Ψυχόδραμα: Πώς μπορεί να βοηθήσει τη μονογονεϊκή οικογένεια;

Η οικογένεια είναι ένα σύστημα, δηλαδή μία ομάδα ατόμων που προσπαθούν να λειτουργήσουν όλοι μαζί. Τα μέλη μεταξύ τους είναι σε βαθιά σύνδεση και το ένα επηρεάζει το άλλο κάθε στιγμή και σε πολλά επίπεδα. Το σύστημα αυτό της οικογένειας, αφορά τις ρίζες, την ταυτότητα και την λειτουργία μας ως κοινωνικό ον. Ο εαυτός μας εμπεριέχει τις ιδιότητες του οικογενειακού μας συστήματος, τις εμπειρίες και τους ρόλους μας μέσα σε αυτό. Είναι ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της ύπαρξης μας.

Υπάρχει η οικογένεια από την οποία καταγόμαστε, η πατρική μας, αυτή που μας μεγάλωσε και αποτελείται από τους γονείς μας και τα αδέρφια μας. Υπάρχει η οικογένεια που δημιουργούμε και είναι ο σύντροφός μας και τα παιδιά μας. Σε κάθε περίπτωση οικογένειας, το σύστημα της είναι σημαντικό για μας.

Αλλαγές στο σύστημα της οικογένειας
Κάθε αλλαγή μέσα στο οικογενειακό σύστημα αναπόφευκτα επηρεάζει όλα τα μέλη της οικογένειας και το ίδιο το σύστημα καθεαυτό, τη λειτουργικότητα του και την ισορροπία του. Επίσης, αναπόφευκτα επηρεάζει την ταυτότητα μας, τη λειτουργικότητα μας, τον εαυτό μας, όποιο μέλος της οικογένειας κι αν είμαστε την κάθε στιγμή.

Δείτε σχετικά: Πώς μπορεί ένας μονογονέας να κάνει καλύτερες επιλογές συντρόφων στη ζωή.

Μία από τις πολλές αλλαγές στο σύστημα της οικογένειας είναι όταν αυτή από πλήρης, χάνει ένα μέλος της. Η αλλαγή αυτή μπορεί να προκύψει από θάνατο ενός εκ των δύο γονέων, εγκατάλειψη, ή διαζύγιο. Μπορεί ακόμα η αλλαγή αυτή να αφορά μία εξ αρχής δοσμένη συνθήκη, όπως είναι για παράδειγμα μία γυναίκα που αποφασίζει να κρατήσει μόνη της ένα παιδί. Κι εδώ μιλάμε για μία αλλαγή, πιθανά, αλλαγή σε όσα είχε φανταστεί και σχεδιάσει για τη δημιουργία της οικογένειας της.

Σε κάθε περίπτωση από τις παραπάνω, μιλάμε για ένα σύστημα διαφορετικό από το συνηθισμένο και αυτό φέρνει μαζί του διάφορες καταστάσεις.

Ο γονιός που είτε μένει είτε αποφασίζει να στηρίξει την οικογένεια μόνος του έχει να αντιμετωπίσει πλήθος καταστάσεων και δυσκολιών που θα προκύψουν στον εσωτερικό και τον εξωτερικό του κόσμο. Όλα αυτά οδηγούν σε τραντάγματα και αλλαγές του εαυτού, σε εσωτερικές ανακατατάξεις και επαναπροσδιορισμό των ευθυνών, των ρόλων και της ταυτότητας.

Από μία κατάσταση όπου υπάρχουν δύο γονείς απέναντι στα παιδιά και τις υποχρεώσεις τους, μεταφερόμαστε σε μία κατάσταση όπου όλες οι ευθύνες και οι καταστάσεις αφορούν πλέον ένα μόνο άνθρωπο, τον γονέα που μένει πίσω. Ο γονέας που μένει πίσω έχει περισσότερα πράγματα να αναλάβει, καινούριες ισορροπίες να ανακαλύψει και πολλές καταστάσεις να διαχειριστεί.

Μπροστά στις αλλαγές αυτές, είναι συχνό και ανθρώπινο να αισθανόμαστε φοβισμένοι, ανήμποροι, δυσκολεμένοι, μόνοι.

Για να στηριχθεί το σύστημα, θα χρειαστεί να καταφέρουμε να στηρίξουμε τον εαυτό μας, να βρούμε την καινούρια θέση μας και να την αγκαλιάσουμε.

