Παρένθετη μητρότητα: Νομικά και ηθικά διλήμματα | Γιατί οι άντρες εξαιρούνται από το δικαίωμα

Η ιατρική υποβοήθηση της ανθρώπινης αναπαραγωγής έκανε την ουσιαστική εμφάνιση της το 1978 οπότε και γεννήθηκε στην Μεγάλη Βρετανία το πρώτο παιδί από εξωσωματική γονιμοποίηση. Έκτοτε η συνεχής ιατρική καινοτομία και πρόοδος έδωσε λύση στο πρόβλημα υπογονιμότητας αλλά συνάμα γέννησε την ανάγκη ρύθμισης των νέων οικογενειακών σχέσεων που προέκυπταν όπως για παράδειγμα με την παρένθετη μητρότητα.

Στην Ελλάδα οι Ν.3089/2002 και Ν. 3305/2005 δημιούργησαν το νομοθετικό πλαίσιο για τον κλάδο της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.( Ι.Υ.Α.).

Η παρένθετη κύηση αποτελεί ένα από τα πλέον αμφιλεγόμενα ζητήματα όχι μόνο στο πεδίο της Ι.Υ.Α. αλλά και από βιοηθικής, θρησκευτικής αλλά και κοινωνικής σκοπιάς. Σημειωτέον ότι σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες η διαδικασία της παρένθετης κύησης απαγορεύεται ρητά. Τι είναι όμως η παρένθετη κύηση και υπό ποιους όρους επιτρέπεται βάσει Νόμου στην Ελλάδα;

Παρένθετη κύηση είναι η περίπτωση κατά την οποία γυναίκα που επιθυμεί να αποκτήσει παιδί (επίδοξη μητέρα) ‘’δανείζεται’’ την μήτρα άλλης γυναίκας (παρένθετη) στο σώμα της οποίας μεταφέρεται το γονιμοποιημένο ωάριο. Στην ελληνική έννομη τάξη απαγορεύεται ή λεγόμενη πλήρης υποκατάσταση δηλαδή η περίπτωση το ωάριο να προέρχεται από την παρένθετη μητέρα.

Αυτό είναι κατανοητό και συνετό να απαγορεύεται δηλαδή η παρένθετη να κυοφορήσει δικό της γενετικό υλικό (ωάριο) λόγω της ψυχικής επιβάρυνσης που κάτι τέτοιο θα επέφερε.

Η παρένθετη κύηση επιτρέπεται βάσει των άρθρων 1456,1458 του Ελληνικού Αστικού Κώδικα εφόσον πληρούνται συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Αίτηση μπορούν να υποβάλουν όχι μόνο έγγαμα ζευγάρια αλλά και σύντροφοι σε ελεύθερη ένωση ακόμα και μια μοναχική γυναίκα.

Συνοπτικά οι βασικές προϋποθέσεις που πρέπει να συντρέχουν είναι:

Ι) Η αιτούσα μητέρα να μην έχει υπερβεί το πεντηκοστό έτος της ηλικίας της. Αυτό θεωρείται το ανώτατο αναπαραγωγικό ηλικιακό όριο σύμφωνα με τον Ελληνικό Νόμο. Αξίζει όμως να σημειωθεί ότι υπάρχει Ελληνική Δικαστική απόφαση που χορήγησε άδεια σε γυναίκα ηλικίας 52 ετών με το σκεπτικό ότι το γενετικό υλικό είχε κρυοσυντηρηθεί όταν αυτή βρισκόταν εντός του ορίου ηλικίας. Είναι εμφανές ότι το Δικαστήριο στη συγκεκριμένη περίπτωση και με διασταλτική ερμηνεία του Νόμου προσπάθησε και έδωσε λύση στο αίτημα της επίδοξης μητέρας.

ΙΙ) Στο πρόσωπο της αιτούσας πρέπει να συντρέχει ιατρική αδυναμία κυοφορίας.

ΙΙΙ) Η παρένθετη μητέρα πρέπει να είναι ηλικίας από 25-45 ετών, να έχει ήδη ένα τέκνο και να μην έχει υποβληθεί σε περισσότερες από δύο καισαρικές τομές.

