Οι σημερινοί γονείς προτιμούν να κάθονται σε μία οθόνη παρά να ασχολούνται με τα παιδιά τους

Τα smartphones είναι υπεύθυνα για τόσα πολλά – αυτοκινητιστικά, διαταραχές στον ύπνο, απώλεια ενσυναίσθησης, προβλήματα σχέσεων – που είναι πλέον πιο εύκολο να φτιάξεις μία λίστα με τα θετικά τους παρά με τα αρνητικά τους.

Ωστόσο ένα από τα βασικά τους μειονεκτήματα παραμένει υποτιμημένο. Έχει να κάνει με την ανάπτυξη των παιδιών και δεν εννοώ τη σωματική. Δεν θα μιλήσουμε για τα παιδιά που έχουν εμμονή με οποιοδήποτε είδος οθόνης, αλλά για τους γονείς τους που έχουν εθιστεί και αποσυντονιστεί κοντεύοντας να ξεχάσουν το ρόλο τους ως γονείς.

Σήμερα οι γονείς διαθέτουν περισσότερο χρόνο με τα παιδιά τους απ’ ότι οι γονείς παλιότερα. Παρά τη δραματική αύξηση του ποσοστού των γυναικών στο εργατικό δυναμικό, οι μαμάδες σήμερα περνούν περισσότερο χρόνο φροντίζοντας τα παιδιά τους απ’ ότι οι μητέρες στη δεκαετία του ’60. Θα περιμέναμε κάτι τέτοιο να ήταν καλό, αφού γονείς και παιδιά έχουν παραπάνω χρόνο ο ένας για τον άλλο, να αλληλεπιδράσουν, να επικοινωνήσουν, να δεθούν κ.α. Δεν είναι όμως, αφού ο σύγχρονος τρόπος ζωής δεν επιτρέπει στους γονείς να είναι παρόντες στις ζωές και την καθημερινότητα των παιδιών τους.

Το γεγονός ότι η χρήση οποιασδήποτε οθόνης από τους γονείς αποτελεί πρόβλημα στις μέρες μας δεν υποβαθμίζει ένα άλλο μεγάλο πρόβλημα: τα παιδιά ξοδεύουν κι αυτά πολλές ώρες καθημερινά στα διάφορα ηλεκτρονικά μέσα. Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας για παράδειγμα περνούν περισσότερες από τέσσερις ώρες την ημέρα μπροστά από κάποια οθόνη και όσο περνάει ο καιρός εθίζονται σε όλο και μικρότερη ηλικία.

Μερικά από τα διαδραστικά παιχνίδια που παίζουν τα παιδιά στα smartphones και τα tablet μπορεί να είναι πιο ευχάριστα από το να βλέπουν τηλεόραση, καθώς μιμούνται καλύτερα τις φυσικές συμπεριφορές των παιδιών. Πολλές φορές οι γονείς αντιδρούν και απαγορεύουν στα παιδιά τους τη χρήση οποιασδήποτε συσκευής, αλλά αυτό δεν αλλάζει τα δεδομένα: ο χρόνος που τα παιδιά αφιερώνουν στις διάφορες συσκευές είναι χρόνος χαμένος. Θα έπρεπε να εξερευνούν τον κόσμο και να αλληλεπιδρούν με συνομιλήκους τους.

Τι γίνεται όμως με τους γονείς που προτιμούν να ξοδεύουν το χρόνο τους μπροστά από μία οθόνη παρά να ασχολούνται με τα παιδιά τους και να περνούν δημιουργικό χρόνο μαζί;

Οι ειδικοί αναφέρουν ότι τα φωνητικά μοτίβα που οι γονείς τείνουν να υιοθετούν κατά την αλληλεπίδραση με βρέφη και μικρά παιδιά χαρακτηρίζονται από έναν υψηλότερο τόνο, απλοποιημένη γραμματική και υπερβολικό ενθουσιασμό. Τα βρέφη που εκτέθηκαν σε αυτό το διαδραστικό «παιχνίδι» με τους γονείς τους στην ηλικία των 11 και 14 μηνών ήξεραν περισσότερες λέξεις στην ηλικία των 2 ετών από τα βρέφη, που δεν είχαν την αλληλεπίδραση αυτή με τους γονείς τους.

