Μητρική Φιλοκτονία: Όταν η μητέρα αυτοκτονεί με ή χωρίς το παιδί. Ποιά τα σημάδια και πώς να βοηθήσεις

Πριν λίγες μέρες όλοι συγκλονιστήκαμε από την αυτοκτονία μιας μητέρας μετά από τη δολοφονία του παιδιού της, όπου το πέταξε από τον 5^ο όροφο της πολυκατοικίας που διέμεναν.

Μετά από το πρώτο σοκ, πολλές είναι οι απορίες γύρω από το «γιατί» έφτασε αυτή η μάνα που μάλιστα είχε ταλαιπωρηθεί για να αποκτήσει την κορούλα της σε αυτή την απονενοημένη πράξη. Ο σύζυγος δηλώνει πως είχαν μία καλή σχέση, δεν είχαν προβλήματα, αλλά και πως η γυναίκα του δεν είχε ψυχολογικά προβλήματα επίσης…

Τα ερωτήματα όμως παραμένουν: «Πως μία μάνα μπορεί να φτάσει σε αυτό το σημείο; Τι συμβαίνει; Γιατί;» Ασφαλώς, δεν μπορούμε να απαντήσουμε για τη συγκεκριμένη γυναίκα, εφόσον δεν γνωρίζουμε τίποτα σχεδόν για τη ζωή της αλλά και το ιστορικό της. Και δεν είναι και σωστό δεοντολογικά να μπούμε στη διαδικασία να κάνουμε υποθέσεις, ούτε για εκείνη, ούτε και για τη σχέση με τον άνδρα της που και εκείνος δεν μπορεί να καταλάβει τι ακριβώς συνέβη…

Θέλω λοιπόν να διευκρινίσω, πως ότι διαβάσετε παρακάτω, δεν αφορά τη συγκεκριμένη περίπτωση, αλλά είναι καλό να ευαισθητοποιηθούμε σε τέτοιου είδους καταστάσεις και γενικότερα απέναντι στην αυτοκτονία – άλλος ένας νεαρός αυτοκτόνησε επίσης πριν λίγες μέρες. Να δούμε πως μπορούμε να «προλάβουμε» και να βοηθήσουμε τον συνάνθρωπο που μπορεί να έχει την ανάγκη μας αλλά να δυσκολεύεται για διάφορους λόγους να μιλήσει…

Μητρική Φιλοκτονία χαρακτηρίζεται από τους ειδικούς η παιδοκτονία με δράστη τη μητέρα. Μάλιστα, μπορεί η μητέρα να σκοτώσει το παιδί της και να αυτοκτονήσει και η ίδια (16% – 29%), να μην είναι επιτυχημένη η δική της προσπάθεια να αφαιρέσει τη ζωή της ή να επιλέξει να ζήσει. Υπολογίζεται επίσης πως περίπου το 5% των νεαρών μητέρων διαπράττει επίσης παιδοκτονία σε συνδυασμό με τη δική τους αυτοκτονία.

Φυσικά, δεν έχουν σκοπό όλες οι μητέρες με αυτοκτονική συμπεριφορά να τερματίσουν τη ζωή τους, καθώς μπορεί η πράξη τους να σηματοδοτεί μία αντιδραστική συμπεριφορά ως προς τις συνθήκες διαβίωσης. Όταν όμως εμπλέκουν και το παιδί τους, τότε συνήθως οι προθέσεις είναι θανατηφόρες.

Ποιοι θα μπορούσαν να θεωρηθούν παράγοντες κινδύνου;

Σύμφωνα με την Αμερικάνικη Ψυχιατρική Εταιρεία γνωστοί παράγοντες κινδύνου αυτοκτονικότητας περιλαμβάνουν άλλες απόπειρες αυτοκτονίας στο παρελθόν, κατάχρηση ουσιών, δηλητηρίαση, ανεργία, ψύχωση και κατάθλιψη. Συνήθως, τα αισθήματα ευθύνης προς την οικογένεια προστατεύουν από την αυτοκτονία.

Ωστόσο, η Μητρική Φιλοκτονία φαίνεται να έχει διαφορετικούς παράγοντες προστασίας και κινδύνου από εκείνους που σχετίζονται με την αυτοκτονία μόνο. Μάλιστα, δεν είναι καινούργιο φαινόμενο, καθώς έχει απασχολήσει τους ειδικούς εδώ και τουλάχιστον 50 χρόνια.

