Διανυκτέρευση παιδιού στον άλλο γονιό: Από ποια ηλικία του παιδιού, επιτρέπεται νομικά; Δείτε παλαιότερες δικαστικές αποφάσεις!

Στο εξόχως «παιδοκεντρικό» ελληνικό οικογενειακό δίκαιο ορίζεται με την διάταξη του άρθρου 1520 ΑΚ ότι ο γονέας με τον οποίο δεν διαμένει το τέκνο διατηρεί το δικαίωμα της προσωπικής επικοινωνίας με αυτό και τα σχετικά με την επικοινωνία του αυτή κανονίζονται ειδικότερα από το δικαστήριο.

Η επικοινωνία του γονέα με το ανήλικο τέκνο του, ως καθιερούμενο προσωπικό και αναφαίρετο δικαίωμα εντάσσεται στο γενικότερο πλαίσιο των διατάξεων που προβλέπουν την άσκηση του δικαιώματος και καθήκοντος των γονέων για τη μέριμνα υπέρ του ανηλίκου τέκνου τους και απορρέει από το φυσικό δεσμό του αίματος και του αισθήματος της στοργής προς το τέκνο συντελεί δε στην ανάπτυξη του ψυχικού του κόσμου και της εν γένει προσωπικότητάς του.

Για το λόγο αυτό ο τρόπος άσκησης του και η επικοινωνία του γονέα με το ανήλικο τέκνο του και ειδικότερα ο καθορισμός του χρόνου, της συχνότητας, της διάρκειας επικοινωνίας, ακόμα και του τρόπου παραλαβής και παράδοσης του τέκνου ρυθμίζεται από το δικαστήριο, το οποίο πρέπει να αποφασίζει πάντοτε με οδηγό και γνώμονα το καλώς εννοούμενο συμφέρον του ανήλικου τέκνου. Τούτο αποτελεί αόριστη νομική έννοια και γενική ρήτρα, που εξειδικεύεται ανάλογα με τις συνθήκες κάθε περίπτωσης. Για να κριθεί τι αποτελεί συμφέρον του ανηλίκου, στη συγκεκριμένη περίπτωση, θα εκτιμηθούν τα περιστατικά που διαπιστώθηκαν βάσει αξιολογικών κριτηρίων που αντλεί το δικαστήριο από τους κανόνες της λογικής και τα διδάγματα της κοινής πείρας και σχετικά με το πρόσωπο του ανηλίκου π.χ η βούληση του τέκνου (ιδιαιτέρως αν το Δικαστήριο σχηματίσει κρίση περί επαρκούς ωριμότητας του τέκνου), η ηλικία, η ωριμότητα ή τυχόν ιδιαιτερότητες του τέκνου, οι σχέσεις μεταξύ γονέα και τέκνου, η ηθική και η υγεία του γονέα ,οι υποχρεώσεις τέκνου και γονέα,οι οικονομικές δυνατότητες του γονέα, η γεωγραφική απόσταση, οι σχέσεις μεταξύ των γονέων, αλλά και όπου απαιτείται υπόψη και τα πορίσματα της εξελικτικής ψυχολογίας και παιδοψυχιατρικής π.χ έκθεση ψυχολόγων, κοινωνικής υπηρεσίας κ.λπ.

Για τη διαπίστωσή του λοιπόν θα ληφθούν υπόψη και θα αξιολογηθούν όλα τα επωφελή για το ανήλικο στοιχεία και περιστάσεις, χωρίς να επιδρά στην απόφαση κανένας από τους διαφορετικούς παράγοντες που συνοδεύουν το πρόσωπο κάθε γονέα, η τυχόν υπαιτιότητα του γονέα στη διακοπή της έγγαμης συμβίωσης, οι προκύπτουσες συντρέχουσες συνθήκες και περιστάσεις κάτω από τις οποίες θα ασκείται αυτή η προσωπική επικοινωνία.

