Γιορτή του πατέρα χωρίς τον μπαμπά: Πώς να χειριστείς το παιδί!

Κάποιες επετειακές μέρες δεν είναι καθόλου εορταστικές για τα παιδιά που έχουν χάσει έναν από τους δυο γονείς. Αντί για στιγμές εορτασμού, είναι συχνά στιγμές που τους υπενθυμίζουν ότι η οικογένεια τους είναι “μισή” και ότι το μέλλον είναι αβέβαιο. Αλλά υπάρχει πάντα ελπίδα.

Για πολλά παιδιά, η Ημέρα του Πατέρα είναι μια χαρούμενη περίσταση και μια ευκαιρία να γιορτάσουν την αγάπη του πατέρα τους. Αλλά για τα παιδιά που έχουν χάσει τον μπαμπά τους τα πράγματα είναι διαφορετικά.

“Ήμουν μόλις 7 ετών όταν ο πατέρας μου πέθανε από ανακοπή,” θυμάται ο Travis, 32 ετών σήμερα “Ήμουν μικρός και δεν μπορούσα να κατανοήσω την ιδέα του να μην ξαναδώ ποτέ τον μπαμπά μου. Με τον καιρό γινόμουν ράκος κυρίως όσο πλησίαζαν οι γιορτές  και ειδική η Ημέρα του Πατέρα”.

Η περίπτωση του Travis δεν είναι ασυνήθιστη. Κάθε χρόνο χιλιάδες παιδιά κάτω της ηλικίας των 18 ετών χάνουν έναν γονέα ή ένα κοντινό μέλος της οικογένειας. Ενώ κάποτε ήταν ξένοιαστα και ευτυχισμένα, αυτά τα παιδιά νιώθουν σαν να έχουν βρεθεί μέσα σ’ ένα κόσμο γεμάτο αβεβαιότητα και θλίψη”λέει η  Lynne Hughes, σύμβουλος εξειδικευμένη στο πένθος και συν-ιδρύτρια του  Comfort Zone Camps, μιας μη κερδοσκοπικής οργάνωσης που οργανώνει κατασκηνώσεις για παιδιά που πενθούν.

“Οι ζωές τους έχουν γίνει πολύ περίπλοκες. Αντιμετωπίζουν συναισθήματα που αρμόζουν σε ενήλικες, τα οποία δεν μπορούν να χειριστούν ή να κατανοήσουν” λέει η Hughes, η οποία έχασε την μητέρα της όταν ήταν 9 ετών και τον πατέρα της δυο χρόνια αργότερα. “Το μόνο που ξέρουν είναι ότι πονάνε μέσα τους και δεν τους αρέσει να αισθάνονται έτσι”.

Πενθώντας
Το πως τα παιδιά κατανοούν τον θάνατο και πενθούν εξαρτάται κατά μεγάλο βαθμό από την ηλικία τους, την ιδιοσυγκρασία τους και το πως ο γονέας ή οι γονείς του, πέθαναν. Για παράδειγμα, ένα πεντάχρονο παιδί πιθανόν να μην καταλάβει το πόσο οριστικός είναι ο θάνατος και μπορεί να χρησιμοποιήσει την φαντασία του για να δημιουργήσει διάφορα περίτεχνα σενάρια μέσα στα οποία σώζει τον πεθαμένο πατέρα του και τον φέρνει πίσω στη ζωή.

Ένα μεγαλύτερο παιδί όμως θα καταλάβει ότι ο θάνατος  είναι κάτι που δεν αλλάζει και μπορεί να περάσει από διάφορα στάδια του πένθους, συμπεριλαμβανομένων των τύψεων, της απάθειας, του θυμού και της κατάθλιψης. Τα παιδιά που χάνουν τον έναν από τους γονείς τους ξαφνικά, όπως σ’ ένα αυτοκινητιστικό δυστύχημα, συχνά αναρωτιούνται αν υπάρχει δικαιοσύνη ενώ μπορεί να ρωτήσουν, “Τι έκανα για να το αξίζω αυτό;” ή “Ο μπαμπάς μου ήταν ένας πολύ καλός άνθρωπος. Γιατί μου τον στερήσανε;”

Ενώ δεν υπάρχει άμεση θεραπεία για τον πόνο που νιώθει ένα παιδί μετά την απώλεια ενός γονέα, υπάρχουν μέθοδοι ώστε ο άλλος γονέας να το βοηθήσει ν’ αντιμετωπίσει την κατάσταση. Αυτές οι μέθοδοι μπορεί να είναι ιδιαίτερα χρήσιμες κοντά στις γιορτές, όταν οι δεσμοί της οικογένειας είναι ιδιαίτερα δυνατοί και τα παιδιά είναι πιο πιθανό να σκεφτούν τη δική τους ζωή.

