Πώς να βοηθήσετε τα παιδιά να αντιμετωπίσουν τον εκφοβισμό

Ας υποθέσουμε ότι το παιδί σας παίζει με ένα άλλο παιδί ώσπου ξαφνικά το άλλο παιδί, χτυπάει το δικό σας, παίρνει το παιχνίδι από τα χέρια του και το πετάει κάτω. Πώς θα αντιδρούσε το παιδί σας; Οι ειδικοί αναφέρουν ότι ο τρόπος που τα παιδιά αντιδρούν στον εκφοβισμό-σχολικό και μη-αποτελούν τη βάση της αντιμετώπισης του εκφοβισμού από τα παιδιά, σε όλα τα επίπεδα της ενήλικης ζωής τους

Η Karen Rudolph, καθηγήτρια ψυχολογίας του Πανεπιστημίου του Ιλλινόις, αναφέρει ότι τα παιδιά της δεύτερης και τρίτης τάξης του δημοτικού, συνήθως υιοθετούν μία από τις παρακάτω τρείς συμπεριφορές όταν βρίσκονται αντιμέτωπα με τον εκφοβισμό: Μερικά παιδιά επιδιώκουν το χτίσιμο ουσιαστικών σχέσεων, άλλα επιδιώκουν έντονα να είναι δημοφιλή και κάποια άλλα προσπαθούν να αγνοήσουν την αρνητική κριτική και κατά συνέπεια τον εκφοβισμό.

Η Karen Rudolph επισημαίνει ότι τα παιδιά που επιδιώκουν το χτίσιμο ουσιαστικών σχέσεων με τους άλλους, είναι πιο πιθανό να αντιδράσουν στον εκφοβισμό με θετικό τρόπο. Αυτά τα παιδιά, καταφεύγουν στους δασκάλους τους για βοήθεια, αναζητούν συναισθηματική υποστήριξη και ψάχνουν τρόπους να μειώσουν την ένταση με αυτόν που τα εκφοβίζει. Τα παιδιά αυτά, είθισται να έχουν καλύτερη αντίληψη από άλλα.

Τα θύματα του εκφοβισμού που ανησυχούν για την εικόνα τους, είναι πιο πιθανό να αντιδράσουν παρορμητικά, κάτι που μπορει να κλιμακώσει το πρόβλημα. Από την άλλη, τα παιδιά που ανησυχούν μήπως τα κρίνουν, έχουν την τάση να αγνοούν το σύνολο της κατάστασης, ένας τρόπος που μπορεί να είναι αποτελεσματικός αλλά μπορεί και να κάνει τον θύτη να επιστρέψει για να τα εκφοβίσει ξανά.

Ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων
Η προσχολική ηλικία είναι η καλύτερη στιγμή για ένα παιδί να αναπτύξει αποτελεσματικούς μηχανισμούς αντιμετώπισης του εκφοβισμού. Βοηθήστε τα παιδιά να αναπτύξουν ουσιαστικές σχέσεις και διδάξτε τα την αξία της φιλίας αντί να ανησυχούν μήπως τα κρίνουν ή μήπως δεν είναι δημοφιλή. Φυσικά εκτός από τους γονείς, και οι εκπαιδευτικοί μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση του προβλήματος. Η Molly Marsh δασκάλα σε βρεφονηπιακό σταθμό, βοηθάει τους μαθητές της να αναπτύξουν δημιουργικές κοινωνικές δεξιότητες. Για παράδειγμα όταν ένα παιδί, αρπάζει τα Lego από ένα άλλο, πηγαίνει στο παιδί που άρπαξε τα Lego, του παίρνει το παιχνίδι από το χέρι και του λέει «Συγγνώμη, αυτό είναι δικό μου». Με αυτό τον τρόπο η Molly Marsh, διδάσκει στα πιο επιθετικά παιδιά, τη σημασία του προσωπικού χώρου και πώς να χρησιμοποιούν ισχυρές λέξεις και ισχυρή φωνή. «Όταν δεν παίρνουν τον χώρο που χρειάζονται, τα κάνω να πούν “Συγγνώμη χρειάζομαι χώρο!”. Είναι σημαντικό να μαθαίνεις στα παιδιά ότι δεν πειράζει να στέκονται στο ύψος τους και να διεκδικούν πράγματα».

Ο εκφοβισμός ανάμεσα σε παιδιά προσχολικής ηλικίας, εμφανίζεται με διάφορες μορφές: Σωματική επιθετικότητα, κοινωνικός αποκλεισμός (π.χ. το παιδί να μην αφήνει να παίξουν άλλα παιδιά) και λεκτική επιθετικότητα (π.χ. το παιδί να προσδίδει στα άλλα παιδιά χαρακτηρισμούς και να τα ενοχλεί).

Τα παιδιά στη προσχολική ηλικία αποκτούν την αίσθηση του εαυτού τους. Δεν έχουν ακόμη αναπτύξει εμπάθεια και σε αυτή τη περίοδο της ζωής τους, αρχίζουν να καταλαβαίνουν τη δράση και την αντίδραση. Φανταστείτε τα, σαν μικρούς επιστήμονες. Προσπαθούν να καταλάβουν πως θα καλύψουν τις ανάγκες τους και μερικές φορές, αρπάζοντας ένα παιχνίδι και έχοντας επιθετική συμπεριφορά, νιώθουν ότι παίρνουν αυτό που χρειάζονται.Το μυστικό βρίσκεται στην ενθάρρυνση των παιδιών από τους γονείς σε ό,τι αφορά το χτίσιμο της αυτοπεποίθησης, την ανάπτυξη της θετικής εικόνας για τον εαυτό τους και την ενθάρυνση να κάνουν πράγματα από μόνα τους.