Επομένως, και το δικαστήριο, όταν ρυθμίζει την άσκηση της προσωπικής επικοινωνίας του γονέα με το τέκνο του, πρέπει πάντοτε να αποφασίζει με οδηγό το καλώς εννοούμενο συμφέρον του τελευταίου, λαμβάνοντας υπόψη του τις προκύπτουσες συντρέχουσες συνθήκες και περιστάσεις κάτω από τις οποίες θα ασκείται η προσωπική αυτή επικοινωνία στη συγκεκριμένη περίπτωση επιβάλλοντας, εφόσον είναι αναγκαίο για την προστασία του συμφέροντος του τέκνου, περιορισμούς στην άσκησή της, οι οποίοι μπορούν να αναφέρονται στον τόπο και το χρόνο της επικοινωνίας, την παρουσία τρίτων προσώπων κατά τη διάρκειά της ή ακόμη να συνίστανται στη λήψη μέτρων που διαμορφώνουν την επικοινωνία με ιδιαίτερο τρόπο λόγω ειδικών περιστάσεων. Εάν, όμως, υφίστανται εξαιρετικές, ακραίες καταστάσεις ή η άσκηση του δικαιώματος επικοινωνίας γίνεται με τρόπο καταχρηστικό, είναι δυνατόν και να αποκλειστεί η άσκησή του με δικαστική απόφαση, εφόσον πάντοτε αυτό είναι αναγκαίο μόνο για το συμφέρον του τέκνου, η σχετική δε δικαστική απόφαση, σε περίπτωση μεταβολής στο μέλλον των συνθηκών που οδήγησαν στον αποκλεισμό αυτό, μπορεί να μεταρρυθμιστεί με νέα απόφαση, η οποία θα άρει τον αποκλεισμό.

Από καμία διάταξη του Οικογενειακού μας Δικαίου δεν προβλέπεται ηλικιακό όριο που να επιτρέπει ή να απαγορεύει την δυνατότητα επικοινωνίας και δη της διανυκτέρευσης του ανήλικου τέκνου με τον γονέα που την στερείται. Το πρόβλημα λοιπόν παρουσιάζεται στις περιπτώσεις που τα ανήλικα τέκνα είναι βρέφη ή ηλικίας έως τριών ετών που αντικειμενικά έχουν ανάγκη ειδικών περιποιήσεων και φροντίδων που προαπαιτούν συνέχεια, σταθερότητα και το συνήθη τρόπο αντιμετώπισης τους στο οικείο και ασφαλές περιβάλλον της μόνιμης κατοικίας του, κυρίως δε όταν αυτά έχουν ακόμα ανάγκη θηλασμού.

Στις υποθέσεις αυτές ο Έλληνας δικαστής καλείται πάντα με γνώμονα το συμφέρον του τέκνου και την σταθερότητα του προγράμματος της ανατροφής να συνυπολογίζει αφενός την ανάγκη ανάπτυξης και τόνωσης συναισθηματικού δεσμού με τον έτερο γονέα αφετέρου τις ιδιαιτέρες ανάγκες και ιδιαιτερότητες στην ανατροφή ενός ανήλικου τέκνου όπως ο θηλασμός, για οδηγηθεί σε μια δίκαιη για όλα τα μέρη λύση.

Ενδεικτικά για την πληρέστερη κατανόηση του θέματος αναφέρουμε πρόσφατες αποφάσεις των Ελληνικών Δικαστηρίων, που καταδεικνύουν τις ιδιαιτερότητες που καλείται να αντιμετωπίσει ο Έλληνας Δικαστής σε περιπτώσεις ρυθμίσεως του δικαιώματος επικοινωνίας με ανήλικα τέκνα.

