Φόβοι και φοβίες στο παιδί της μονογονεϊκής οικογένειας

Το διαζύγιο είναι μία αγχώδης κατάσταση για τους ενήλικες που το βιώνουν, η οποία ωστόσο επηρεάζει άμεσα ή έμμεσα τα παιδιά. Έρευνες έχουν δείξει ότι το διαζύγιο μπορεί να πυροδοτήσει πλήθος ψυχιατρικών διαταραχών κάτω από ορισμένες συνθήκες και δεδομένης της πιθανής ευαλωτότητας του παιδιού. Η συνήθης πυροδότηση είναι αυτή του άγχους και των φοβιών.

Η φοβία είναι ένας έντονος φόβος για κάτι που , στην πραγματικότητα , δε διατρέχει κανένα κίνδυνο πχ φοβία για τα ύψη, για τους κλειστούς χώρους κλπ . Η παιδική ηλικία είναι περισσότερο δόκιμη για να αναπτύξει κάποιος φοβία χωρίς να αποκλείεται και η ενηλικίωση ωστόσο.

Οι συνηθέστερες φοβίες που μπορεί να αναπτύξει ένα παιδί μετά το διαζύγιο είναι :

-φόβος για τις αλλαγές. Ένα διαζύγιο φέρνει αρκετές αλλαγές. Τα παιδιά έρχονται αντιμέτωπα με αλλαγές που δυσκολεύονται να ακολουθήσουν. Πως θα είναι στο νέο μου σχολείο; Θα κάνω νέους φίλους; Ποιος θα με πηγαίνει στις δραστηριότητες μου το απόγευμα; Οι αλλαγές του διαζυγίου είναι άγνωστες, όσο άγνωστο και δύσκολο να κατανοήσουν είναι και το διαζύγιο.

-να μένει μόνο του το παιδί σε ένα χώρο πχ στο δωμάτιο του για να παίξει ή και σε άλλους χώρους. Όπως και να κοιμηθεί μόνο του, αναπτύσσοντας παράλληλα φοβίες για το σκοτάδι.

-ότι κάτι έχει σχετικό με την υγεία του. Αναπτύσσει φοβίες για αρρώστιες και σωματοποιεί το άγχος του πχ διαμαρτύρεται για πόνο στο στομάχι.

-ότι θα πεθάνει κάποιος από τους γονείς του. Το παιδί νιώθει πλέον την «απώλεια» του γονέα και δυσκολεύεται να κατανοήσει τη διαδικασία και τον τρόπο.

-δεν εμπιστεύονται πλέον εύκολα. Αποκτούν φόβο δέσμευσης. Το διαζύγιο άλλωστε τους επιβλήθηκε τρόπων τινά. Δεν ήταν επιλογή τους.

-ότι θα τα εγκαταλείψουν. Η αλλαγή του περιβάλλοντος και του «συστήματος» (οικογένειας) που μέχρι τώρα γνώριζαν αλλάζει απειλώντας το αίσθημα ασφάλειας που έχουν τόσο ανάγκη. Είναι δύσκολο για ένα παιδί να κατανοήσει ότι ο γονέας που θα μετακομίσει σε νέο σπίτι θα παραμείνει γονέας. «Θα παραμείνει γονιός μου ενώ είναι σε άλλο σπίτι»; μία φοβία που μεγαλώνει όταν ο γονέας δημιουργεί πλέον νέα οικογένεια.

-φόβο για τη συμπεριφορά του. Νιώθει μπερδεμένο, πολλές φορές ότι ευθύνεται για το διαζύγιο και φοβάται να εκδηλώσει οποιαδήποτε συμπεριφορά για να μη χειροτερέψουν οι συνθήκες.

Μία φοβία που εμφανίζεται στους ενήλικες των οποίων οι γονείς πήραν διαζύγιο όταν ήταν αυτοί παιδιά, είναι και ο φόβος του γάμου. Ο φόβος αυτός συντηρείται κυρίως όταν οι απώλειες του διαζυγίου δεν εξισορροπούν ποτέ όπως πχ οι γονείς αναπτύσσουν φοβίες, δε συνέρχονται ποτέ, αναλώνονται σε διαρκείς διαμάχες με τον άλλο γονέα κλπ.