Ο χρυσός κανόνας είναι να μην κάνετε για τα παιδιά ό,τι μπορεί να κάνουν μόνα τους αλλά και να επικοινωνείτε μαζί τους με θετικό τρόπο.  Εάν λάβουν το μήνυμα ότι δεν είναι αρκετά καλά-αν για παράδειγμα τα αποκαλέσετε κλαψιάρηδες-αυτές οι λέξεις, σταδιακά χτίζουν το σύστημα αξιών τους και την εικόνα που έχουν για τον εαυτό τους και αυτά είναι πράγματα που τα παίρνουν μαζί τους και στην ενήλικη ζωή τους. Τα παιδιά με ισχυρή αντίληψη για τον εαυτό τους, απωθούν τέτοιους χαρακτηρισμούς και αρνούναι να τα κάνουν μέρος του τρόπου που σκέφτονται.

Δυναμώνοντας τα μικρά παιδιά
Η Αλίκη έχει μια κόρη που έπεσε θύμα εκφοβισμού στο νηπιαγωγείο. «Αρχίσαμε να βλέπουμε μια αλλαγή στη συμπεριφορά της κι όταν αρχίσαμε να ψάχνουμε τι συνέβαινε, ανακαλύψαμε ότι απλά μιμούνταν το παιδί που την εκφόβιζε. Το παιδί αυτό, ήταν πολύ δυνατό σωματικά και την φόβιζε με πολύ επιθετικό τρόπο.Σταδιακά άρχισε να μην θέλει να πηγαίνει στο σχολείο».

Η Αλίκη μίλησε με τη δασκάλα της κόρης της και έφτιαξαν μαζί ένα πλάνο, σχετικά με το πώς θα αντιμετωπίσουν και θα απωθήσουν το παιδί που την εκφόβιζε, ειδικά το πρωί που μόλις η μικρή έμπαινε στη τάξη, εκείνο το παιδί σχεδόν της ορμούσε. Η Αλίκη παράλληλα, προσπάθησε να δυναμώσει την αυτοπεποίθηση και τις άμυνες της κόρης της, διδάσκοντάς τη να υπερασπίζεται τον εαυτό της και να απαντά «Όχι ευχαριστώ δεν μου αρέσει».
Πολύ σύντομα, η κόρη της Αλίκης, ένιωθε πιο άνετα στο σχολείο. Κι ενώ το παιδί που την εκφόβιζε, συνέχισε να της επιτίθεται, η μικρή έμαθε να χρησιμοποιεί ισχυρές λέξεις και να ζητάει βοήθεια όποτε τη χρειαζόταν.

Η καθηγήτρια ψυχολογίας του Πανεπιστημίου της Ουάσιγκτον, Gail Joseph, προτείνει μια παρόμοια προσέγγιση.  Λέει δηλαδή στα παιδιά πως όταν εκφοβίζονται, πρέπει να ακολουθούν τα εξής βήματα:
α) Να χρησιμοποιούν ισχυρές λέξεις όπως «Σε παρακαλώ σταμάτα»
β) Να αγνοούν τη συμπεριφορά εκείνου που τα εκφοβίζει και
γ) Εάν ο εκφοβισμός εις βάρος τους συνεχιστεί, να ζητήσουν βοήθεια.

5 συμβουλές που θα βοηθήσουν τα παιδιά να αντισταθούν στον εκφοβισμό:

1. Παίξετε το παιχνίδι «Τι θα έκανες, αν…;»: Ρωτήστε τα παιδιά τι θα έκαναν και συζητήστε το. Για παράδειγμα τι θα έκαναν αν ένα παιδί, τους έπαιρνε το παιχνίδι;

2. Διαβαστε στα παιδιά, βιβλία που να απεικονίζουν έναν χαρακτήρα που εκφοβίζεται και συζητήστε το. Υποθέστε πως νιώθει αυτός που εκφοβίζεται, ρωτήστε τα τι θα έκαναν στη θέση του και παίξτε ένα μικρό παιχνίδι ρόλων.

3. Διδάξτε τα παιδιά να χρησιμοποιούν ισχυρές, γεμάτες αυτοπεποίθηση, λέξεις όπως «Σε παρακαλώ, σταμάτα!».

4. Βοηθήστε τα παιδιά να αγνοούν αυτόν που τα εκφοβίζει. Δώστε στο παιδί μία κόλλα Α4 και ενθαρρύνετέ το να τη χρησιμοποιεί σαν ασπίδα σηκώνοντάς τη, κάθε φορά που κάποιος προσπαθεί να του επιτεθεί λεκτικά ή σωματικά. Ύστερα, συζητήστε για το πώς φαντάζονται ότι είναι αυτή η ασπίδα, όταν δεν κρατάνε μία αληθινή στα χέρια τους.

5. Βοηθήστε τα παιδιά να ξεχωρίσουν το πότε πρέπει να προσπαθούν να χειριστούν μια κατάσταση από μόνα τους και πότε να αναζητούν βοήθεια. Ένας όμορφος και αποτελεσματικός τρόπος, είναι να τους μιλήσετε για τα προβλήματα που μοιάζουν με ποντίκι (δηλαδή για τα μικρά) και για τα προβλήματα που μοιάζουν με ελέφαντα (δηλαδή για τα μεγάλα και πιο σοβαρά). Στη πρώτη περίπτωση, τα παιδιά μπορούν να αντιμετωπίσουν τον εκφοβισμό, χρησιμοποιώντας ισχυρές λέξεις πρίν αναζητήσουν βοήθεια. Όμως όταν τα παιδιά έχουν να κάνουν με τη δεύτερη περίπτωση, τότε πρέπει να ζητήσουν βοήθεια από έναν μεγαλύτερο.

Πηγή: Parentmap.com