Οι διατροφικές διαταραχές παιδιών και εφήβων όταν η οικογένεια, αλλάζει!

Είναι ευρέως γνωστό ότι τα παιδιά που βιώνουν τραυματικές εμπειρίες (δηλ το θάνατο ενός γονιού ή άλλου κοντινού προσώπου, ένα διαζύγιο και γενικότερα άλλες αλλαγές, που συνδέονται με την διάσπαση του πυρήνα  της οικογένειας), είναι πιο ευάλωτα στο να αναπτύξουν διατροφικές διαταραχές.

Ο θάνατος ενός γονιού ή ένα διαζύγιο έχουν αναμφισβήτητα αρνητικές συνέπειες σε όλα τα μέλη. Παρόλα αυτά, τα παιδιά βιώνουν αυτή την τραγική αλλαγή εντελώς διαφορετικά από εμάς τους ενήλικες. Συγκεκριμένα, καλούνται να αντιμετωπίσουν μια νέα πραγματικότητα όπως, μετακόμιση, αλλαγή σχολείου, την νέα σχέση των γονιών (σε περίπτωση διαζυγίου), την αντίδραση των τρίτων (σε περίπτωση θανάτου), τη διαχείριση των συγκρούσεων μεταξύ των γονιών (ιδίως σε ό,τι άφορα την διαδικασία διεκδίκησης της επιμέλειας ή της περιουσίας), την θλίψη, την κατάθλιψη του γονιού και το πένθος. Όπως καταλαβαίνετε όλα τα παραπάνω πυροδοτούν τεράστιο άγχος, αγωνία, φόβο, και δυσφορία στα παιδιά, κατά συνέπεια η διατροφική διαταραχή (ΔΔ) μπορεί να λειτουργήσει καταλυτικά στην απόσβεση όλων των αρνητικών συναισθημάτων.

Με απλά λόγια, όταν η οικογένεια που ήξερες δεν υπάρχει πια, τότε αλλάζει το σώμα σου! Όταν δεν μπορείς να ελέγξεις αυτό που συμβαίνει έξω σου και μέσα σου φταίει το σώμα, και μόνο όταν αποκτήσεις το ιδανικό σώμα, τότε μαγικά θα αλλάξουν όλα και θα είσαι ολοκληρωμένη/ος.  Αυτός είναι ο βασικός μηχανισμός για την έναρξη της νόσου καθώς έτσι εγκαθίσταται ένας μονωτικός φλοιός για την αποφυγή του πόνου, του θυμού, της θλίψης και πολλών άλλων συναισθημάτων.

Τα παραπάνω επιβεβαιώνονται από τις έρευνες που δείχνουν ότι ασθενείς με βουλιμία (bulimia nervosa) έχουν βιώσει τα υψηλότερα ποσοστά διαζυγίων. Το διαζύγιο λειτουργεί ως εφαλτήριο στην ανάπτυξη αρνητικής εικόνας σώματος και των συμπεριφορών που συσχετίζονται με τον έλεγχο της τροφής (όπως δίαιτες και άσκηση), αλλά και τα υπερφαγικά επεισόδια. Κατά συνέπεια, διευκολύνεται και επιταχύνεται η έναρξη και η εμφάνιση της νόσου (ανορεξία, βουλιμία, αδηφαγική διαταραχή, αποφυγή μεγάλης γκάμας τροφών μέσω επιλεκτικότητας).

Στο παρακάτω περιστατικό περιγράφεται απόλυτα σε τι εξυπηρετεί ο μηχανισμός της ΔΔ στο διαζύγιο. Πρόσφατα μια ασθενής (ηλικίας 16 ετών) με ανορεξία, μου εξομολογήθηκε ότι δεν θέλει να βγει από την ανορεξία για 4 λόγους καθώς μέσα από την ασθένεια διασφαλίζει: (α) το πάγωμα όλων των συναισθημάτων και τον έλεγχο της τροφής που την βοηθά να τα απωθεί και να μην θυμάται, (β) την αποφυγή των υπερφαγικών που έτσι και αλλιώς τα έκανε πολύ πριν το διαζύγιο, όταν οι συγκρούσεις ανάμεσα στους γονείς ήταν πολύ έντονες, (γ) ότι η ασθένεια αναγκάζει τους γονείς της να ασχολούνται μαζί της συνεχώς και να επικοινωνούν συχνά, οπότε αυτός είναι ένα λόγος να παραμείνει άρρωστη γιατί έτσι θα ξανασμίξουν για να αντιμετωπίσουν από κοινού την ασθένεια, (δ) ότι σταμάτησαν οι διεκδικήσεις της επιμέλειας νομικά μετά από την ανορεξία.

