Σιωπηρή τιμωρία: Τι είναι και πως βλάπτει τα παιδιά

Η σιωπηρή τιμωρία είναι όπως ακούγεται – μία τιμωρία χωρίς λόγια. Σιωπηλή και σιωπηρή όσο δεν πάει. Είναι επίσης γνωστή ως «άτυπη πειθαρχία», έχει καθαρά «σωφρονιστικό» χαρακτήρα και μία πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι επηρεάζει δυσανάλογα το κάθε παιδί: Αλλιώς επηρεάζονται τα παιδιά χωρίς ειδικές ανάγκες και αλλιώς τα παιδιά με ειδικές ανάγκες. Η σιωπηρή τιμωρία δεν είναι καλή για κανένα παιδί και είναι ιδιαίτερα επιζήμια για τα πιο ευάλωτα παιδιά.

Η σιωπηρή τιμωρία δεν έχει καμία σχέση με τη σωματική τιμωρία. Όταν ο δάσκαλος βγάζει το παιδί από την τάξη ή το τιμωρεί βάζοντας το να στέκεται στο ένα πόδι σε μία γωνιά, του απαγορεύουν οι γονείς του να βγει βόλτα με τους φίλους του ή να συμμετάσχει σε κάποιο παιχνίδι ή σε κάποιον προγραμματισμένο αγώνα, όταν το ντροπιάζουν μπροστά στους φίλους του για κάποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά του, όλες αυτές είναι μορφές της σιωπηρής τιμωρίας.

Μελέτη που έγινε πάνω στο συγκεκριμένο φαινόμενο έδειξε ότι πολλοί μαθητές τιμωρούνται ξανά και ξανά χωρίς να γίνεται συσχετισμός ανάμεσα στη συμπεριφορά και τις συνέπειές της ώστε τα παιδιά να καταλάβουν τι έκαναν λάθος και να μην το επαναλάβουν.

Η πιο κοινή μορφή της σιωπηρής τιμωρίας είναι η στέρηση των προνομίων. Το 65% των γονέων ανέφεραν ότι τιμωρούν τα παιδιά τους με αυτή τη μέθοδο και συγκεκριμένα δεν τα αφήνουν να παίξουν με τους φίλους τους ή αν είναι στο σχολείο ζητούν από τους δασκάλους να τους στερήσουν τα διαλείμματά τους. Το συγκεκριμένο στατιστικό είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό με δεδομένο ότι τα παιδιά έχουν πολλή ενέργεια μέσα τους και θέλουν να κοινωνικοποιηθούν, οπότε η στέρηση του συγκεκριμένου δικαιώματος μπορεί να τα βλάψει ανεπανόρθωτα. Το χειρότερο πράγμα που μπορείς να κάνεις σε ένα παιδί είναι να το περιορίσεις και να εμποδίσεις την κοινωνικοποίηση και τη φαντασία του.

Άλλες τέτοιες μέθοδοι πειθαρχίας που ανέφεραν οι γονείς είναι:

1. Στέλνουν τα παιδιά στο δωμάτιό τους (58%)
2. Δεν τους επιτρέπουν να λαμβάνουν μέρος σε δραστηριότητες εκτός σχολείου (50%)
3. Αρνούνται να τα πηγαινοφέρνουν στο σχολείο και τα αναγκάζουν να πηγαίνουν μόνα τους όποιες και αν είναι οι καιρικές συνθήκες (49%)
4. Τους ντροπιάζουν μπροστά στους συμμαθητές τους (47%)
5. Δεν τους επιτρέπουν να μιλήσουν όσο είναι στο σπίτι (46%)

Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι από τους εκπαιδευτικούς που ερωτήθηκαν, το 77% δήλωσαν ότι δεν βρίσκουν τη σιωπηρή τιμωρία ως αποτελεσματική μέθοδο για τη μόνιμη αλλαγή συμπεριφοράς ενός μαθητή. Επίσης δήλωσαν πως δεν πιστεύουν πως μία τέτοια μορφή πειθαρχίας βελτιώνει τα ακαδημαϊκά αποτελέσματα ενός μαθητή.

