαδρομές προς τη γονεϊκότητα που περιλαμβάνουν τεχνικές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, υιοθεσία και αναδοχή θα πρέπει λοιπόν να επικεντρώνονται στην ικανότητα των γονέων και όχι στον σεξουαλικό τους προσανατολισμό.

*Το άρθρο βασίστηκε σε παρουσίαση της Ομοτ. Καθηγήτριας Παιδοψυχιατρικής Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Ελένης Λαζαράτου για τις «Νέες μορφές οικογένειας με τη συμβολή της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής», που πραγματοποιήθηκε στο 1^ο Πανελλήνιο Συνέδριο για την Ψυχική Υγεία της Γυναίκας τον Νοέμβριο του 2023.