Αλλαγή ρόλου
Ρόλοι είναι τα διάφορα μοτίβα συμπεριφοράς και οι τρόποι λειτουργίας, με τους οποίους σκεφτόμαστε, αισθανόμαστε, δρούμε ανάλογα την περίσταση. Στη ζωή, βρισκόμαστε και κινούμαστε ανάμεσα σε πολλούς ρόλους. Κάποιοι από αυτούς είναι λειτουργικοί και μας βοηθάνε, κάποιοι άλλοι μπορεί να χρειάζονται περισσότερη ανάπτυξη και δουλειά. Ενδεικτικοί ρόλοι είναι «ο καλός φίλος», «ο δημιουργικός επαγγελματίας», «ο δυνατός οικογενειάρχης».

Υπάρχουν και ρόλοι πιο συναισθηματικοί, όπως είναι «το φοβισμένο παιδί» που μπορεί να αναδυθεί όταν βρισκόμαστε μπροστά σε μία κατάσταση άγνωστη που μας τρομάζει (τότε λειτουργώ σαν φοβισμένο παιδί),  «ο εραστής της ζωής» που μπορεί να είναι ο τρόπος που αντιμετωπίζουμε τη ζωή, την χαιρόμαστε, την απολαμβάνουμε.

Μαζί με την δημιουργία ενός οικογενειακού συστήματος, δημιουργούνται και νέοι ρόλοι, είτε πρακτικοί, είτε συναισθηματικοί. Ένας από αυτούς είναι ο ρόλος του γονέα απέναντι στα παιδιά ο οποίος έχει διάφορους χρωματισμούς: στοργικός, υποστηρικτής, καθοδηγητής, συνοδοιπόρος, φροντιστής… σε άλλες καταστάσεις μπορεί να είναι αυστηρός, αγωνιώδης, φοβισμένος…

Άλλοι ρόλοι μέσα στην οικογένεια είναι αυτοί του ανθρώπου που την στηρίζει οικονομικά: τότε αναδύονται οι ρόλοι του επαγγελματία, εργαζομένου…

Όλοι αυτοί οι ρόλοι είναι κομμάτι της προσωπικότητας μας. Σε κάθε ρόλο, αναλαμβάνουμε άλλα πράγματα και βιώνουμε άλλα συναισθήματα.

Όταν βρισκόμαστε μπροστά σε μία μεγάλη αλλαγή, όπως είναι για παράδειγμα η αλλαγή στο σύστημα της οικογένειας, όλοι μας οι ρόλοι αλλάζουν, μπερδεύονται. Μπορεί να νιώθουμε χαμένοι, φοβισμένοι, να μην ξέρουμε από πού να αρχίσουμε, τι να πρώτο- κάνουμε…

Τι είναι το Ψυχόδραμα;
Το ψυχόδραμα ανήκει στο χώρο της ψυχοθεραπείας και είναι κατά βάση μία ομαδική μέθοδος ανάπτυξης της προσωπικότητας. Η φιλοσοφία του βασίζεται στην διεύρυνση της προσωπικότητας μας, των ρόλων μας, ξεκινώντας από αυτά που ήδη έχουμε μέσα μας.

Ετυμολογικά, βγαίνει από την ψυχή και το δράμα, από το δρω, το οποίο είναι σχετικό με το δρώμενο. Χρησιμοποιεί κάποια στοιχεία από το θέατρο σαν εργαλεία κυρίως ώστε να επιτύχει αυτήν την διεύρυνση. Είναι μία βιωματική μέθοδος ψυχοθεραπείας.

Σε μία ψυχοδραματική, ομαδική συνάντηση, αυτό που μας απασχολεί, που νιώθουμε ή που περνάμε στην καθημερινή μας ζωή, μία σχέση, ένα συναίσθημα, μια κατάσταση, προσπαθούμε να το δημιουργήσουμε σε μία εικόνα, χρησιμοποιώντας τα πρόσωπα της ομάδας, αντικείμενα του χώρου και το σώμα μας. Θέλουμε με τη βοήθεια του συντονιστή να αναπαράγουμε την κατάσταση αυτή και μετά να την εκδραματίσουμε. Σε αυτή τη διαδικασία, μπορούμε να προσθέσουμε λόγια, κίνηση, να την δούμε απ’ έξω, να μπούμε στη θέση των άλλων ατόμων, κ.α. Είναι σαν το άτομο να γίνεται ο σεναριογράφος και ο συντονιστής να είναι ο σκηνοθέτης αυτής της σκηνής. Εννοείται πως δεν πρόκειται για θέατρο, ούτε για θεατρική παράσταση. Αυτά είναι μόνο εργαλεία που δανειζόμαστε ώστε να δουλέψουμε ψυχοθεραπευτικά.