Πολλά βρέφη ηλικίας 9 μηνών που αλληλεπίδρασαν έστω και για λίγες ώρες με κάποιον ενήλικα μπόρεσαν να απομονώσουν συγκεκριμένα φωνητικά στοιχεία από τη γλώσσα τους, ενώ μία άλλη ομάδα παιδιών που έλαβε ακριβώς την ίδια οδηγία μέσω βίντεο, δεν μπορούσε. Είναι πολλές οι μελέτες που επιβεβαιώνουν τη σημασία που έχει η αλληλεπίδραση και η συνομιλία. «Η γλώσσα είναι ο καλύτερος προγνωστικός παράγοντας της σχολικής επιτυχίας και το κλειδί για ισχυρές γλωσσικές δεξιότητες. Η συζήτηση ανάμεσα σε μικρά παιδιά και ενήλικες φέρει μελλοντικά εκπληκτικά αποτελέσματα», επισημαίνουν οι ειδικοί.

Το πρόβλημα συνεπώς προκύπτει όταν διακοπεί αυτό το συναισθηματικά συντονισμένο σύστημα συσχέτισης ενηλίκων με τα παιδιά τους κατά την πρώιμη ηλικία, για να διαβάσουν οι γονείς ένα sms ή για να κάνουν ένα γρήγορο check-in στο instagram. Αυτό μπορούν να το επιβεβαιώσουν γιατροί και παιδοψυχολόγοι, οι οποίοι παρακολουθούν στενά την αύξηση των τραυματισμών των παιδιών από τότε που τα smartphones έγιναν διαδεδομένα.

Δεν είναι όμως μόνο οι φυσικοί κίνδυνοι, αλλά και ο αντίκτυπος στη γνωστική ανάπτυξη των παιδιών εξαιτίας των έξυπνων συσκευών. «Τα παιδιά δεν μπορούν να ερμηνεύσουν ή να κατανοήσουν τη διακοπή αυτή της αλληλεπίδρασης ανάμεσα σε εκείνα και τους γονείς τους, οι οποίοι κυριολεκτικά τα παρατούν όλα για να μιλήσουν στο κινητό τους ή για να δουν μία ανάρτηση στο Facebook», δηλώνουν οι παιδοψυχολόγοι.

Στις αρχές του 2010 ερευνητές στη Βοστόνη μελέτησαν 55 γονείς που έτρωγαν μαζί με τα παιδιά τους εκτός σπιτιού. 40 από τους 55 ενήλικες ήταν απορροφημένοι στα τηλέφωνα τους σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό αγνοώντας κατ’ επανάληψη τα παιδιά τους (προτιμούσαν να χαζεύουν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης παρά να μιλούν). Δεν μας εκπλήσσει το γεγονός ότι τα παιδιά έκαναν ό, τι μπορούσαν για να προσελκύσουν την προσοχή των γονιών τους.

Μία άλλη μελέτη έφερε 225 μαμάδες και τα παιδιά τους ηλικίας μέχρι 6 ετών σε οικείο περιβάλλον και μαγνητοσκόπησε τις αντιδράσεις τους προσφέροντάς τους διάφορα φαγητά για να τα δοκιμάσουν και μετά να τα αξιολογήσουν. Κατά τη διάρκεια της παρατήρησης το ένα τέταρτο των μαμάδων χρησιμοποίησε αυθόρμητα το τηλέφωνο με αποτέλεσμα μικρότερη λεκτική αλληλεπίδραση με το παιδί τους.

Ένα ακόμα αυστηρά σχεδιασμένο πείραμα, το οποίο διεξήχθη στη Φιλαδέλφεια των Ηνωμένων Πολιτειών μελέτησε τον αντίκτυπο της χρήσης κινητών στην εκμάθηση ξένων γλωσσών προς τα παιδιά. 38 μητέρες έπρεπε – σε ελεγχόμενο πάντα χώρο – να διδάξουν στα παιδιά τους δύο καινούργιες ξένες λέξεις, ενώ παράλληλα οι ερευνητές καλούσαν στο κινητό τις μαμάδες αυτές διακόπτοντας επί σκοπού τη διαδικασία εκμάθησης. Τα παιδιά, των οποίων οι μαμάδες διέκοψαν το μάθημα για να απαντήσουν στην κλήση δεν έμαθαν καμία από τις δύο λέξεις σε αντίθεση με τα υπόλοιπα παιδιά που τις έμαθαν κανονικά. Στη μελέτη αυτή να αναφερθεί ότι οι ερευνητές απέκλεισαν 7 μητέρες, οι οποίες δεν δέχτηκαν να απαντήσουν στο τηλέφωνο αρνούμενες να ακολουθήσουν το πρωτόκολλο! Και πολύ καλά έκαναν.