Α) Με την υπ΄αριθ. 10695/2015 απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Θεσσαλονίκης (διαδικασία Ασφαλιστικών μέτρων) μεταρρυθμίστηκε κατόπιν αιτήσεως της μητέρας -και συμβιβασμού των δύο γονέων-η προηγηθείσα απόφαση επικοινωνίας του πατέρα με το ανήλικο του τέκνο κατά τα Σαββατοκύριακα, τις εορτές και τις θερινές διακοπές καθότι πιθανολόγησε «…….ότι η ανήλικη στις αρχές του έτους 2015 ( ηλικίας 2 ετών) εμφάνισε κνησμώδες αλλεργικό εξάνθημα στον κορμό και τον λαιμό. Επειδή και η αιτούσα- μητέρα είναι αλ-λεργικό άτομο και το τέκνο της έχει μεγάλες πιθανότητες να κληρονομήσει αλλεργίες που θα αρχίσουν να εκδηλώνονται όσο μεγαλώνει. Λόγω της μικρής της ηλικίας το ανοσοποιητικό της σύστημα είναι ακόμη ανώριμο και κινδυνεύει περισσότερα από άλλα μη αλλεργικά παιδιά να αναπτύσσει ιώσεις, τις οποίες δεν μπορεί να αντιμετωπίσει με ευκολία, με αποτέλεσμα να τις βιώνει σε πολύ πιο βαριά κλινική εικόνα. Για τον λόγο αυτό συνεστήθη δίαιτα πτωχή σε ισταμίνη και η αποφυγή έκθεσης σε περιβάλλον με αλλεργιογόνα όπως σκόνη, κατοικίδια ζώα, χημικά καθαρισμού οικιακής χρήσης κ.λπ. και τακτική παρακολούθηση από αλλεργιολόγο. Ο μητρικός θηλασμός της συνεχίζεται, καθώς υπάρχει η σχετική δυνατότητα αλλά και η επιθυμία για συνέχιση τόσο από την μητέρα όσο και από το τέκνο, ενώ να σημειωθεί ότι οι διάδικοι έθεσαν ως βάση της ανωτέρω συμφωνίας τους για τον χρονικό καθορισμό της άσκησης του δικαιώματος της επικοινωνίας του καθού – πατέρα με την ανήλικη κόρη τον μητρικό θηλασμό, αποκλείοντας την άσκηση του δικαιώματος επικοινωνίας κατά τις νύκτες για το χρονικό διάστημα που προβλεπόταν ότι θα συνεχισθεί. Το μητρικό γάλα παρέχει θωράκιση του ανοσοποιητικού συστήματος, γεγονός που είναι ωφέλιμο για κάθε παιδί και ιδίως για το συγκεκριμένο που αντιμετωπίζει το παραπάνω πρόβλημα».

Β) Με την υπ΄αριθ. 127/2017 απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών (Διαδικασία Ασφαλιστικών μέτρων ) ρυθμίστηκε η προσωπική επικοινωνία του τέκνου ηλικίας 2,5 ετών με τον πατέρα του που διαμένει σε άλλη πόλη παρέχοντας τη δυνατότητα σε αυτόν να επικοινωνεί με το τέκνο του και τηλεφωνικά ή μέσω ειδικών προγραμμάτων λογισμικού που θα γνωστοποιήσει η μητέρα και κυρίως η διανυκτέρευση στην οικία του Σαββατοκύριακα, εορτές και θερινές διακοπές πιθανολογώντας «ότι ο αιτών πατέρας επιδεικνύει πραγματικό ενδιαφέρον για το τέκνο του και τρέφει αισθήματα αγάπης γι` αυτό, ενώ επιθυμεί να έρχεται τακτικά σε επικοινωνία με το ανήλικο τέκνο του και να έχει ψυχική επαφή μαζί του, την οποία και το ανήλικο έχει απολύτως ανάγκη σε αυτή την ευαίσθητη περίοδο της ζωής του. Σημειωτέον, δε, ότι το αληθές συμφέρον του ανηλίκου τέκνου των διαδίκων επιβάλλει αφενός μεν να μην αποξενωθεί ψυχικά από τον πατέρα του και καθιστά αναγκαία τη διατήρηση επαρκούς επαφής μεταξύ τους, δεδομένου ότι και ο πατέρας πρέπει να παρακολουθεί την ανατροφή και τη διαπαιδαγώγησή του, η οποία είναι απαραίτητη για την ομαλή ψυχολογική του εξέλιξη και την ανάπτυξη και τη διατήρηση της ψυχικής του ισορροπίας, αφετέρου δε η ηλικία του ανηλίκου τέκνου των διαδίκων επιτρέπει σε αυτό να διανυκτερεύει χωρίς την παρουσία της μητέρας του και να απομακρύνεται από αυτήν για μικρά χρονικά διαστήματα, χωρίς να διαταράσσεται το αίσθημα ασφάλειας, η ομαλή ανάπτυξη του ψυχικού του κόσμου και της προσωπικότητάς του»

