Τελικά, αναπληρώνεται το κενό που αφήνει ο ένας γονιός;

Όλοι μας μεγαλώνουμε θεωρώντας ως ένα βαθμό δεδομένο πως η οικογένεια απαρτίζεται πάντα από τη μητέρα, τον πατέρα και τα παιδιά. Ειδικά όταν μια νέα οικογένεια βρίσκεται στην αρχή της είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς πως τα δεδομένα μπορούν να ανατραπούν. Δυστυχώς, όμως, πολλές φορές η ζωή μας φέρνει αντιμέτωπους με συνθήκες τις οποίες δεν επιλέγουμε και τις οποίες καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

Μια τέτοια αλλαγή είναι η απώλεια από την οικογένεια ενός μέλους και στην προκειμένη περίπτωση ενός από τους δύο γονείς. Οι λόγοι μιας τέτοιας απώλειας στις περισσότερες περιπτώσεις είναι το διαζύγιο ή ο θάνατος.  Όποιος κι αν είναι ο λόγος είναι αναμφίβολο πως το παιδί αναστατώνεται και βιώνει συναισθήματα που του είναι δύσκολο να διαχειριστεί. Έτσι, ο γονέας που μένει πίσω προβληματίζεται για το αν μπορεί, κι αν ναι πώς, να καλύψει το κενό που έχει αφήσει ο/η σύντροφός του.

Η αντιμετώπιση της απώλειας διαφοροποιείται ανάλογα με την ιδιαιτερότητα κάθε περίστασης που αντιμετωπίζει η οικογένεια.

Στο διαζύγιο, ο ένας γονιός, συνήθως ο πατέρας, φεύγει από το σπίτι, αλλά ως επί το πλείστον συνεχίζει να είναι παρών ως φυσική παρουσία στη ζωή του παιδιού. Η απώλεια στα μάτια του παιδιού έχει να κάνει συνήθως με την απουσία του από τις καθημερινές του δραστηριότητες, την απουσία του από το σπίτι, τα συναισθήματα θυμού, ενοχών, φόβου, ανασφάλειας και θλίψης που γεννιούνται μέσα στην ψυχή του. Σε αυτές τις περιπτώσεις βοηθά μια σωστή και φιλική συνεννόηση μεταξύ των δύο γονέων, προκειμένου να δημιουργηθεί ένα σταθερό καθημερινό πρόγραμμα δραστηριοτήτων του παιδιού μέσα στο οποίο θα συμπεριλαμβάνονται και οι ώρες που θα περνά μαζί με τον πατέρα του. Επιπλέον, είναι σημαντικό να διαβεβαιώνεται το παιδί πως ο πατέρας του θα είναι πάντα κοντά του και πως θα μπορεί να έχει επαφή μαζί του όποτε εκείνο το έχει ανάγκη, ακόμα κι αν αυτή η επικοινωνία είναι απλά μέσω τηλεφώνου. Στην περίπτωση του διαζυγίου η απουσία του γονέα δεν χρειάζεται να αντικατασταθεί από κάποιο άλλο πρόσωπο, αφού, ειδικά αν οι γονείς έχουν μια καλή σχέση δίχως συγκρούσεις και επικοινωνούν για τις ανάγκες των παιδιών τους, το παιδί μπορεί να έχει την καλύτερη δυνατή πρόσβαση στον πατέρα του και ο πατέρας μπορεί να είναι παρών στις σημαντικές στιγμές της ζωής του παιδιού του.

Στις περιπτώσεις, όμως, όπου η απουσία του γονέα οφείλεται σε θάνατο, τα πράγματα είναι λίγο πιο ιδιαίτερα για τον γονέα που καλείται να μεγαλώσει μόνος του τα παιδιά του. Ο θάνατος είναι ένα γεγονός το οποίο προκαλεί μεγάλη θλίψη και φόβο όχι μόνο στο παιδί, αλλά και στο γονέα. Η διαδικασία του πένθους είναι μια διαδικασία που αντιμετωπίζουν όλα τα μέλη μιας οικογένειας, ο καθένας με το δικό του τρόπο και με τη δική του διάρκεια, η οποία αναστατώνει και απορυθμίζει την αρμονική λειτουργία της οικογένειας. Η απώλεια του γονέα είναι τρομακτική στα μάτια του παιδιού, το οποίο όσο πιο μικρό είναι, τόσο δυσκολότερα μπορεί να αντιληφθεί το γεγονός της οριστικής απουσίας του γονιού του. Ο επιζών γονιός, πρέπει να εξηγήσει στο παιδί τι είναι ο θάνατος, να του πει πως είναι ένα αμετάκλητο γεγονός το οποίο δεν αλλάζει, να το διαβεβαιώσει πως εκείνος θα είναι κοντά του να το φροντίζει, αφού ο θάνατος του ενός γονέα δεν σημαίνει πως πεθαίνουν όλοι οι άρρωστοι άνθρωποι, ενώ πρέπει να είναι έτοιμος να συζητήσει και να αντέξει τα συναισθήματα πόνου και θυμού από πλευράς του παιδιού.

Πολύ σημαντικό ρόλο στην απάλυνση του κενού που αφήνει ο εκλιπών γονιός, μπορούν να διαδραματίσουν πρόσωπα του άμεσου οικογενειακού ή του έμπιστου φιλικού περιβάλλοντος. Ιδιαίτερα τα πρόσωπα του ίδιου φύλου με τον γονέα που έχει πεθάνει μπορούν, όχι μόνο να συμβάλλουν στην καθημερινότητα της οικογένειας, αλλά και να αποτελέσουν πρότυπα κατά τη διαδικασία της ψυχικής ανάπτυξης του παιδιού. Για παράδειγμα ένας παππούς ή ένας θείος μπορούν, ως ένα βαθμό, να αντικαταστήσουν τον πατέρα που έχει φύγει και να παίξουν το «ρόλο» της αντρικής παρουσίας που έχει ανάγκη το παιδί μέσα στην οικογένεια. Ορισμένα διαστήματα, όπως είναι για παράδειγμα, οι γιορτές τα παιδιά συνηθίζουν να βιώνουν πιο έντονα την απώλεια και να ζητούν τον γονέα πιο επίμονα. Ο γονέας μπορεί να είναι κοντά τους και να συζητά μαζί τους αυτά που νιώθουν, να αντέχει το θυμό και τον πόνο τους και να τους εξηγεί όσο πιο απλά και όσο πιο συχνά χρειάζεται ποια είναι η πραγματικότητα. Πρέπει να θυμόμαστε πως πρέπει να λέμε την αλήθεια στα παιδιά και πως δεν είναι κακό να τους πούμε «δεν ξέρω», όταν δεν έχουμε κάποια απάντηση στα ερωτήματά τους.

Δίχως αμφιβολία, το κενό που αφήνει ένας γονέας πίσω του είναι πάντα μεγάλο και συχνά πολύ τρομακτικό. Κάθε πρόσωπο στη ζωή μας είναι μοναδικό και αναντικατάστατο. Παρόλα αυτά, μπορεί αυτό το κενό να απαλυνθεί και να βοηθηθεί το παιδί, προκειμένου να μεγαλώσει όσο πιο ανώδυνα και εποικοδομητικά γίνεται.

Ιουλία Κατσαΐτη
Ψυχολόγος
Τηλέφωνο:6973 042957
E-mail:iouliaka@yahoo.gr