Ποτέ δεν ήταν, και ακόμα δεν είναι εύκολο, να εξισορροπηθούν οι ανάγκες των ενηλίκων και των παιδιών. Ακόμα πιο δύσκολο είναι να εξισορροπηθούν οι επιθυμίες τους, οπότε είναι αφελές να φανταστούμε ότι τα παιδιά θα μπορούσαν ποτέ να είναι το ακλόνητο κέντρο της γονικής προσοχής. Οι γονείς ανέκαθεν άφηναν τα παιδιά τους να διασκεδάσουν κατά πως εκείνα ήθελαν κάτι που εξακολουθεί να γίνεται ακόμα και σήμερα, αλλά με διαφορετικό τρόπο. Τώρα πλέον καλούνται τα παιδιά να αφήνουν το γονιό να διασκεδάσει κατά πως θέλει με τη διαφορά ότι τα παιδιά χρειάζονται την προσοχή των γονιών τους περισσότερο απ’ ότι οι γονείς χρειάζονται την προσοχή των παιδιών τους.

Η περιστασιακή γονεϊκή αμέλεια δεν είναι καταστροφική, ίσα-ίσα κάνει πιο «ανθεκτικές» και τις δύο πλευρές, αλλά η χρόνια απόσπαση προσοχής είναι μία άλλη ιστορία.

Η χρήση των smartphones έχει πλέον γίνει εθισμός και οι αποστασιοποιημένοι ενήλικες γίνονται ευερέθιστοι, όταν διακόπτεται βίαια η χρήση του τηλεφώνου. Θεωρούν ότι το παιδί προσπαθεί να χειραγωγήσει τον γονέα γι’ αυτό και προσπαθεί να τον αποτραβήξει από μία συσκευή, ενώ στην πραγματικότητα το μόνο που ζητάει ένα παιδί είναι προσοχή. Ένα σύντομο διάλειμμα είναι αβλαβές, αλλά όταν το παιδί μεγαλώνει και απαιτεί περισσότερη προσοχή, τι γίνεται; Υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα σε ένα μικρό διάλειμμα και στην αμέλεια-αδιαφορία ενός γονιού που επιλέγει συστηματικά να επικοινωνεί μέσω μιας συσκευής από το να επικοινωνεί με το ίδιο του το παιδί. Μία μαμά που λέει στα παιδιά της να βγουν έξω να παίξουν ή ένας μπαμπάς που ζητάει από τα παιδιά του μισή ώρα χρόνο για να τελειώσει μία δουλειά στον υπολογιστή του είναι κάτι απόλυτα φυσιολογικό στις ανταγωνιστικές απαιτήσεις της ενήλικης ζωής. Αυτό ωστόσο που συμβαίνει σήμερα είναι κάτι πολύ πιο μακρινό από αυτό. 

Η επίλυση του προβλήματος δεν είναι εύκολη δεδομένου ότι πρέπει να συνδυαστεί με δραματικές αλλαγές στην εκπαίδευση. Τα παιδιά μπορούν να κάνουν τα πάντα για να τραβήξουν την προσοχή ενός ενήλικα, η προσοχή του οποίου έχει αποσπαστεί και αν δεν αλλάξουμε τη συμπεριφορά μας, τα παιδιά μας θα κάνουν το ίδιο μελλοντικά και στα δικά τους παιδιά. 

Σε αυτό το σημείο να πούμε ότι και οι ενήλικες υποφέρουν από τη σημερινή αυτή κατάσταση. Οι περισσότεροι έχουν χτίσει την καθημερινότητά τους πάνω στην άθλια πεποίθηση ότι πρέπει να τα καταφέρνουν σε όλα και ταυτόχρονα να εργάζονται, να είναι γονείς, να είναι πάντα στη διάθεση του συζύγου τους, των γονέων τους, των πεθερικών τους, των φίλων τους που τους έχουν ανάγκη, να ξέρουν όλα όσα γίνονται γύρω τους και να σημειώνουν τα πάντα για να μη λείψει τίποτα από το σπίτι τους. Είναι στην ουσία κολλημένοι σε έναν φαύλο κύκλο.

Υπό αυτές τις συνθήκες είναι πιο εύκολο να εστιάσουμε στην ανησυχία μας για τις ώρες που ξοδεύουν τα παιδιά μας μπροστά από μία οθόνη παρά στο χρόνο που ξοδεύουμε εμείς.

Οι γονείς πρέπει να αποφύγουν την ασφυκτική πίεση του να είναι πανταχού παρόντες για όλους. Δώστε χρόνο στα παιδιά σας. Ζήστε στιγμές μαζί τους. Όταν είστε μαζί, βάλτε τα κινητά στην άκρη.

Πηγή: theatlantic.com