fbpx

Το τελετουργικό του πένθους και η σημασία του στη ψυχολογία

| 26 Νοεμβρίου 2014
ADVERTISEMENT

Μία κατάσταση, κάτι που επικρατεί στον χώρο της Εκκλησίας εδώ και αρκετούς αιώνες όπως είναι η εθιμοτυπία και η σημασία για τα μνημόσυνα μπορεί και έχει άμεση σχέση με την ψυχολογική σημασία του πένθους που βιώνει στην παρούσα φάση εκείνος/οι που μένουν πίσω. Συμβολικά λοιπόν μπορούμε να πούμε ποια η σημασία της τελετουργίας αυτών των εθιμοτυπικών παραδόσεων σε σχέση με τα στάδια πένθους που βιώνει κάποιος, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι ένας μπούσουλας που τον βιώνουν όλοι, στην ίδια συχνότητα, στην ίδια ένταση. Είναι κάτι υποκειμενικό, κάτι που αφορά τον κάθε άνθρωπο ξεχωριστά πως βιώνει τα όσα ακολουθούν μετά τον θάνατο. Θα δοθεί μία πιο γενικευμένη σημασία αυτής την συσχέτισης η ψυχολογία του πένθους  με την τελετουργία των εθίμων και συγκεκριμένα τα μνημόσυνα.

Μνημόσυνα: η τελετουργία τους και η σημασία τους στην ψυχολογία των ανθρώπων
Ο θάνατος, ως φυσικό αποτέλεσμα και τελευταίος σταθμός της ζωής, ασκεί την επίδρασή του σε κάθε ανθρώπινο όν. Το πένθος είναι οι συναισθηματικές και σωματικές αντιδράσεις και επιπτώσεις που αισθάνονται οι άνθρωποι λόγω θανάτου ενός αγαπημένου προσώπου. Παρά την παγκοσμιότητα, όμως, του φαινομένου, κάθε περιοχή ακολουθεί τα δικά της έθιμα και το δικό της τυπικό, για να συνοδεύσει τους ανθρώπους της στην τελευταία τους κατοικία.


ADVERTISEMENT

Τα μνημόσυνα, όπως είναι γνωστό, είναι μια κοινωνική υποχρέωση, αλλά και χριστιανικό καθήκον. Η πανάρχαια αυτή συνήθεια της τελέσεως μνημόσυνου έχει τις ρίζες της από την Αγία Γραφή, την Ιερή παράδοση και τους Αποστολικούς κανόνες, και συμβολίζει τη σχέση και το δεσμό των ζωντανών με τους νεκρούς. Εκτός από τα τριήμερα και εννιάμερα, που γίνονται σε πολύ κλειστό κύκλο, έχουμε τα σαράντα, τα εξάμηνα, το ετήσιο και τα τρίχρονα. Βέβαια οι πολύ στενοί συγγενείς δεν παραλείπουν την επέτειο του θανάτου (Πηγή   thassos-island.gr). Το 40ήμερο μνημόσυνο θεωρείται σαν η τελευταία εκδήλωση των ζώντων προς τον νεκρό, πριν η ψυχή παύσει να περιπλανάται στη γη.  Πίστευαν ότι η ψυχή επί χρονικό διάστημα 40 ημερών παρέμενε στη γη και περνούσε απ’ όπου είχε περάσει ο αποθανών κατά το διάστημα της ζωής του στη γη.

Σε τι ωφελεί ένα μνημόσυνο;
Αυτή η τόσο δύσκολη συναισθηματικά διαδικασία έχει να κάνει και με την έκθεση του ατόμου προς τους γύρω του, η προετοιμασία εκείνης της ημέρας, κινητοποιεί τους ζώντες κάποιες ημέρες πριν για να είναι όλα τέλεια να εκτελεστεί η μνημόσυνος δέηση. Τις περισσότερες φορές το πένθος είναι πολύ βαρύ και δύσκολο και αυτού του είδους οι τελετουργίες τους ωθούν με κάποιον τρόπο να «ξεφύγουν» έστω για λίγο από το «μαύρο πένθος» στο οποίο μπορεί να έχουν μπει. Βέβαια για αρκετούς είναι μία διαδικασία τιμής προς τον νεκρό, ένας φόρος τιμής, ένας σεβασμός η προετοιμασία αυτής της τελετουργίας. Θεωρείται ότι τον τιμούν με όλη αυτή την τελετουργία, ίσως και γ’ αυτό πολλά χρόνια τώρα ακολουθείται πιστά η διαδικασία και η σειρά τέλεσης των μνημόσυνων. Τα τριήμερα γίνονται για να παρακαλέσουμε τον Πατέρα τον Υιόν και το Άγιον Πνεύμα να ελεήσει την ψυχή του κοιμηθέντος ,επειδή ο Θεός είναι Τρισυπόστατος. Τα εννιάμερα τα κάνουμε ,για να παρακαλέσουμε τα εννέα Ουράνια τάγματα των Αγγέλων για να δεηθούν προς τον Θεό, μαζί με μας , υπέρ της ψυχής του κοιμηθέντος. Τα ουράνια τάγματα είναι: τα Χερουβείμ, τα Σεραφείμ, οι Θρόνοι, οι Κυριότητες, οι Αρχές, οι Εξουσίες, οι Δυνάμεις, οι Άγγελοι και οι Αρχάγγελοι. Τα σαράντα τα κάνουμε ,διότι μετά από σαράντα ημέρες, η ψυχή θα φύγει από την γη για να πάει να λογοδοτήσει στον Θεό. (Πηγή   thassos-island.gr)