Όπως θα διαπιστώσατε, όλοι οι λόγοι συνδέονται άρρηκτα με το διαζύγιο των γονιών της. Είναι φοβερό πως η διατροφική διαταραχή διασφαλίζει όλα τα παραπάνω για μια έφηβη που βιώνει το κόστος ενός διαζυγίου.

Είναι εξαιρετικά δύσκολο για ένα γονιό να διαχειριστεί ένα διαζύγιο ή ένα θάνατο, και ταυτόχρονα να βλέπει το παιδί του να βυθίζεται στην απομόνωση και να ασχολείται εμμονικά με την τροφή, το βάρος του ή το σώμα του. Μπορεί στην αρχή να σας μοιάζει ως μια πολύ εγωιστική αντίδραση απέναντι στον πόνο σας και σε όλες εκείνες τις δυσκολίες τις οποίες πρέπει να αντιμετωπίσετε συναισθηματικά και πρακτικά. Μπορεί να πιστεύετε ότι αδιαφορεί για το πώς νιώθετε, όμως μην αδικείτε τόσο τον εαυτό σας. Το παιδί σας μπαίνει σε επικίνδυνα μονοπάτια και πρέπει να δράσετε άμεσα γιατί αν περάσει χρόνος τότε η ασθένεια κλειδώνει και βιολογικά τον εγκέφαλο του παιδιού σας.

Αν το παιδί σας δείχνει ότι φλερτάρει με τις διατροφικές διαταραχές και εσείς βιώνετε δυσκολίες εξαιτίας διαζυγίου ή απώλειας αγαπημένου σας προσώπου τότε προσπαθήστε να :

(α) Διερευνήσετε ακριβώς τι συμβαίνει με την τροφή και το βάρος του, αν περιορίζει, αποκλείει τροφές, έχει ενοχές όταν θεωρεί ότι έφαγε παραπάνω από το κανονικό, αποσύρεται, δεν θέλει να τρώει μαζί σας, έχει μονίμως εκνευρισμό και συγκρούεται μαζί σας για την τροφή. Αν κάνει συχνά άσκηση και επιθυμεί να γίνει χορτοφάγος κτλ. Προσοχή, οποιαδήποτε παρέκκλιση διατροφική πρέπει να σας κινητοποιήσει.

(β) Δείτε κατάματα το πρόβλημα και μην εθελοτυφλείτε επειδή το παιδί σας το αρνείται. Καταλαβαίνω ότι αυτό είναι το τελευταίο πράγμα που θα θέλατε να σας συμβεί, δηλαδή να αρρωστήσει το παιδί σας από μια τόσο ύπουλη ασθένεια, όπως η διατροφική διαταραχή.

(γ) Αποφύγετε να κατηγορήσετε τον εαυτό σας ή τον πρώην σύντροφό σας και την κακή σας σχέση ως ζευγάρι (σε περίπτωση διαζυγίου) για την ανάπτυξη της διατροφικής διαταραχής. Είναι σημαντικό να βάλετε στην άκρη τις διαφορές σας ως ζευγάρι και να αντιμετωπίσετε από κοινού ως γονείς το πρόβλημα του παιδιού σας.

(δ) Ζητήστε βοήθεια από ειδικό εξειδικευμένο και έμπειρο στις ΔΔ.

(ε) Φροντίστε τον εαυτό σας και μην τον ενοχοποιείτε γι’ αυτό που συνέβη στο παιδί σας. Είναι σημαντικό να σταθείτε γρήγορα στα πόδια σας για να αντιμετωπίσετε πιο ενδυναμωμένοι την νόσο.

(στ) Ζητήστε βοήθεια από συγγενείς και φίλους που εμπιστεύεστε και τους αισθάνεστε κοντά σας, ενημερώστε τους για το πρόβλημα του παιδιού σας. Μην το κρατάτε μυστικό γιατί συντονίζεστε με την ασθένεια, της όποιας όλα τα συμπτώματα βασίζονται στην μυστικότητα και την παραπλάνηση των οικείων προσώπων.

Και να θυμάστε ότι όσο πιο γρήγορα το αντιληφθείτε τόσο πιο άμεση θα είναι η ανάρρωση με μεγάλα ποσοστά επιτυχίας!

Μαρία Τσιάκα
Διευθύντρια του Ελληνικού Κέντρου Διατροφικών Διαταραχών και υποψήφια Διδάκτωρ του Kings College
Οικογενειακή θεραπεύτρια εξειδικευμένη στις διατροφικές διαταραχές
www.hcfed.gr