Όπως περιγράφει ο Resnick (1969), υπάρχουν 5 μορφές στην αιτιολογία:

(α) αλτρουιστική: η μητέρα δολοφονεί το παιδί της από αγάπη, πιστεύει δηλαδή ότι ο θάνατος του παιδιού της είναι προς το καλύτερο συμφέρον του, για ψυχωσικούς λόγους, για μη-ψυχολογικούς λόγους, πχ. ανίατη ασθένεια όπου το παιδί υποφέρει ή ως μέρος μιας εκτεταμένης αυτοκτονίας (η μητέρα δεν θα εγκαταλείψει μόνο το παιδί της στον κόσμο μετά από τη δική της αυτοκτονία).

(β) οξεία ψυχωσική, όπου η μητέρα σκοτώνει το παιδί της χωρίς κανένα κατανοητό για εμάς κίνητρο, πχ, να ακούει φωνές που της λένε να σκοτώσει το παιδί της και να αυτοκτονήσει

(γ) κακομεταχείριση, ο πιο κοινός τύπος ως αποτέλεσμα κακοποίησης, παραμέλησης, προσπάθειας να κάνει το παιδί να σταματήσει να κλαίει ή να φωνάζει, να μην υπακούει, κλπ (συνήθως η μητέρα δεν αυτοκτονεί)

(δ) σκόπιμη δολοφονία ανεπιθύμητου παιδιού, το οποίο το θεωρεί εμπόδιο ή φοβάται να το παρουσιάσει κλπ, όπου επίσης η μητέρα σπάνια θα αυτοκτονήσει

(ε) εκδίκηση του συζύγου, όταν η μητέρα σκοτώνει το παιδί της κυρίως για να βλάψει συναισθηματικά τον πατέρα του

Η ηλικία του παιδιού μπορεί επίσης να είναι ένας σημαντικός παράγοντας, καθώς και πάλι μέσα από έρευνες, τα θύματα βρίσκονταν κατά μέσον όρο ηλικίας στα 4 με 6 χρόνια. Τα μεγαλύτερα παιδιά επειδή συνήθως έχουν μεγαλύτερη συμβολή μέσα στην οικογένεια, διατρέχουν μικρότερο κίνδυνο (εκτός αν πρόκειται για μητέρες με σοβαρές ψυχιατρικές παθήσεις, οι οποίες σκοτώνουν αν όχι όλα, τα περισσότερα παιδιά τους), ενώ τον μεγαλύτερο κίνδυνο διατρέχουν τα παιδιά στο πρώτο χρόνο ζωής. 

‘Εχοντας λοιπόν όλα τα παραπάνω κατά νου, πριν βιαστούμε να βγάλουμε συμπεράσματα, χρειάζεται να αφουγκραστούμε πιθανές ενδείξεις από την κάθε μητέρα που προφανώς δεν αισθάνεται και τόσο καλά ψυχολογικά.

Οι πιθανές ενδείξεις ίσως είναι μία έντονη κόπωση, απώλεια ευχαρίστησης, ευερεθιστότητα, κλείσιμο στον εαυτό της, διαταραχές στην διατροφή ή/και στον ύπνο, καταθλιπτικά συμπτώματα, συγκρουσιακές σχέσεις με τον σύντροφο ή διαπροσωπικές σχέσεις, χαμηλή αυτοεκτίμηση, οικονομικά προβλήματα και φτωχή διαβίωση, εμμονές, ψυχωσικά συμπτώματα, ζηλοτυπία, επιλόχεια κατάθλιψη ή ψύχωση, κλπ.

Όλα αυτά καλά τα λέμε και τα γράφουμε, συνήθως όμως τα άτομα που ζουν με έναν άνθρωπο που δεν νιώθει καλά ψυχολογικά, δεν μπορούν εύκολα να αντιληφθούν πως ο άνθρωπός τους υποφέρει – εκτός και αν πρόκειται για εκδηλωμένη ψυχική διαταραχή – και έχουν την τάση, όπως κάνουμε σχεδόν όλοι μας, να δικαιολογούμε τα νεύρα για παράδειγμα λόγω της κούρασης ή των καθημερινών υποχρεώσεων κλπ.

Αν όμως αντιληφθούμε πως «κάτι δεν πάει καλά», καλύτερα να ζητήσουμε την γνώμη ειδικού και ας μας βεβαιώσει πως ανησυχούμε χωρίς λόγο, παρά να παραβλέψουμε κάτι που ίσως είχαμε προλάβει…