Γιατί η σιωπηρή τιμωρία είναι ιδιαίτερα επιβλαβής για τα παιδιά με ειδικές ανάγκες και τους αλλοδαπούς μαθητές;

Η συγκεκριμένη μελέτη επικεντρώθηκε κυρίως τις επιπτώσεις που έχει η σιωπηρή τιμωρία στα παιδιά με ειδικές ανάγκες και στους αλλοδαπούς μαθητές (κυρίως στα έγχρωμα παιδιά) και έδειξε ότι τα συγκεκριμένα παιδιά λαμβάνουν αυστηρότερη τιμωρία για τα ίδια αδικήματα που διαπράττουν οι συνομήλικοί τους.

Οι ειδικοί αναφέρουν ότι οι γονείς πρέπει να προσπαθούν να επαναφέρουν στην τάξη το παιδί τους και όχι να τον τιμωρούν αφού μερικές φορές επιλέγουν τρόπους μη αποδεκτούς. Ο ρόλος των εκπαιδευτικών είναι επίσης σημαντικός. Όταν ένα παιδί δεν είναι συγκεντρωμένο στην τάξη και δείχνει αδυναμία ακόμα και όταν αλληλεπιδρά με τους συμμαθητές του, τότε οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να το ψάξουν περισσότερο μέχρι να βρουν ποιος είναι ο λόγος που οι ακαδημαϊκές επιδόσεις κάποιων παιδιών είναι τόσο χαμηλές.

Αυτό δεν σημαίνει ότι ορισμένες από τις μεθόδους πειθαρχίας που αναφέραμε δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται ως έσχατη λύση για την αντιμετώπιση μιας δύσκολης συμπεριφοράς αρκεί να συνδυάζεται με άλλες θετικές μεθόδους. Oι εκπαιδευτικοί πρέπει να εξισορροπούν τις ανάγκες όλων των μαθητών τους και μερικές φορές η απομάκρυνση ενός παιδιού από την τάξη είναι ο μόνος τρόπος να αποσυμφορηθεί η κατάσταση. Tο πρόβλημα δημιουργείται όταν αυτού του είδους οι τιμωρίες επιχειρούνται χωρίς να έχει γίνει νωρίτερα κάποια άλλη παρέμβαση.

Όσον αφορά στα παιδιά με ειδικές ανάγκες αυτές οι μορφές τιμωρίας τείνουν να δημιουργούν περισσότερα προβλήματα απ’ όσα επιθυμούν οι γονείς να διορθώσουν. Σύμφωνα με την παραπάνω έρευνα το 95% των παιδιών με ειδικές ανάγκες έχει δεχτεί τουλάχιστον μία φορά στη ζωή του σιωπηρή τιμωρία, από την οποία επηρεάζονται μόνο αρνητικά. Η εξαίρεσή τους από δραστηριότητες στην τάξη τα απομακρύνει από σημαντικές κοινωνικές αλληλεπιδράσεις με τους συνομηλίκους τους και τα κάνει να νιώθουν φυλακισμένα.

Με δεδομένο ότι οι γονείς δεν έχουν καμία συνέπεια όταν ασκούν αυτού του είδους την τιμωρία αφού δεν αποτελεί παράβαση και δεν διώκεται ποινικά τότε θα μπορούσαμε κάλλιστα να μιλήσουμε για ρατσιστική συμπεριφορά, υπερβολές στην πειθαρχία και ενοχλητικές ασυνέπειες προς τους αλλοδαπούς μαθητές και τα παιδιά με αναπηρίες σε σχέση μετά φυσιολογικά παιδιά.