Να είσαι ειλικρινής.
Μην προσπαθήσεις να ωραιοποιήσεις την κατάσταση χρησιμοποιώντας ασαφής φράσεις όπως “έφυγε” και “κοιμήθηκε”. Χρησιμοποίησε τις λέξεις “θάνατος,” “πεθαμένος” και” πεθαίνει.” Μπορεί αρχικά να φαίνεται σκληρό αλλά η αμεσότητα αυτή είναι πιο αποτελεσματική από το να μεταμφιέζεις την αλήθεια, πράγμα που συνήθως αφήνει τα παιδιά με περισσότερα ερωτήματα παρά απαντήσεις.

Δείτε σχετικά: Πένθος και παιδιά: Πώς νιώθουν σε κάθε ηλικία και πώς να τα βοηθήσεις

Σεβάσου τις ανάγκες του παιδιού
Συχνά, τα παιδιά που πενθούν μπορεί να γίνουν απόμακρα και απομονωμένα, να κρύβουν τον πόνο τους και την αβεβαιότητα τους κάτω από ένα πέπλο αδιαφορίας. Σε αυτή την περίπτωση μην πιέσεις το παιδί σου να μιλήσει για πράγματα για τα οποία δεν είναι ακόμα έτοιμο. Αντ’ αυτού, αναγνώρισε τον πόνο του παιδιού σου και θύμισε του ότι βιώνετε και οι δυο σας ανάλογα συναισθήματα. Μπορείς να πεις, “Ξέρω πως νιώθεις, είμαι εδώ για ‘σένα όταν θα θελήσεις κάποιον για να μιλήσεις”. Άφησε το εκεί και μην πιέσεις το παιδί. Θα σου ανοιχτεί όταν το χρειαστεί, με τους δικούς του όρους και όχι με τους δικούς σου.

Εξέφρασε την δική σου θλίψη.
Μπορεί να νιώσεις την ανάγκη να φανείς δυνατή  κατά τη διάρκεια αυτής της τραγικής και δύσκολη περιόδου αλλά έτσι δεν θα είσαι το καλύτερο παράδειγμα για το παιδί σου. Είναι καλύτερα να δείξεις ότι είσαι κι εσύ θλιμμένη.  Αυτό θα δείξει στο παιδί ότι δεν πειράζει να δείξει και να εκφράσει τα συναισθήματα του. Προσπάθησε να διευκολύνεις την επικοινωνία σας, λέγοντας κάτι σαν “Πραγματικά μου λείπει ο μπαμπάς. Με στεναχωρεί πολύ που δεν είναι πια εδώ. Θα ήθελες να μιλήσουμε για το πως αισθάνεσαι;” . Τέτοιες ερωτήσεις επιτρέπουν στο παιδί να πάρει στα χέρια του την συζήτηση και να την στρέψει εκεί που θέλει.

Κάνε το παιδί σου να νιώθει ασφάλεια.
Ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου συνοδεύεται από μια περίοδο αμφιβολίας. Ξαφνικά, το παιδί που κάποτε ήταν ξένοιαστο, αρχίζει να νιώθει ανασφαλές, ευάλωτο, εγκαταλελειμμένο και ανήμπορο. Πολλά παιδιά ανησυχούν ότι και ο άλλος τους  γονέας θα πεθάνει και μερικά ξεκινούν ν’ αναρωτιούνται για την δική τους θνησιμότητα. Για παράδειγμα, δεν είναι ασυνήθιστο για τα παιδιά που πενθούν να έχουν προβλήματα στον ύπνο. Πιο συχνά, αυτά προκύπτουν επειδή τα παιδιά φοβούνται ότι αν κοιμηθούν δεν θα ξαναξυπνήσουν. Αυτός είναι ακόμα ένας λόγος για τον οποίο οι γονείς δεν πρέπει να συσχετίζουν τον θάνατο με τον ύπνο όταν συζητάνε το θέμα με τα παιδιά τους.