Η ιδέα λοιπόν είναι ότι μπαίνοντας μέσα σε αυτή τη σκηνή, αναβιώνοντας της μαζί με όλα τα συναισθήματα της, από όλους τους ρόλους, βλέποντας την απ’ έξω, κ.ο.κ., θα έρθουμε σε μία κάθαρση, θα βρούμε τη δική μας απάντηση στις ερωτήσεις μας, θα διευρύνουμε την οπτική μας πάνω στο θέμα αυτό, θα γίνουμε δημιουργικοί, θα δοκιμάσουμε τον εαυτό μας σε νέου ρόλους, θα πειραματιστούμε και τέλος με τη βοήθεια της ομάδας η οποία συνεργάζεται θα βγούμε πλουσιότεροι. Μετά από κάθε εκδραμάτιση, υπάρχει η διαδικασία του «μοιράσματος», όπου για ένα διάστημα η ομάδα μοιράζεται αυτά που ένιωσε κατά τη διάρκεια της δουλειάς αυτής. Στόχος μας είναι να φέρουμε το συναίσθημα, τη σκέψη, τη δράση, τις ικανότητες, το είναι το ατόμου στο εδώ και τώρα, σε μία ισορροπία. Το ψυχόδραμα στέκεται πολύ στην ανάπτυξη της δημιουργικότητας και του αυθορμητισμού γι αυτό είναι μία πολύ ζωντανή μέθοδος.

Ψυχόδραμα και οικογένεια
Όλοι μας έχουμε στοιχεία και ρόλους που λειτουργούν και μας βοηθάνε, και αυτή είναι η βάση από την οποία ξεκινάει το ψυχόδραμα για να δουλέψει με το άτομο και την προσωπικότητα. Δυστυχώς, όμως, δεν μπορούμε πάντα να ανατρέξουμε σε αυτά τα λειτουργικά κομμάτια μας. Σε καταστάσεις δύσκολες, σε μεγάλες αλλαγές, νιώθουμε σαν να είμαστε μόνοι μας μέσα στο σκοτάδι. Σαν να μην υπάρχει τίποτα απ’ όπου μπορούμε να κρατηθούμε.

Μέσα από το ψυχόδραμα, είναι εφικτό να ρίξουμε φως σε αυτό το σκοτάδι, να βρούμε στηρίγματα μέσα μας, να ανακαλέσουμε τα λειτουργικά μας κομμάτια.

Το ψυχόδραμα και κυρίως η ομάδα είναι ένας τρόπος να δημιουργήσουμε μία άλλη μορφή οικογένειας, μία αίσθηση ασφάλειας, μοιράσματος και «ανήκειν». Είναι ένας τρόπος να μάθουμε να σχετιζόμαστε διαφορετικά με τον εαυτό μας, τους άλλους και τη ζωή,  μία μέθοδος για μία πιο συνεργατική και ανθρώπινη επικοινωνία.

Αυτήν την καινούρια αίσθηση οικογένειας, αυτήν την καινούρια γνώση μπορούμε να την μεταφέρουμε στην καθημερινή μας ζωή. Βρίσκοντας νέα στοιχεία μέσα μας, μπορούμε να βρούμε νέους τρόπους να σχετιστούμε με το οικογενειακό μας σύστημα. Το ψυχόδραμα μπορεί να γίνει ένα σημαντικό εργαλείο να αντιμετωπίσουμε μία καινούρια κατάσταση, να δημιουργήσουμε μία νέα βάση για την οικογένεια μας! Μπορεί να γίνει ένα σημαντικό εργαλείο ώστε να συναντηθούμε με τον εαυτό μας και να τον αγκαλιάσουμε, όπως ακριβώς είναι!

Ηλιάννα Πεσσάρη
Ψυχολόγος- Ψυχοδραματίστρια
Αλκμαιωνίδων 6, Καισαριανή, πλησίον μετρό Ευαγγελισμός
Τηλέφωνο: 2155159120
Κινητό: 6938165911
Website: http://www.prosopikianaptixi.gr/
Blog: http://iliannasol.blogspot.gr/