O μονόδρομος των “γιατί”

Ζούμε σε μια κοινωνία η οποία ψάχνει συνεχώς για απαντήσεις. Το google search έχει μπει για τα καλά στην καθημερινότητά μας. Εκεί αναζητούμε και βρίσκουμε απαντήσεις ακόμη και για τα πιο απίθανα πράγματα. Γνώμη μου είναι πως η ζωή μας θα συνεχίζονταν κανονικά, ακόμα και αν δεν ξέραμε γιατί «οι τυφώνες έχουν γυναικεία ονόματα» ή γιατί «οι τενίστες τρώνε μπανάνα».

Τι γίνεται όμως με τα πιο απλά, τα πιο καθημερινά γιατί; Πολλοί από τους ανθρώπους που επισκέπτονται το κέντρο μας ρωτούν γιατί νιώθουν έτσι; Γιατί νιώθουν λυπημένοι, γιατί νιώθουν φόβο…;

Οι γονείς συχνά αναρωτιούνται γιατί το ένα τους παιδί είναι ήσυχο ενώ το άλλο είναι ίδιος ο Βελζεβούλ μετενσαρκωμένος σε μικρό τετράχρονο. Γιατί το παιδί κλαίει; Γιατί χτυπάει ή δαγκώνει άλλα παιδιά, ή γιατί κάθεται και το δαγκώνουν; Γιατί ο άνδρας μου δεν κάνει τίποτα και κάθεται στον καναπέ; Γιατί η γυναίκα μου γκρινιάζει όλη την ώρα; Γιατί, γιατί, γιατί, γιατί…

Μπορώ να σας εγγυηθώ ότι υπάρχει μια απάντηση για το κάθε ένα από αυτά τα γιατί, αλλά δεν μπορώ να εγγυηθώ ότι η απάντηση θα βοηθήσει κανέναν.

Ας πάρουμε για παράδειγμα το παιδί που δαγκώνει. Τι θα γίνει αν σας πω (πράγμα που δε θα έκανα ποτέ) ότι το κάνει γιατί υπάρχει προσκόλληση στο στοματικό στάδιο (καθαρά ψυχαναλυτικό … απεταξάμην  την ερμηνεία). Φαντάζομαι ότι η επόμενη ερώτηση θα ήταν «γιατί έχει προσκόλληση;». Γιατί δεν θήλασε αρκετά (ωχ το ξανάκανα… απεταξάμην την ψυχανάλυση και τις ερμηνείες της). Φαντάζομαι πάλι πως η ερώτηση θα ήταν «γιατί το επηρέασε με αυτό τον τρόπο;».

Τέλοσπάντων, η αλήθεια είναι ότι σε κάθε γιατί θα υπάρχει και μια απάντηση και όπου δεν υπάρχει μια σχετικά απλή απάντηση μπορούμε να επικαλεστούμε την επιστημολογία (γιατί οι έρευνες έχουν δείξει ότι…), ή την θεολογία (γιατί έτσι μας έφτιαξε ο μεγαλοδύναμος…), ή την μοιρολατρία (γιατί έτσι μας έλαχε…). Έτσι μπορούμε να απαντήσουμε στα γιατί. Αναρωτηθείτε, και σας προκαλώ να μου απαντήσετε, πώς σας βοήθησε αυτή η πληροφορία. Πώς σας βοήθησε ότι τώρα ξέρετε γιατί το παιδί δαγκώνει;

Ο μονόδρομος και τελικά το αδιέξοδο των γιατί είναι ότι παρέχουν μόνο στεγνές πληροφορίες τις οποίες είτε τις γνωρίζουμε είτε όχι δεν μας βοηθούν στην λύση του αρχικού μας θέματος. Απλώς μας οδηγούν σε νέα γιατί.

Η λύση είναι φαινομενικά απλή, αλλά απαιτεί την ανατροπή της παντοδυναμίας των γιατί.  Ας πάρουμε ξανά το παράδειγμα του παιδιού που δαγκώνει. Καταρχήν Tι εννοούμε δαγκώνει; Πως δαγκώνει; Ποιόν δαγκώνει και Ποιον δεν δαγκώνει; Πότεδαγκώνει και Πότε δεν δαγκώνει; Τι συμβαίνει πριν δαγκώσει και Τι συμβαίνει αφού δαγκώσει; Τι συμβαίνει όταν δεν δαγκώνει; Ποιος ενοχλείτε περισσότερο που το παιδί δαγκώνει; Τι σημαίνει για τους γονείς ότι το παιδί δαγκώνει;

Οι πληροφορίες που θα πάρουμε από τα τι, τα πώς και το ποιος είναι πολύ πιο πλούσιες από τα ξερά γιατί και εμπεριέχουν και την λύση στο θέμα που μας απασχολεί.  Εμμένουμε στα γιατί ελπίζοντας ότι η απάντηση θα μας απελευθερώσει από την δική μας ευθύνη. Ελπίζουμε ότι η απάντηση θα βρεθεί στον χαρακτήρα για τον οποίο δεν είμαστε υπεύθυνοι, στον άλλο, στην ασθένεια. Επιλέγουμε να αγνοούμε ότι οποιοδήποτε θέμα, οποιαδήποτε συμπεριφορά εμφανίζεται μέσα σε ένα πλαίσιο συνθηκών, συναισθημάτων, σκέψεων και ανθρώπων.

Την επόμενη φορά που θα σας απασχολήσει κάτι, αποφύγετε τον πειρασμό να ρωτήσετε γιατί και αναρωτηθείτε τι σημαίνει για εσάς, πότε συμβαίνει και πότε δεν συμβαίνει, πώς διαφέρει, τι συμβαίνει όταν δεν σας απασχολεί αυτό το θέμα. Θα δείτε ότι οι απαντήσεις σας θα είναι πιο πλούσιες.

Ιωάννης Ζήνδρος-Ελένη Τσάκωνα
Ψυχολόγοι
Κέντρο Ψυχολογικής Παρέμβασης “Θεραπεύω Συν-θεραπεύω”
Ελισάβετ Καστρισόγια 38 Ιωάννινα
Τηλέφωνα: 6972079311 και 6938353625
Email: therapeuw.syn@gmail.com