Χήροι μπαμπάδες: Πώς βιώνει την απώλεια ένας άντρας;

Η μονογονεϊκή οικογένεια που είναι αποτέλεσμα θανάτου, αντιμετωπίζει ένα οριστικό, μη αναστρέψιμο γεγονός, που δεν υπήρξε επιλογή κανενός και που συγκλονίζει όλα τα μέλη της βαθύτατα. Ο γονιός που απομένει να ηγηθεί σε αυτήν, αναγκάζεται να θρηνήσει για το σύντροφό του αλλά και να απαλύνει ταυτόχρονα όσο μπορεί τις πληγές των παιδιών του. Εκτός από το σοβαρό συναισθηματικό σοκ, προκαλούνται νέα δύσκολα προβλήματα όπως αποδιοργάνωση της οικογένειας, ανάγκη αλλαγής τρόπου ζωής, απώλεια εισοδήματος,νέοι ρόλοι στην οικογένεια.

Το πένθος είναι οι συναισθηματικές και σωματικές αντιδράσεις και επιπτώσεις που αισθάνονται οι άνθρωποι λόγω θανάτου ενός αγαπημένου προσώπου και δεν αλλάζει σημαντικά λόγω φύλου,ηλικίας,χώρας ή κοινωνικοοικονομικής θέσης. Ο άνθρωπος που πενθεί ή βιώνει μια απώλεια περνάει από πέντε στάδια σύμφωνα με την Kubler-Ross.

[highlight]Άρνηση/Σοκ[/highlight] Είναι ένας μηχανισμός άμυνας που λειτουργεί προστατευτικά κατά τέτοιο τρόπο, ώστε ένα πρόσωπο να έχει την δυνατότητα να αντέξει μια κατάσταση που εμπεριέχει πάρα πολύ πόνο στο απροσδόκητο δυσάρεστο γεγονός. Η άρνηση βοηθά το άτομο να διαχειριστεί μόνο τόσες πληροφορίες, όσες αντέχει. Επίσης, είναι πιθανό το άτομο να μην δέχεται καμία πληροφορία, φράζοντας ουσιαστικά την ροή τους. Το άτομο αρνείται την πραγματικότητα και δεν δέχεται ότι αυτό συμβαίνει στον ίδιο.Σύμφωνα με έρευνες,σε αυτή την φάση,χήροι ακροβατούσαν ανάμεσα στην πραγματικότητα και στην φαντασία.Ανέφεραν ότι άκουγαν ήχους τακουνιών της γυναίκας τους,ανησυχούσαν γιατί δεν επέστρεφε η σύζυγος από την δουλειά,περίμεναν να επιστρέψει για να μαγειρέψει γι’αυτούς και τα παιδιά τους και συσχέτιζαν άσχετα ερεθίσματα με τις χαμένες συζύγους τους.

[highlight]Θυμός[/highlight] Το άτομο εμφανίζει μια έκρηξη συναισθημάτων και παρουσιάζει επιθετική διάθεση απέναντι σε πρόσωπα, αλλά και καταστάσεις. Σε αυτό το στάδιο το άτομο μπορεί να παρουσιάσει μια αναίτια και πάρα πολύ εχθρική στάση απέναντι σε όλους και όλα, άσχετα αν συνδέονται ή όχι με την κατάστασή του. Για την ακρίβεια ο θυμός εξωτερικεύεται σε παντελώς άσχετα μικροπράγματα της καθημερινότητας.Το άτομο νιώθει εγκαταλελειμμένο και αδύναμο. Μπορεί να στρέψει το θυμό του όχι μόνο προς τους άλλους αλλά και προς την χαμένη σύζυγο,προς τον Θεό ή προς τον ίδιο του τον εαυτό.Φράσεις που καταγράφηκαν σε σχετικές έρευνες με χήρους είναι οι εξής: «Είναι άδικο,γιατί στην οικογένεια μου?Που έφταιξα;Εγώ φταίω που πέθανε.Γιατί με άφησες μόνο;Γιατί έφυγες;Tώρα πώς θα μεγαλώσω τα παιδιά;Τι θα τους πω;Γιατί Θεε μου με τιμωρείς έτσι;»

[highlight]Διαπραγμάτευση[/highlight] Το στάδιο αυτό περιλαμβάνει επίμονες σκέψεις που κάνει το άτομο για όλα αυτά που θα μπορούσαν να γίνουν με διαφορετικό τρόπο για να αποφευχθεί η απώλεια. Θέλει πίσω τη ζωή που είχε προτού συμβεί η απώλεια. Οι σκέψεις αυτές δημιουργούν τύψεις και ενοχές στο άτομο για αυτά που θα μπορούσε να κάνει διαφορετικά στο παρελθόν και δεν έκανε. Σε αυτό το στάδιο το άτομο προσπαθεί να αποφύγει τις αρνητικές συνέπειες της κατάστασης την οποία πρέπει να δεχτεί και κρύβει μια ελπίδα ότι η κατάσταση μπορεί να είναι αναστρέψιμη, επομένως την δέχεται υπό όρους.Φράσεις χήρων που καταγράφηκαν από ερευνητές είναι «Θεε μου κάνε το θαύμα σου και γω θα είμαι καλύτερος χριστιανός.Θα πηγαίνω πιο πολύ στην εκκλησία.Θα είμαι καλύτερος άνθρωπος.Θα αλλάξω αρκεί να μου φέρεις πίσω την γυναίκα μου.»