Οι φοβίες στα παιδιά αλλάζουν μορφή, ανάλογα με την ηλικία και το αναπτυξιακό στάδιο. Τα βρέφη και τα πολύ μικρά παιδιά «απορροφούν» το συναίσθημα των γονιών, και εκδηλώνουν το φόβο τους με πιθανές αλλαγές στον ύπνο, τη διατροφή, και κυρίως την αναζήτηση περισσότερου χρόνου στην αγκαλιά του γονέα. Κι ενώ στα βρέφη οι συνέπειες είναι έμμεσες, τα νήπια νιώθουν μεγαλύτερο άγχος και φόβο για εγκατάλειψη και απόρριψη. Τα παιδιά σχολικής ηλικίας είναι αυτά που φοβούνται περισσότερο ότι η δική τους συμπεριφορά επηρέασε και προκάλεσε το διαζύγιο. Τα μεγαλύτερα παιδιά αν και γνωσιακά κατανοούν καλύτερα το διαζύγιο, ωστόσο αναπτύσσουν φοβίες δέσμευσης και εγκατάλειψης.

Τα παιδιά επηρεάζονται από τα σημαντικά πρόσωπα της ζωής τους που είναι οι γονείς και η συναισθηματική τους ανάπτυξη συνδέεται άμεσα από το βαθμό ασφάλειας που νιώθουν μέσα στην οικογένεια. Η «αναταραχή» του διαζυγίου θέλει χρόνο για να επαναφέρει τις ισορροπίες ενώ οι γονείς οφείλουν να παραμείνουν γονείς και μετά τη διακοπή της δικής τους σχέσης.

Οι φοβίες που μπορεί να αναπτυχθούν μετά το διαζύγιο, μπορούν να ξεπεραστούν όταν η διαδικασία που ακολουθεί το διαζύγιο έχει ως επίκεντρο την ομαλή προσαρμογή του παιδιού. Bοηθάμε το παιδί να εκφράσει τις ανησυχίες του, τα συναισθήματα του, να κατανοήσει τι νιώθει και κυρίως να γνωρίσει τη διαδικασία του διαζυγίου ως διαδικασία που αφορά τους γονείς. Το βασικό στοιχείο πρόληψης των φοβιών είναι η διατήρηση της ασφάλειας που έχει ανάγκη το παιδί, μέσα από τη συζήτηση και την ενημέρωση του παιδιού για τις αλλαγές.

Συζητάμε, προετοιμάζουμε, παίρνουμε από κοινού αποφάσεις για κάποια θέματα στα οποία μπορούν τα παιδιά να συμμετέχουν. Αφήνουμε το «πένθος» του παιδιού να εκφραστεί. Πολλές φορές μπαίνουμε στην παγίδα να βάζουμε το παιδί στη διαδικασία των γρήγορων εναλλαγών πχ σε δραστηριότητες , των δώρων κλπ ώστε να το «παρηγορήσουμε» και να απαλύνουμε το πόνο ενώ απλά καθυστερούμε τη διαδικασία προσαρμογής και «πένθους».

Ωστόσο το διαζύγιο μπορεί να λειτουργήσει ως εκλυτικός παράγοντας για μια διαταραχή που χρήζει επαγγελματικής βοήθειας. Απευθυνθείτε σε ειδικό όταν η καθημερινότητα και η λειτουργικότητα του παιδιού έχουν επηρεαστεί σε μέγιστο βαθμό, όταν το παιδί δεν μπορεί να ανταπεξέλθει στις καθημερινές ανάγκες όπως πχ αδυνατεί να παρακολουθήσει το σχολείο.

Γιούλη Μπαλίκου
Υποψήφια Διδάκτωρ Ψυχολογίας ΕΚΠΑ
Email: psychologiapaidiou@gmail.com
Web: http://psychologiapaidiou.blogspot.gr/