Τι λέμε σε ένα παιδί που προέκυψε από σπέρμα δότη

Από το 1978 και την πρώτη εξωσωματική γονιμοποίηση , έχουν γεννηθεί πάνω από 3 εκατομύρια παιδιά από δότη σπέρματος (International Committee for Monitoring Assisted Reproductive Technology, 2009). Σήμερα 36 χρόνια μετά αρχίζουμε πλέον να έχουμε τις πρώτες εικόνες για την ψυχολογική κατάσταση των παιδιών αυτών. Ωστόσο τα ερωτήματα είναι αρκετά και πολλά από αυτα αναπάντητα.

Ένα βασικό ερώτημα που προβληματίζει τους γονείς που έχουν χρησιμοποιήσει μεθόδους τεχνητής γονιμοποίησης είναι αν λέμε στο παιδί ότι προέκυψε από σπέρμα δότη. Είναι το ίδιο ερώτημα που προβληματίζει τους γονείς που υιοθέτησαν παιδί. Και η απάντηση είναι ακριβώς η ίδια και στις δύο περιπτώσεις. Κρατώντας μυστικό μέσα στην οικογένεια για ένα τόσο σοβαρό ζήτημα, είναι πιθανό να προκαλέσει προβλήματα στις οικογενειακές σχέσεις. Οι σχέσεις κλονίζονται και όταν η αλήθεια μαθευτεί έχει πλέον χαθεί η εμπιστοσύνη. Τα παιδιά αναρωτιούνται αν υπάρχουν πλέον και άλλα μυστικά.

Οφείλουμε λοιπόν να πούμε την αλήθεια όσο πιο νωρίς γίνεται. Μπορούμε στην ηλικία των 3 ετών να χρησιμοποιήσουμε ιστορίες ή παραμύθια στο παιδί ώστε να το βοηθήσουμε να κατανοήσει ότι η αγάπη προσφέρεται από αυτόν που μεγαλώνει το παιδί ανεξάρτητα από τον τρόπο που δημιουργήθηκε η οικογένεια πχ παραμύθια για υιοθεσία.  Όταν σε ηλικία 4-5 ετών αρχίζει να κάνει ερωτήσεις που αφορούν το πως γεννήθηκαν τα παιδιά, είναι μια ευκαιρία που θα μπορούσαμε να εξηγήσουμε με απλά κατανοητά, για την ηλικία του, λόγια και να αρχίζουμε να μιλάμε πλέον για το «αυγό» που μπήκε στην κοιλιά της μαμάς. Το «αυγό» στη συνέχεια μεγάλωσε και έγινε μωρό και στη συνέχεια το παιδί που μας ρωτάει. Για να γίνει όμως αυτό, η μαμά ή ο μπαμπάς ζήτησε αρχικά βοήθεια από κάποιον που ήθελε πολύ να βοηθήσει. Εξηγούμε στο παιδί το πόσο πολύ θέλαμε να αποκτήσουμε παιδί και για αυτό ζητήσαμε βοήθεια. Δε δίνουμε λεπτομέρειες που δεν μπορούν να γίνουν κατανοητές στο παιδί και κυρίως να το μπερδέψουν.

Όσο μεγαλώνει προσαρμόζουμε τα λόγια, π.χ. σε μεγαλύτερη ηλικία το «αυγό» θα μπορούσε να αντικατασταθεί με τη λέξη «δότης». Θέλει ωστόσο προσοχή ώστε ο «δότης» να μην αποκτήσει γονεϊκό ρόλο αλλά κομμάτι μιας διαδικασίας. Το μήνυμα περνάει στο παιδί μέσα από την ιστορία που αρχικά θα του διηγηθούμε και την οποία προσαρμόζουμε ώστε σε μεγαλύτερη ηλικία να κατανοεί πλήρως τι συμβαίνει και να έχει εξοικειωθεί με την ιδέα.  Μετά την ηλικία των 8-9 ετών μπορεί πλέον να κατανοήσει την έννοια του «δότη». Εξηγούμε ότι η οικογένεια δημιουργείται με διάφορους τρόπους , και σε διάφορα μεγέθη. Υπάρχουν οικογένειες με ένα γονιό, οικογένειες με δύο γονείς και ένα ή πολλά παιδιά. Εκείνο όμως που βασικά συνδέει την οικογένεια είναι η αγάπη των μελών της. Εσείς επιλέξατε τον δότη σπέρματος ενώ αλλοι μπορεί να επιλέξουν την υιοθεσία. Τα παιδιά θα ρωτάνε συνέχεια τα ίδια και οφείλετε να τους δίνετε πάντα τις ίδιες απαντήσεις. Όταν το παιδί έχει περάσει τη διαδικασία αυτή των συζητήσεων με τους γονείς, σε μεγαλύτερη ηλικία που θα μπορεί πλέον να κατανοήσει πλήρως τι σημαίνει «δότης» σπέρματος, θα έχει ομαλά αποδεχτεί τι συμβαίνει.  Η συζήτηση λοιπόν με τα παιδιά είναι μια διαδικασία που διαρκεί όσο μεγαλώνουν τα παιδιά και προσαρμόζεται ανάλογα.

Αυτό που οφείλει ο γονέας αρχικά, είναι να αποδεχτεί ο ίδιος την πραγματικότητα και χωρίς άγχος και ενοχές να προσφέρει την αλήθεια στο παιδί του. Χρειάζεται επομένως, αρχικά να έχει «δουλέψει» πρώτα ο γονέας με τον εαυτό του, ίσως με τη βοήθεια κάποιου ειδικού. Χρήσιμο θα ήταν ένα είδος «παίξιμο ρόλων» (role playing) πιθανά με κάποιον ειδικό όπου ο γονέας θα μπορούσε να απαντήσει σε πιθανά ερωτήματα του παιδιού του.

Γιούλη Μπαλίκου
Υποψήφια Διδάκτωρ Ψυχολογίας ΕΚΠΑ
Email: psychologiapaidiou@gmail.com
Web: http://psychologiapaidiou.blogspot.gr/