Αντίθετα, είναι καλό να καθησυχάσεις το παιδί σου ότι είναι ασφαλές καθώς και ότι το αγαπάνε και ότι το νοιάζονται οι άνθρωποι στη ζωή του. Πρόσεξε όμως να μην δώσεις ψευδείς υποσχέσεις. Αν το παιδί σε ρωτήσει αν θα πεθάνεις, δώσε του μια προσεγμένη αλλά αληθινή απάντηση: “Θέλω να ξέρεις ότι σχεδιάζω να είμαι μαζί σου μέχρι να γεράσω πάρα πολύ και εσύ να μεγαλώσεις και ν’αποκτήσεις δικά σου παιδιά”.

Ενθάρρυνε την καλλιτεχνική του έκφραση.
Αν το παιδί δεν είναι έτοιμο να συζητήσει την απώλεια του με άλλους, προσπάθησε να το κάνεις να εκφράσει τις σκέψεις του, τις έγνοιες του και τις ανησυχίες του μέσα από καλλιτεχνικά μέσα, όπως το να γράψει σ’ ένα ημερολόγιο, να ζωγραφίσει ή να σχεδιάσει. Να του παρέχεις τα κατάλληλα υλικά – μπογιές, πινέλα, μολύβια, πλαστελίνη –  και να μην επιβλέψεις την συγκεκριμένη δραστηριότητα του. Άφησε το να χρησιμοποιήσει την τέχνη σαν ένα τρόπο για να εξερευνήσει και ν’ αντιμετωπίσει τα ενδότερα συναισθήματα του.  Όταν τελειώσει, μπορείς να του κάνεις ερωτήσεις όπως: “Αυτή είναι μια ενδιαφέρουσα ζωγραφιά. Πρόσεξα ότι χρησιμοποίησες πολλές αποχρώσεις του μπλε Γιατί;” Ενίσχυσε το ηθικό του το με το να παινέψεις το έργο του και ενθάρρυνε το να δημιουργήσει κ’ άλλα.

Θυμηθείτε τον μπαμπά που έφυγε από τη ζωή.
Όταν πλησιάζουν οι γιορτές, όπως η Ημέρα του Πατέρα, να είσαι προετοιμασμένη ότι αυτή η περίοδος θα είναι δύσκολη για το παιδί που έχασε τον πατέρα του. Αντί ν’αποφεύγεις το θέμα, χρησιμοποίησε την γιορτή σαν έναυσμα για να μιλήσετε και να θυμηθείτε τον μπαμπά που έφυγε από τη ζωή. Θα μπορούσες να ενθαρρύνεις το παιδί σου να γράψει ένα ποίημα για τον πατέρα του ή να το βοηθήσεις να φυτέψει ένα δέντρο στην μνήμη του, ή θα μπορούσατε να ξεφυλλίσετε ένα άλμπουμ με φωτογραφίες του και να του μιλήσεις για εκείνον.

Το να επισκεφθεί τον τάφο ένα πολύ μικρό παιδί, συνήθως δεν ενδείκνυται. Τα μεγαλύτερα παιδιά, ανάλογα με το πόσος καιρός έχει περάσει από τον θάνατο του γονέα, μπορεί να είναι έτοιμα να τον επισκεφθούν. Όμως να δίνεις πάντα στο παιδί σου την επιλογή στο θέμα αυτό και να μην το πιέσεις αν είναι απρόθυμο ή φοβάται.

Επαναπροσδιόρισε τα πιστεύω σου
Εάν πιστεύεις στον Παράδεισο, μίλησε με το παιδί σου για το πως η ψυχή ενός ανθρώπου συνεχίζει να ζει στη  μνήμη σας και στην μεταθανάτιο ζωή πολύ μετά αφού το σώμα έχει πεθάνει. Να είσαι προετοιμασμένη για κάποιες δύσκολες ερωτήσεις, όπως “Γιατί ο Θεός πήρε τον μπαμπά;” ή “Ο Θεός θέλει να πεθάνω εγώ τώρα;” Αν είσαι βαθιά θρησκευόμενη, πες ότι ο Θεός είναι μια οντότητα που αγαπάει, φροντίζει και συμπονάει τους ανθρώπους, τόσο τους νεκρούς όσο και τους ζωντανούς. Πολλοί γονείς και παιδιά θεωρούν ότι πρακτικές όπως η προσευχή, ο διαλογισμός και το άναμμα των κεριών βοηθάνε στην απάλυνση του άγχους και φέρνουν πνευματική ολοκλήρωση.