Το πως έχει αποβιώσει ο νεκρός (είτε από κάποια ασθένεια, είτε απρόσμενα, είτε από αυτοκτονία), για εκείνους που μένουν πίσω και ιδίως για τους πιο δικούς του ανθρώπους, το πένθος είναι βαρύ, δύσκολο και πολύ χρονοβόρο. Ο καθείς σύμφωνα με την προσωπικότητα και τον χαρακτήρα του, θα εκδηλώσει και το πένθος του. Είτε αυτό είναι εμφανές στους άλλους είτε όχι , για τον ίδιο είναι κάτι πολύ προσωπικό που το βιώνει μόνος του, με τον εαυτό του, χωρίς απαραίτητα να έχει πάντα την ανάγκη να «ακουμπήσει» κάπου ή να μοιραστεί κάτι. Τα τριήμερα, έτσι όπως ονομάζονται ψυχολογικά είναι το διάστημα εκείνο όπου ο άνθρωπος που έχει μείνει πίσω είναι σε κατάσταση σοκ, τις περισσότερες φορές δεν έχει συνειδητοποιήσει εκείνο που του έχει συμβεί, και σε τι νέα πραγματικότητα έχει κληθεί να μπει. Γι’ αυτό ίσως στο τριήμερο μνημόσυνο, η παρουσία των ατόμων είναι ελάχιστη (κυρίως μόνο η οικογένεια του νεκρού) είναι μία πολύ προσωπική και ιδιαίτερη στιγμή να «ξαναβρεθούν» «μαζί» και ο ζώντας να αφεθεί, να θρηνήσει, να αφήσει το συναίσθημα του να ξεχειλίσει κάτι που πριν από τις τρεις ημέρες η συναισθηματική κούραση, το σοκ και το πρωτόγνωρο δεν άφηναν το συναίσθημα να εκδηλωθεί. Η διαδικασία του τριήμερου μνημόσυνου, γίνεται πολύ σύντομα σαν να έχει γίνει έτσι για να δώσει τον χώρο στον ζώντα να μείνει μόνος, να πενθήσει , να νοσταλγήσει να εκδηλώσει ότι μέχρι εκείνη την στιγμή ‘ήταν παγωμένο και δεν είχε εκδηλωθεί. Η συναισθηματική κούραση και εξουθένωση εκείνες τις ημέρες είναι πολύ επιφορτισμένη.


ADVERTISEMENT

Στα εννιαήμερα μπορεί το βαρύ συναίσθημα  είτε να έχει κοπάσει ελάχιστα ή ακόμα και να έχει αυξηθεί σε πολύ έντονο βαθμό. Εξάλλου γνωρίζουμε ότι το πένθος έχει πολλές μορφές και εκδηλώνεται σύμφωνα με τον ρυθμό και την προσωπικότητα του ζώντα. Στις 10 πρώτες ημέρες μετά τον χαμό του νεκρού οι κοντινοί του άνθρωποι είναι πιθανό να έχουν αρχίσει δειλά-δειλά να συνειδητοποιούν το τι έχει γίνει, πηγαίνουν μαζί με έναν ιερέα στον τάφο και ακολουθούν μία τελετουργία που είθισται να γίνεται αιώνες τώρα. Και σε αυτή την περίπτωση, η συγκεκριμένη διαδικασία γίνεται σε κλειστό κύκλο, ο ζώντας επιθυμεί να επιστρέψει πίσω στις σκέψεις του, στο πένθος του, στην καθημερινότητα που δυστυχώς έρχεται να του υπενθυμίσει το προχώρημα, κάτι που εκείνη την στιγμή ο ίδιος δεν θέλει να κάνει, δηλαδή να προχωρήσει. Οι κινήσεις τις καθημερινότητας σ’΄ εκείνη την φάση, είναι μηχανικές, πράγματα που είναι να γίνουν διότι έτσι πρέπει. Αυτή βέβαια είναι και η τεράστια διαφορά εκείνου που μένει με εκείνου που φεύγει. Προχώρημα μεν αλλά με πολλά εμπόδια.

