Έχασα τον άνθρωπό μου. Τί είναι το λευκό πένθος και πότε πρέπει ζητήσω τη βοήθεια ειδικού;

Το πένθος είναι η διαδικασία που ακολουθεί ο ψυχικός μας οργανισμός όταν βρίσκεται μπροστά στην απώλεια και μέχρι να προσαρμοστεί στη νέα κατάσταση και καθορίζεται από κάποια στάδια.

Το πρώτο στάδιο του πένθους είναι η άρνηση: όταν βρεθώ μπροστά στην απώλεια ενός ανθρώπου ή μίας σημαντικής κατάστασης το πρώτο πράγμα που βιώνω είναι μία αίσθηση σοκ. Αρνούμαι να δεχτώ την πληροφορία. Όλα φαίνονται να έχουν παγώσει μέσα μου, φαίνονται κάπως ακίνητα, κι εγώ είναι σαν να μην έχω επαφή με την πραγματικότητα. Αμύνομαι σε αυτήν, τίποτε μέσα μου δεν τη δέχεται, είναι σαν να γίνομαι βράχος μπροστά σε ένα τεράστιο κύμα που έρχεται καταπάνω μου, είναι ο τρόπος μου να το αντέξω αρχικά.

Μετά έρχεται, ο θυμός. Όταν καταλάβω την πληροφορία, αποκτήσω επαφή με την πραγματικότητα, θυμώνω… Θυμώνω γι’ αυτό που έχει συμβεί, γι’ αυτό που έχασα. Νιώθω μόνος μπροστά σε αυτό που μου έχει συμβεί, βιώνω αδικία. Έχω χάσει τον έλεγχο της ζωής μου. Στην προσπάθεια μου να αποκτήσω ξανά κάποιον έλεγχο και να νοηματοδοτήσω αυτή την καινούρια κατάσταση, ψάχνω να ρίξω τις ευθύνες κάπου.

Αυτό το στάδιο θα δώσει τη θέση του στο στάδιο της διαπραγμάτευσης ή αλλιώς παζαρέματος.  Αρχίζω να διαπραγματεύομαι την πραγματικότητα σε νέους όρους. Αρχίζω να ζυγιάζω μέσα μου την πληροφορία και προσπαθώ να βρω τρόπο να την κάνει πιο απαλή.

Μέσα σε αυτό το στάδιο, μπορεί να βιώνω έντονες ενοχές. Νιώθω ενοχές σκεφτόμενος όσα θα μπορούσα να έχω κάνει για να αποτρέψω την κατάσταση, όσα θα μπορούσα να έχω πει και δεν είπα. Πιστεύω ότι θα μπορούσα να έχω προλάβει ή ορίσει την κατάσταση διαφορετικά και μου ρίχνω ευθύνες για αυτό. Περνάω από την οργή προς τους άλλους, σε ένα θυμό προς τον εαυτό μου. Από το να ρίχνω την ευθύνη αλλού, τώρα την ρίχνω όλη πάνω μου.

Μετά την διαπραγμάτευση, έρχεται το στάδιο της κατάθλιψης. Έχω πολεμήσει με όλους του δυνατούς τρόπους μέσα μου, έχω θυμώσει, έχω πάρει όλη την ευθύνη, έχω παζαρέψει, έχω αρνηθεί, πλέον έχω κουραστεί και αποσύρομαι ώστε να πενθήσω πραγματικά. Παραδέχομαι την αδυναμία μου μπροστά στο αμετάκλητο, αποσύρομαι και μου επιτρέπω να πονέσω γι’ αυτό. Νιώθω το πόσο μικρός είμαι μπροστά στην απώλεια αυτή, παραδέχομαι ότι δεν μπορώ να κάνω κάτι γι’ αυτό. Φαίνεται σαν η ζωή να έχει χάσει τα νόημα της.

Πλέον είμαι σαν την άμμο, μπροστά στο μεγάλο κύμα. Δεν αντιστέκομαι, το αφήνω να με πάει εκεί που θέλει.

Τέλος, μετά από όλα αυτά, περνάω στο στάδιο της αποδοχής. Κάποια στιγμή η ζωή και η φλόγα της, έχει τη δύναμη να με ξυπνήσει. Σαν να ξυπνάω από λήθαργο, αρχίζω σιγά σιγά να ξαναβρίσκω την όρεξη μου. Αρχίζω να γίνομαι ευέλικτος και να προσαρμόζομαι στην καινούρια κατάσταση, προσαρμόζομαι στην καινούρια ζωή. Η απώλεια έχει συγχωνευτεί, η πληγή έχει αρχίσει να επουλώνεται κι εγώ αρχίζω να συνδέομαι ξανά με όσα έχουν μείνει και όσα μπορώ να δημιουργήσω.

Αυτά είναι τυπικά τα στάδια του πένθους και μπορούν να διαρκέσουν από μερικές μέρες μέχρι κάποια χρόνια σε ορισμένες περιπτώσεις. Τα στάδια αυτά όμως, σε καμία περίπτωση δεν είναι απόλυτα, τα όρια ανάμεσα τους δεν είναι σαφώς διακριτά και το άτομο δεν ξεπερνά ποτέ κάποια φάση οριστικά. Αυτά τα στάδια μοιάζουν περισσότερα με αναπτυξιακούς στόχους που θα χρειαστεί να πετύχω στον δικό μου χρόνο. Δεν είναι κάποια ακολουθία. Είναι καλό να τα έχουμε υπόψη αλλά να μην αφήνουμε να μας καθορίζουν.