[highlight]Κατάθλιψη[/highlight] Το στάδιο αυτό επέρχεται όταν το άτομο συνειδητοποιήσει το πραγματικό μέγεθος της απώλειας. Αποσύρεται από αγαπημένες δραστηριότητες, είναι λυπημένο, έχει προβλήματα στον ύπνο (αϋπνία ή υπερυπνία), διαταραχές της όρεξης και προβλήματα συγκέντρωσης και μνήμης. Η κατάθλιψη αποτελεί φυσιολογική αντίδραση στη συνειδητοποίηση ότι το αντικείμενο της απώλειας χάθηκε οριστικά. Είναι το στάδιο που δεν μπορεί κάποιος να αρνηθεί ή να διαπραγματευτεί πλέον τα βιώματα της απώλειας.

[highlight]Αποδοχή[/highlight] Το στάδιο αυτό αφορά στην αποδοχή της νέας πραγματικότητας. Το άτομο μαθαίνει να ζει χωρίς το αντικείμενο της απώλειας και αντιλαμβάνεται ότι πρέπει να συνεχίσει τη ζωή του.

Εφόσον ο άντρας φτάσει στο στάδιο της αποδοχής,καλείται να προσαρμοστεί σε έναν νέο τρόπο ζωής και να καλύψει τα κενά που άφησε η παρουσία της μητέρας στην οικογένεια.Απαιτείται να αναλάβει νέους ρόλους π.χ το νοικοκυριό και την φροντίδα των παιδιών που παραδοσιακά ανήκουν στο γυναικείο φύλο και ίσως έρχονται σε σύγκρουση με την αντρική του ταυτότητα.Κάποιοι ρόλοι καλύπτονται από τους ίδιους (π.χ περισσότερες ώρες εργασίας για να μείνει στα ίδια επίπεδα το οικογενειακό εισόδημα), κάποιοι παραμένουν ακάλυπτοι (π.χ πολλοί χήροι κοιμούνται με ένα μαξιλάρι δίπλα τους) και κάποιοι άλλοι καλύπτονται από συγγενείς.

Πολλοί άνδρες ανέφεραν ότι οι νεκρές σύζυγοί τους, τους “καθοδηγούσαν” στην λήψη αποφάσεων και έτσι οι επιθυμίες και οι προτιμήσεις των χαμένων συζύγων αποτελούσαν το υπόβαθρο της δικής τους συμπεριφοράς.Επίσης,πολλοί αναζητούσαν βοήθεια σε θηλυκά άτομα της οικογένειας της χαμένης συζύγου.

Η προσαρμογή του χήρου στην νέα πραγματικότητα εξαρτάται σημαντικά από το αν είχε ή όχι υπερβολικά στενό δεσμό με την χαμένη σύζυγο, αν η ταυτότητα και η εικόνα του άντρα εξαρτιόταν πολύ από την παρουσία της συντρόφου και από το αν ο χήρος έχει κάποιον που θα μπορούσε να μεταθέσει ένα μέρος του δεσμού που είχε με την  σύζυγό του.Τέλος,η ικανότητα του χήρου να ανταποκριθεί στις ευθύνες και τους νέους ρόλους εξαρτάται σε ένα βαθμό από την προσωπικότητα,τις προηγούμενες εμπειρίες του και από τις απαιτήσεις και την στήριξη που έχει από το συγγενικό περιβάλλον.

Με το πέρασμα του χρόνου ο χήρος , αναπτύσσει την αυτοπεποίθησή του παρά την μοναξιά και ένταση που βιώνει.Αν και γνωρίζουμε ότι μετά από μια τέτοια απώλεια το οξύ πένθος θα υποχωρήσει,γνωρίζουμε επίσης ότι θα παραμείνουμε απαρηγόρητοι και ποτέ δεν θα βρούμε υποκατάστατο.Οτιδήποτε ή οποιαδήποτε και αν συμπληρώσει το κενό,παραμένει κάτι διαφορετικό.Έτσι πρέπει να είναι για να  διατηρήσουμε στην μνήμη την αγάπη που δεν θέλουμε να εγκαταλείψουμε.

Xριστίνα Βαγενά
ΜSc Συμβουλευτική Ψυχολογία, Γνωστική-Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία
Βασιλέως Ηρακλείου 47, Θεσσαλονίκη
Τηλέφωνο: 2311 242092
Email: e-mail: vagenachristina@yahoo.com
Facebook: Χριστίνα Βαγενά- MSc Συμβουλευτική & Ψυχοθεραπεία