Το μνημόσυνο που γίνεται πλέον στα σαράντα, νοηματοδοτεί αυτό που είπαμε και παραπάνω, ότι η ψυχή πλέον πηγαίνει στον Θεό, σύμφωνα με την θρησκεία μας. Για τον ζώντα είναι μία μικρή συμβολική «εορτή» προς τιμή του νεκρού, εξ’ ού και οι συνήθεις εκδηλώσεις στο τραπέζι όπου εμφανίζεται το κρέας σε κάποιες περιοχές και σε άλλες το ψάρι. Στα σαράντα συνήθως παρευρίσκεται αρκετός κόσμος για να τιμήσει τον νεκρό αλλά και την οικογένεια του. Όπως και την ημέρα της κηδείας έτσι και στα σαράντα, οι ζώντες λίγες ημέρες πριν, έχουν μπει σε μία διαδικασία προετοιμασίας για εκείνη την ημέρα πολύ σημαντική για τους ίδιους  αλλά και για την εκκλησία.

Μετά από σαράντα ημέρες η ψυχή του ανθρώπου που έχει μείνει πίσω, είναι πια πιο ελεύθερη να εκδηλώσει το πένθος της, η συνειδητοποίηση είναι πλέον πιο εμφανής και ο κόσμος πλέον μπορεί να είναι πιο εκδηλωτικός, καθώς έχει επιστρέψει «σχεδόν» πλήρως στις επαγγελματικές του υποχρεώσεις, αλλά το κλίμα μέσα στο σπίτι παραμένει βαρύ, δύσκολο και σκοτεινό. Υπάρχουν βέβαια και πολλές ξεχωριστές περιπτώσεις που αν φερ’ ειπείν, μία γυναίκα έχει χάσει τον σύντροφο της και έχει παιδιά να έχει αποφασίσει πολύ νωρίτερα το πένθος της, να το  «πνίξει» π.χ. να αποφεύγει να φορά μαύρα με μοναδική σκέψη να μην αμαυρώσει την ψυχή των παιδιών της. Αυτό είναι αρκετά δύσκολο, διότι η συγκεκριμένη γυναίκα δεν αποφορτίζεται σχεδόν καθόλου! Η δύναμη για να προχωρήσει και να επιβιώσει, είναι τα ίδια της τα παιδιά.

Από την άλλη, το ετήσιο μνημόσυνο νοηματοδοτεί αρκετά γεγονότα για όλους, έχουν συμβεί πάρα πολλά μέσα σ’ έναν χρόνο, το συναίσθημα, οι δυσκολίες, οι καινούργιες καταστάσεις, οι νέες πραγματικότητες, οι προσαρμογές, το πένθος εναλλάσσονται μέσα σ’΄αυτό τον χρόνο. Σε αυτή την περίπτωση συνήθως, ο οδυρμός πλέον έχει μειωθεί αρκετά. Ο κοντινός άνθρωπος φαινομενικά δείχνει να είναι περισσότερο ψύχραιμος, ήρεμος, η θλίψη παραμένει και οι αναμνήσεις μπορεί να ξαναζωντανεύουν, εάν έφυγαν ποτέ!

Δήμητρα Βαΐτσου 
Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας BSc-Οικογενειακή Ψυχοθεραπεία
Λευκωσίας 12, Νέο Ηράκλειο Αττικής, Τ.Κ. 14122
Τηλέφωνο: 213-0243040
Κινητό: 6942-817404
Email: dvaitsou@gmail.com
Web: http://dimitravaitsou.blogspot.gr/

Η κυρία Δήμητρα Βαΐτσου, συμμετέχει στο ειδικό πρόγραμμα “Πρώτη Επίσκεψη δωρεάν” που σου παρέχει τη πρώτη συνάντηση μαζί της, εντελώς δωρεάν. Περισσότερες πληροφορίες μπορείς να δείς εδώ ενώ μπορείς να υποβάλλεις το ερώτημά σου, μέσω της ειδικής φόρμας εδώ.


Σχόλια

Σχετικά Άρθρα

ΟΙ ΕΙΔΙΚΟΙ

ΣΑΣ ΑΠΑΝΤΟΥΝ