Είναι συχνό να παραλείπεται κάποιο στάδιο ή να βιώνεται ετεροχρονισμένα ή ακόμα και να πηγαινοέρχομαι ανάμεσα σε αυτά. Η διαδικασία του πένθους είναι σαν να κοιτάω τον ήλιο με γυμνό μάτι, δεν μπορώ να το κάνω συνέχεια. Μπορεί να έχω περιόδους μέσα στο πένθος όπου θα νιώθω καλά, σαν να μην έχει συμβεί τίποτα. Μπορεί να φτάσω στο στάδιο της αποδοχής και μετά από καιρό να περάσω ξανά το στάδιο του θυμού.

Στην πραγματικότητα, το πένθος είναι μία ζωντανή διαδικασία που θα με ακολουθεί για όλη μου τη ζωή, θα ενεργοποιείται ξανά σε επετείους του γεγονότος ή όταν έρχομαι αντιμέτωπος με παρόμοια ερεθίσματα. Μαθαίνω να στέκομαι καλύτερα κάθε φορά και αυτό είναι το μόνο που μπορώ να κάνω στη ζωή.

Καταστάσεις λευκού ή χρόνιου πένθους

Πολλές καταστάσεις της ζωής, μπορεί να επηρεάσουν την ψυχική διεργασία του πένθους, και να κάνουν αυτά τα συναισθήματα να παγώσουν μέσα μας ή/και να μονιμοποιηθούν. Τέτοια παραδείγματα είναι να βιάζομαι να πατήσω στα πόδια μου ή να φανώ δυνατός, να νιώθω ότι πρέπει να συνεχίσω τη ζωή μου γρήγορα και να είμαι δημιουργικός, ο περίγυρος να μην επιτρέπει στα δύσκολα συναισθήματα να εκφράζονται. Έτσι, μέσα σε όλα αυτά, μπορεί να αρνηθώ εντελώς το γεγονός της απώλειας και να συνεχίσω κάνοντας σαν να μην συνέβη τίποτα ποτέ. Αυτό μπορεί να συμβαίνει για μήνες ή ακόμα και για χρόνια. Σαν να έχω μουδιάσει, συνεχίζω τη ζωή μου, χωρίς να «μπαίνω στο δωμάτιο της απώλειας».

Δεν είναι ότι το πένθος δεν υπάρχει, αλλά αντίθετα σημαίνει ότι αν η διαδικασία του πένθους είναι ο ήλιος, εγώ κυκλοφορώ μόνο νύχτα, αλλάζω ασυνείδητα τη ζωή μου ώστε να μην έρχομαι σε επαφή με το γεγονός.

Κάποια στιγμή μετά από καιρό, ακόμα και πολλά χρόνια αργότερα, με μία αφορμή μικρότερη ή αμελητέα, όλα όσα είχα καταπιέσει εμφανίζονται απότομα. Πενθώ για την απώλεια αυτή σε πιο έντονο βαθμό, χρόνια μετά σαν να μην πέρασε μία μέρα. Όλα όσα είχαν παγώσει, ξεπαγώνουν, και θρηνώ.

Άλλες καταστάσεις, όπως η περίπτωση να βιώνω έντονα και ταυτόχρονα αντιφατικά συναισθήματα γι αυτό που πέθανε (π.χ. θυμό απέναντί του και θλίψη ή ενοχές) ή η εξαρτημένη σχέση μου μαζί του, μπορεί να μην μου επιτρέπουν να προχωρήσω στην αποδοχή του γεγονότος και να οδηγηθώ σε ένα χρόνιο πένθος. Μιλάμε για χρόνιο πένθος όταν ακόμα και χρόνια μετά, πενθώ την απώλεια σαν να μην πέρασε μία μέρα, ακριβώς όπως στην αρχή. Με άλλα λόγια, δεν επιτρέπω στη ζωή να συνεχιστεί.

Τι μπορώ να κάνω;

Τέτοιες καταστάσεις, καλό θα ήταν να μας θορυβήσουν. Μπορεί να χρειαστώ τη βοήθεια κάποιου ειδικού για να μπορέσω να προχωρήσω και να επιτρέψω στον εαυτό μου να θρηνήσει. Η διαδικασία του πένθους είναι απαραίτητη και όσο περίεργο κι αν ακούγεται, την χρειαζόμαστε ώστε να μπορέσουμε να συνεχίσουμε τη ζωή μας. Το ζητούμενο δεν είναι να νιώσουμε καλύτερα άμεσα αλλά αντίθετα να βοηθήσουμε τα συναισθήματα μας να εκφραστούν και να βιωθούν. Στόχος μας είναι να βρούμε τον τρόπο να  επιτρέψουμε στον εαυτό μας να βιώνει όσα βιώνει. Η ψυχοθεραπεία είναι μία διαδικασία που μπορεί να βοηθήσει επειδή εκεί μπορούμε να βρούμε έναν χώρο ασφαλή όπου θα εκφράσουμε όσα νιώθουμε χωρίς αγωνία ή φόβο.

Ηλιάννα Πεσσάρη
Ψυχολόγος- Ψυχοδραματίστρια
Αλκμαιωνίδων 6, Καισαριανή, πλησίον μετρό Ευαγγελισμός
Τηλέφωνο: 2155159120
Κινητό: 6938165911
Website: http://www.prosopikianaptixi.gr/
Blog: http://iliannasol.blogspot.gr/