Γ) Η υπ΄αριθ. 18420/2017 απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Θεσσαλονίκης (Διαδικασία Ασφαλιστικών Μέτρων) έχοντας ως πρωταρχικό κριτήριο για την ρύθμιση άσκησης του δικαιώματος επικοινωνίας το συμφέρον του τέκνου δέχτηκε ότι η άσκηση του εν λόγω δικαιώματος δεν μπορεί να αποκλειστεί πλήρως αλλά σε περίπτωση κινδύνου για την ανατροφή του τέκνου, μπορεί να ρυθμισθεί υπό συγκεκριμένους όρους από το δικαστήριο ώστε να αποτραπεί ο ως άνω κίνδυνος, ρυθμίζοντας με την δικαστική απόφαση το δικαίωμα του αιτούντος πατέρα με τα ανήλικα τέκνα του κατά τρόπο που να μην θέτει σε κίνδυνο την ανατροφή του δεύτερου από αυτά που βρίσκεται σε βρεφική ηλικία, παρέχοντας την δυνατότητα διανυκτέρευσης στο σπίτι του πατέρα πιθανολόγησε «ότι το συμφέρον του ανηλίκου υπαγορεύει μια όσο το δυνατό ευχερέστερη προσαρμογή στις νέες συνθήκες που θα δημιουργηθούν με τις τακτικές συναντήσεις του με τον πατέρα και την διακόσμηση σχέσεων μεταξύ τους, έως την οριστική κρίση της διαφοράς, δε επικοινωνία πατέρα με τα τέκνα του θα λαμβάνει χώρα χωρίς την παρουσία είτε της μητέρας είτε των γονιών της, καθώς κάτι τέτοιο ελλοχεύει τον κίνδυνο να προκαλέσει ένταση μεταξύ τους, με σοβαρό κίνδυνο την αναστάτωση και ψυχική επιβάρυνση των ανηλίκων» και

Δ) Η υπ αριθ. 18420/2017 απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών (Διαδικασία Ασφαλιστικών Μέτρων) απέρριψε την αίτηση μεταρρύθμισης ασφαλιστικών μέτρων της αιτούσας μητέρας για μείωση της επικοινωνίας του ανήλικου τέκνου με τον πατέρα διατηρώντας την διανυκτέρευση του ανήλικου τέκνου στην οικία του πατέρα, που φοιτούσε σε παιδικό σταθμό, καθότι δεν πιθανολογήθηκε ότι λόγω της διανυκτέρευσης του τέκνου κάθε Τρίτη και Πέμπτη στην οικία του πατέρα του και της συχνής εναλλαγής του οικογενειακού περιβάλλοντος προκαλείται σύγχυση σε αυτό. Ειδικότερα πιθανολογήθηκε ότι λόγω των θρησκευτικών πεποιθήσεων (ινδουιστής) και των διατροφικών συνηθειών (χορτοφάγος) του πατέρα δεν συντρέχει κίνδυνος προσηλυτισμού του τέκνου ή κίνδυνος πρόκλησης βλάβης στην υγεία του και περαιτέρω δεν πιθανολογήθηκαν εκδηλώσεις συνδρόμου γονεϊκής αποξένωσης, ούτε προσπάθεια εκ μέρους του πατέρα απομάκρυνσης του τέκνου από την αιτούσα μητέρα του. Αντιθέτως κρίθηκε ότι οποιαδήποτε αλλαγή στην επικοινωνία θα επιβάρυνε ψυχικά και συναισθηματικά το ανήλικο τέκνο.

Μοναδικός σκοπός λοιπόν για όλα τα εμπλεκόμενα μέρη στο θέμα της ρύθμισης επικοινωνίας με ανήλικο με γονέα είναι η όποια δικαστική απόφαση να συμβάλει στο να αποφευχθεί τυχόν ψυχική αποξένωση από τον έτερο γονέα, δεδομένου ότι και αυτός/αυτή πρέπει να παρακολουθήσει την ανατροφή και την διαπαιδαγώγηση του τέκνου του και να αποσκοπεί στην ψυχική και συναισθηματική ισορροπία του ανήλικου τέκνου, την ομαλή ανάπτυξη της προσωπικότητας του και στην ισχυροποίηση των συγγενικών και συναισθηματικών δεσμών με τον έτερο γονέα.

Πέγκυ Καραγιάννη
Δικηγόρος
Δικηγορικό γραφείο Κυριάκου Δ. Σταυρινού και Πέγκυς Π. Καραγιάννη
Θεσσαλονίκης 7, Σέρρες
Τηλ: 2321056003 -6932637719
Νέα Ζίχνη, Σέρρες
Τηλ: 2324022348 – 6973231821
E-mail: kyrstavr@hotmail.com & pkaraglaw@hotmail.com
Facebook: facebook.com/Law-Office-Kyriakos-Stavrinos-Peggy-Karagianni