Πες στο παιδί ότι δεν φταίει.
Κάποια παιδιά κατηγορούν τον εαυτό τους για τον θάνατο κάποιου αγαπημένου τους προσώπου. Δεν είναι ασυνήθιστο για τα παιδιά να “ευχηθούν ο ένας τους γονέας να πεθάνει” κατά τη διάρκεια ενός καβγά ή μιας παρεξήγησης. Αν ο γονέας αυτός πεθάνει μερικές μέρες, εβδομάδες ή ακόμα και μήνες μετά από κάτι τέτοιο, το παιδί μπορεί να νιώθει ότι η “ευχή του” πραγματοποιήθηκε. Αυτό μπορεί να προξενήσει αβάσταχτες τύψεις στο παιδί, κάτι το οποίο δεν μπορεί να διαχειριστεί. Καλό είναι λοιπόν να καταπραΰνεις αυτές του τις ανησυχίες λέγοντας του ότι τίποτα απ’ότι είπε ή έκανε, δεν προκάλεσε τον θάνατο. Τα παιδιά δεν μπορούν να ξεκινήσουν να πενθούν σωστά μέχρι να κατανοήσουν ότι δεν φταίνε.

Πάρε μέρος σε μια ομάδα υποστήριξης ή αναζήτησε την βοήθεια ενός ειδικού.
Μην φοβάσαι να ζητήσεις βοήθεια. Πολύ συχνά οι άνθρωποι θεωρούν ότι το ν’ αναζητήσεις την υποστήριξη άλλων, ειδικά επαγγελματιών, είναι ένα σημάδι αδυναμίας ή ένδειξη αποτυχίας. Τίποτα δεν θα μπορούσε να είναι περισσότερο αναληθές, αντιθέτως οι άνθρωποι που έχουν αντίστοιχες εμπειρίες μ’ εσένα, θα καταλάβουν τα συναισθήματα σου. Επίσης, μπορούν να μοιραστούν μαζί σου τις δικές τους ιστορίες και το πως κατάφεραν να συμβιβαστούν με την ιδέα του θανάτου του συντρόφου τους καθώς και το τι έκαναν για να ξεκινήσουν να αναρρώνουν από το πένθος.

Διάβασε με το παιδί σου βιβλία κατάλληλα για την ηλικία του, που μιλούν για τον θάνατο.
Υπάρχουν πολλά και εξαιρετικά βιβλία για παιδιά πάνω στο θέμα της απώλειας ενός κατοικίδιου ή ενός αγαπημένου προσώπου. Το να διαβάσεις ένα τέτοιο βιβλίο μαζί του μπορεί να σου παρέχει τρόπους για να ξεκινήσεις μια συζήτηση για το θέμα και να σε βοηθήσει να επικοινωνήσεις πιο εύκολα με το παιδί σου για το τι σημαίνει ο θάνατος και το πένθος.

Το να βοηθήσεις ένα παιδί να καταλάβει και ν’αποδεχτεί τον θάνατο δεν είναι ούτε εύκολο ούτε ευχάριστο. Όμως, όταν το παιδί επεξεργαστεί τα συναισθήματα του και συνειδητοποιήσει  ότι δεν φταίει για τον θάνατο του μπαμπά, ή οποιουδήποτε αγαπημένου προσώπου, θα ξεκινήσει ν’ αντιμετωπίζει την απώλεια και θα βρει παρηγοριά στο να μιλήσει και να μοιραστεί τις σκέψεις και τα συναισθήματα του με άλλους.

Το πιο σημαντικό όμως, είναι ότι πρέπει να θυμάσαι πως το να πενθείς είναι μια διαδικασία, όχι ένα μεμονωμένο γεγονός. Να είσαι υπομονετική με το παιδί σου και να του επιτρέψεις να πενθήσει στον χρόνο του και με τον τρόπο του. Το καλύτερο πράγμα που μπορείς να κάνεις είναι να παρέχεις στο παιδί τα εργαλεία για ν’ αντιμετωπίσει την κατάσταση, προσφέροντάς του συνεχώς, την βοήθεια και την αγάπη σου.

Elizabeth Holthaus
http://www.parenthood.com/