Το παιδί με ιδιαίτερες ανάγκες στη μονογονεϊκή οικογένεια

Η απώλεια λόγω θανάτου για τα παιδιά με αυτισμό μπορεί να προκαλέσει έντονα συναισθήματα, μπορεί όμως και να μην γίνει αντιληπτή.  Στο παιδί με αυτισμό οι προσκολλήσεις σε κάποια πρόσωπα είναι ιδιαίτερα έντονες. Αν λοιπόν ο γονιός που πέθανε δεν ήταν ένα από αυτά τα πρόσωπα, είναι πιθανόν η απώλεια να μην γίνει αντιληπτή.

Ωστόσο, σε ένα παιδί υψηλής λειτουργικότητας, όταν καταλάβει την απώλεια του γονιού λόγω θανάτου είναι πιθανό να υπάρχουν έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις. Είναι πιθανό να ρωτήσει πού πήγε ο εκλιπών γονέας και τότε η απάντηση πρέπει να είναι κυριολεκτική. Το παιδί με αυτισμό κατανοεί την κυριολεκτική σημασία των λέξεων. Επομένως, ο γονιός που καλείται να εξηγήσει τι είναι ο θάνατος πρέπει να βρει λέξεις που θα γίνουν κατανοητές. Για παράδειγμα αν πει ότι ο γονιός πήγε «ψηλά», το παιδί με αυτισμό μπορεί να κατανοήσει ότι ο γονιός βρίσκεται πιο ψηλά από το ίδιο, πιθανό σε κάποιο σπίτι πιο ψηλά. Η οριστικότητα του θανάτου είναι σημαντικό να δοθεί ξεκάθαρα στο παιδί, ώστε να μπορέσει να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες. Ανάλογα με τις πεποιθήσεις της οικογένειας καλό είναι να δίνεται μια σαφής απάντηση, όπως «ο μπαμπάς/ η μαμά είναι πολύ ψηλά στον ουρανό, δεν θα ξαναγυρίσει αλλά θα έχουμε τις φωτογραφίες για τον/την θυμόμαστε».

Όταν στην οικογένεια υπάρχει ένα παιδί με νοητική υστέρηση, και πάλι οι αλλαγές στις οικογενειακές συνθήκες είναι αρκετά δύσκολο να αντιμετωπιστούν. Ωστόσο, το παιδί με υστέρηση εκδηλώνει αρκετά το συναίσθημά του. Επομένως, είναι πιο εύκολο να καταλάβει ο γονιός πώς νιώθει το παιδί. Και σε αυτή την περίπτωση τόσο στο διαζύγιο όσο και στο θάνατο είναι σημαντική η σταθερότητα και η διατήρηση των καθημερινών συνηθειών. Όταν έρχεται το διαζύγιο οι γονείς καλούνται να εξηγήσουν στο παιδί με απλά λόγια ότι πλέον δεν θα μένουν όλοι μαζί. Ακολουθώντας τις απορίες του παιδιού και έχοντας υπόψη την νοητική του κατάσταση οι γονείς πρέπει να δώσουν απλές εξηγήσεις εστιάζοντας περισσότερο στις νέες συνθήκες παρά στα αίτια που οδήγησαν στη συγκεκριμένη απόφαση.  Πώς θα είναι  από εδώ και πέρα η ζωή του, πότε θα βλέπει το γονιό που φεύγει από το σπίτι κλπ.

Στην περίπτωση που υπάρχει θάνατος το παιδί με υστέρηση, μπορεί αν θέλει αν επισκέπτεται το μνήμα ώστε να υπάρχει μια μορφή «επικοινωνίας» με τον εκλιπόντα γονέα. Πάντα ακολουθούμε τις απορίες του παιδιού και το συναίσθημά του. Μπορεί ο γονιός να δώσει και εναλλακτικούς τρόπους ώστε να νιώσει το παιδί συναισθηματική ασφάλεια ύστερα από την απώλεια. Για παράδειγμα να φτιάχνει ζωγραφιές, να μαζεύει πράγματα που άρεσαν στον γονέα που έφυγε και να τα πηγαίνει στο μνήμα. Καλό είναι να αφήνουμε το παιδί να παίρνει πρωτοβουλίες σε σχέση με τον τρόπο που θέλει να βιώσει την απώλεια.

Όπως όλα  τα παιδιά έτσι και τα παιδιά με κάποια ιδιαιτερότητα θα αντιδράσουν στην απουσία του ενός γονέα και για αυτό οι γονείς πρέπει να είναι προετοιμασμένοι. Η συνεργασία με τους ειδικούς που παρακολουθούν το παιδί είναι απαραίτητη, καθώς επίσης και η ψυχολογική στήριξη των ίδιων των γονέων. Ήδη από τη στιγμή της διάγνωσης των ιδιαίτερων αναγκών του παιδιού τα συναισθήματα των γονέων είναι πολλά και αρκετά έντονα. Σε συνδυασμό με κάποια αλλαγή στην οικογενειακή κατάσταση, ο γονιός βιώνει πολύ μεγάλο άγχος και αγωνία για το μέλλον του παιδιού. Οι ανάγκες του κάθε παιδιού, το στάδιο ανάπτυξής του, οι κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες, το στάδιο που βρίσκεται ο γονέας σε σχέση με τη διάγνωση του παιδιού είναι μερικοί από τους παράγοντες που επηρεάζουν την έκβαση των νέων δεδομένων. Η υποστήριξη που λαμβάνει ο γονέας τόσο από ειδικούς όσο και από τον κοινωνικό περίγυρο παίζει επίσης, πολύ σημαντικό ρόλο.

Σε κάθε περίπτωση ωστόσο, τα συναισθήματα του παιδιού που προκύπτουν από την αλλαγή της οικογενειακής κατάστασης είναι ποικίλα και εξαρτώνται από την κατάστασή του.

Βασιλική Τσούτσου
Ψυχολόγος, M.Sc. Παιδαγωγική Ψυχολογία
Περικλέους 11 , 15122, Μαρούσι
Τηλέφωνο: 216 7001793
Web: www.psychology4kids.gr