Τι πρέπει να κάνουμε;

Σύμφωνα με την έρευνα οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί – περίπου το 77% – δήλωσαν ότι πιστεύουν πως η σιωπηρή τιμωρία είναι αναποτελεσματική ως μακροπρόθεσμη λύση. Αντ’ αυτού προτείνουν σεμινάρια και συμβουλευτική στους γονείς και παρέμβαση από ψυχολόγους και συμβούλους, μόνο που όλα αυτά απαιτούν συνεργασία και σωστή οργάνωση. Με λίγα λόγια οι εκπαιδευτικοί χρειάζονται βοήθεια.

Σύμφωνα με την Εθνική Ένωση Σχολικών Ψυχολόγων όταν μιλάμε για πειθαρχεία οι στόχοι των εκπαιδευτικών είναι δύο: Πρώτον να διατηρηθεί ένα ασφαλές, σωστό και παραγωγικό περιβάλλον μάθησης στο οποίο θα υπάρχει η στοιχειώδης πειθαρχία για τη διόρθωση ανεπιθύμητων συμπεριφορών και δεύτερον να ενσταλάξει την αυτοπειθαρχία στους μαθητές τους, κάτι δύσκολο να επιτευχθεί από ένα μόνο άτομο.

Η σωστή πειθαρχία είναι κάτι παραπάνω από την ενδυνάμωση του φόβου των συνεπειών. Παρότι οι συνέπειες είναι συχνά απαραίτητες για να περιορίσουν την κακή συμπεριφορά ενός παιδιού στόχος δεν είναι το παιδί να φοβάται να κάνει οτιδήποτε λόγω του φόβου της συνέπειας. Αυτό ονομάζεται εξωτερικός έλεγχος και δεν αποτελεί λύση για τη διόρθωση της κακής συμπεριφοράς σε μακροπρόθεσμη βάση εκτός αν στόχος του γονέα είναι να μάθει στο παιδί να λειτουργεί ύπουλα και πονηρά ώστε να μην «πιαστεί στα πράσα» από το γονέα.

Στόχος του κάθε γονιού πρέπει να είναι η αυτοπειθαρχία του παιδιού του, για τα παιδιά όμως με ειδικές ανάγκες  ο στόχος αυτός είναι ανέφικτος. Είναι σημαντικό σε πρώτη φάση το παιδί να κατανοήσει ότι κάθε πειθαρχική ενέργεια που του ασκείται δεν έχει στόχο τόσο την τιμωρία του όσο την κατανόηση εκ μέρους του ότι αυτό το μοτίβο συμπεριφοράς είναι κάτι μη αποδεκτό. Σκοπός είναι να μπει στη διαδικασία να σκεφτεί ποια είναι η κατάλληλη συμπεριφορά και κάτι τέτοιο δεν θα επιτευχθεί αν μείνει μόνο στο δωμάτιο.

Ο γιος μου είναι παιδί με αυτισμό και δυσκολεύτηκε τρομερά όσο ήταν στο δημοτικό. Οι περισσότεροι από τους καθηγητές του ήταν απίστευτοι και υπομονετικοί, σε κάθε ιδιορρυθμία του ήταν κοντά του και έτοιμοι να ικανοποιήσουν κάθε του ανάγκη και είμαστε ευγνώμονες γι’ αυτό. Ξέρω ότι δούλεψαν σκληρά να ανακατευθύνουν τη συμπεριφορά του τη στιγμή που θα ήταν πολύ πιο εύκολο για εκείνους να το στείλουν σε μία καρέκλα στο διάδρομο για να κάτσει μόνος. Τώρα πια πηγαίνει γυμνάσιο και τα πάει πολύ καλύτερα επειδή γνωρίζει ότι όσοι είναι γύρω του νοιάζονται για την μακροπρόθεσμη ανάπτυξη του και έχει την υποστήριξη που χρειάζεται. Κάθε παιδί αξίζει αυτό το είδος υπομονής και υποστήριξης και ακόμα περισσότερο τα παιδιά αυτά. Η σιωπηρή τιμωρία δεν είναι ο τρόπος για να πετύχουμε κανένα στόχο.

Πηγή: scarymommy.com