ΙV) Τόσο η αιτούσα ο σύζυγος ή σύντροφός της και η παρένθετη πρέπει να υποβληθούν σε εξετάσεις για σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα.

V) Η αιτούσα ή η παρένθετη να έχει τουλάχιστον προσωρινή διαμονή στην Ελλάδα.

VI) Το γενετικό υλικό να μην ανήκει στην παρένθετη μητέρα.

VII) Να υπάρχει έγγραφη συμφωνία μεταξύ των μερών βάσει της οποίας η παρένθετη δέχεται άνευ οικονομικού ανταλλάγματος να υποβληθεί στην διαδικασία της παρένθετης κύησης. Υιοθετείται λοιπόν μόνο η αλτρουιστική παρένθετη κύηση και απαγορεύεται οποιουδήποτε είδους οικονομική συναλλαγή. Προβλέπεται όμως βάσει απόφασης της Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής να καλυφθούν τα έξοδα της εγκυμοσύνης, κυοφορίας, τοκετού και λοχείας καθώς επίσης και αποζημίωση για την αποχή της παρένθετης μητέρας από την εργασία της που όμως σε κάθε περίπτωση δεν μπορεί να ξεπερνά τις 10.000€.

Είναι σημαντικό να αναφερθεί ξανά ότι ο Νομοθέτης επιτρέπει μόνο σε γυναίκα να υποβάλλει αίτηση. Την θεωρία και τα Δικαστήρια έχει όμως απασχολήσει το θέμα του επιτρεπτού της αιτήσεως από μόνο άγαμο άνδρα. Κατά μια άποψη ο αποκλεισμός του άνδρα αποτελεί κατάφωρη διακριτική μεταχείριση σε βάρος του που έρχεται σε ευθεία αντίθεση με το άρθρο 4 του Συντάγματος και κατά συνέπεια δεν μπορεί να γίνει ανεκτή.

Με αυτό το σκεπτικό έχουν εκδοθεί ήδη δύο αποφάσεις Ελληνικών Δικαστηρίων που χορήγησαν καταρχήν άδεια σε άγαμο μοναχικό άνδρα. Η μια όμως έχει ήδη εξαφανιστεί κατόπιν έφεσης από τον αρμόδιο Εισαγγελέα ή δε δεύτερη επίσης αμφισβητήθηκε και εκκρεμεί η έφεση.

Κατά την αντίθετη άποψη δεν χωρεί αναλογική εφαρμογή του Νόμου και για τον άγαμο άντρα, δεδομένου ότι ο νομοθέτης με την γραμματική διατύπωση του σχετικού Νόμου τον έχει ρητά αποκλείσει. Είναι σαφές ότι στον Νόμο αποτυπώνεται η παρούσα βούληση του Νομοθέτη που απηχεί τις τρέχουσες ηθικοκοινωνικές αντιλήψεις που κρατούν σήμερα στην Ελλάδα.

Επίσης άξιο αναφοράς είναι ότι με βάσει τον αρχικό Ν. 3089/2002 προϋπόθεση για την αίτηση παρένθετης κύησης ήταν τόσο η αιτούσα όσο και η παρένθετη να είναι κάτοικοι Ελλάδος. Με τροποποίηση όμως στο Νόμο ήδη από το έτος 2014 αρκεί η αιτούσα ή η παρένθετη διαζευκτικά να έχουν είτε την κατοικία είτε τη προσωρινή διαμονή τους στην Ελλάδα. Παρατηρείται λοιπόν μια σημαντική μεταστροφή του σκεπτικού του Νομοθέτη ο οποίος ενώ αρχικά έδειξε να μην επιθυμεί τον αναπαραγωγικό τουρισμό τελικά ως φαίνεται τον επέτρεψε.

Το ζήτημα της παρένθετης κύησης θα συνεχίζει να διχάζει νομικούς, ιατρούς και απλούς πολίτες. Για μερικούς είναι το απόλυτο δώρο ζωής για άλλους μια ανεπίτρεπτη πράξη.

Δημήτριος Β. Δουλιώτης
Δικηγόρος LLB London
Δημοκρίτου 32 Κολωνάκι, Αθήνα
Τηλέφωνο: 210-3627672
Web: http://douliotis-law.com/