Γεννιόμαστε και πεθαίνουμε με κλάμματα!

Γεννιόμαστε και πεθαίνουμε με κλάματα. Κάνουμε έναν κύκλο ζωής, ο οποίος έχει αρχή και τέλος και ενδιάμεσα προσπαθούμε να γεμίσουμε και να ενώσουμε την γραμμή. 

Σας ακούγεται απαισιόδοξο; Μπορεί. Ισορροπεί όμως αν σκεφτούμε την άποψη του Αλμπέρ Καμύ  ότι «η ζωή είναι το άθροισμα των επιλογών» και αφού δεν διαλέγουμε την γέννηση ή τον θάνατό μας, έχουμε το δικαίωμα να διαλέξουμε το πώς θα ζήσουμε την ζωή μας. Γιατί τα λέω όλα αυτά; Απλά για να αποδείξω ότι και ο θάνατος είναι ένα κομμάτι της ζωής μας, το οποίο όμως συστηματικά αποφεύγουμε να το δούμε. Μας συναντά καθημερινά, στην οικογένεια μας, στις σχέσεις μας, στην εργασία μας, στην γειτονιά μας, στην κοινότητα μας… Όμως εμείς στρέφουμε τα μάτια μας αλλού και αποφεύγουμε να τον συζητάμε.

Πριν  από λίγο καιρό, σε μια συζήτηση, ρώτησα ένα φίλο για τα νεκρικά έθιμα της χώρας του. Με έκπληξη διαπίστωσα ότι για την κοινότητα στην οποία μεγάλωσε, ο θάνατος ήταν θέμα της κοινότητας και είχαν οργανώσει έτσι τα έθιμα τους έτσι ώστε η οικογένεια που πενθεί να βρίσκεται με κόσμο, να της παρέχεται υποστήριξη υλική και ηθική να της δίνεται χώρος και χρόνος να εκφράσει την θλίψη της. Η ελληνική κοινωνία, κάποτε στο σύνολό της, τώρα όμως σε πολύ πιο περιορισμένο βαθμό είχε και αυτή οργανώσει έτσι τα νεκρικά της έθιμα και τα τελετουργικά της γύρω από το θάνατο που έδινε στον πενθούντα τις δυνατότητες να εκφραστεί αλλά και να δεχτεί  υποστήριξη.

Οι επιδράσεις όμως του δυτικού πολιτισμού και των προτύπων του, μας έχουν απομακρύνει από αυτό το μοντέλο όσο και από τον ίδιο τον θάνατο. Η κοινωνία μας επιθυμεί να διώξει οτιδήποτε δεν είναι όμορφο, νέο και δυνατό και να κρυφτεί πίσω από προϊόντα μακροζωίας και ευημερίας. Παρά τις κρέμες, τα κολλαγόνα και τις αλοιφές κάποιος θάνατος θα είναι πάντα κοντά μας.

Η απομάκρυνση αυτή από τον θάνατο έχει πολλές φορές ως αποτέλεσμα την λανθασμένη αντιμετώπιση μας απέναντι του και πιο συγκεκριμένα απέναντι σε αυτόν που πενθεί. Πόσες φορές δεν έχετε ακούσει ότι συγγενείς ή φίλοι έκρυψαν δυσάρεστα νέα από τον πενθούντα για να μην τον στεναχωρήσουν ή ότι αυτός που πενθεί απομακρύνεται από τους άλλους για να μην τους στεναχωρήσει και να μην τον λυπούνται; Φαντάζομαι πολλές. Όπως πολλές φορές πιθανόν να βρεθήκατε στην άβολη θέση του να μην έχετε τι να πείτε σε κάποιον που γνωρίζετε ότι έχασε κάποιον συγγενή ή γενικότερα κάποιο αγαπημένο πρόσωπο. Νομίζουμε ότι αν δεν περιγράψουμε κάτι με λέξεις αυτό παύει να υπάρχει. Έτσι αποφεύγουμε να μιλήσουμε για τον θάνατο αποφεύγοντας ουσιαστικά να μιλήσουμε για τους δικούς μας φόβους, για τις δικές μας απώλειες.

Η κατάσταση αυτή έχει αποτέλεσμα να χαθεί η ισορροπία της σχέσης μας με αυτόν που πενθεί και να μεταβούμε σε μια μη πραγματική, «ιδανική» κατάσταση. Αυτός που πενθεί είναι στεναχωρημένος και δεν θέλει να μιλήσει για την απώλειά του, εμείς δεν τον στεναχωρούμε και μιλάμε μόνο για ευχάριστα πράγματα και η ζωή συνεχίζεται. Συνεχίζεται όμως κουβαλώντας μυστικά. Μυστικά για τα νέα που κρύψαμε, τα συναισθήματα που βάλαμε κάτω από το χαλάκι και τις σκέψεις που διώξαμε. Τα μυστικά αυτά καταλήγουν να είναι βαρίδια και τελικά αγκιστρώνουν τόσο την σχέση όσο και την ίδια μας την προσωπική ανάπτυξη. Κανένα σύστημα όμως που δεν αναπτύσσεται, δεν προσαρμόζεται και δεν επικοινωνεί τελικά δεν επιβιώνει.

Τι μπορούμε να κάνουμε; Παρουσία και αυτό-αποκάλυψη. Πολλές φορές τα άτομα που πενθούν χρειάζονται απλά να είμαστε εκεί.. Να είμαστε εκεί όπως και πριν με τα καλά μας και τα στραβά μας δείχνοντας έμπρακτα ότι υπάρχει μια συνέχεια. Να είμαστε εκεί για να δώσουμε την ευκαιρία για επικοινωνία, να είμαστε εκεί για να κάνουμε το επόμενο βήμα μαζί. Αυτό το «μαζί» είναι αληθινό.

Τι να πούμε; Να πούμε αυτό που νιώθουμε εμείς, χωρίς να το συγκρίνουμε με το πώς νιώθει ο άλλος, χωρίς να φοβόμαστε ότι θα επηρεάσουμε ή θα διαμορφώσουμε καταστάσεις. Όλες οι στενές σχέσεις χτίζονται μέσα από μια διαδικασία αυτό-αποκαλύψεων. Κάποιος κάνει το βήμα αποκαλύπτοντας το πώς νιώθει και ο άλλος τον συναντά κάνοντας την δική του αυτό-αποκάλυψη. Όσο περισσότερο μπορούμε να είμαστε ο εαυτός μας τόσο πιο βαθιά και στερεή μπορεί να είναι μια σχέση.

Θα δανειστώ τα λόγια του Yalom (από το βιβλίο «Στον κήπο του επίκουρου. Αφήνοντας πίσω τον τρόμο του θανάτου.»)  που λέει ότι «δεν είναι εύκολο να ζει κανείς κάθε στιγμή έχοντας ολοκληρωτική συνείδηση του θανάτου. Είναι σαν να προσπαθείς να γυρίσεις τα μάτια σου στον ήλιο: για πολύ λίγο μπορείς να το αντέξεις». Εγώ θα ρωτήσω όμως «αν δεν κοιτάς τον ήλιο καθημερινά, πώς θα καταλάβεις ότι είναι μέρα;».

Ιωάννης Ζήνδρος-Ελένη Τσάκωνα
Ψυχολόγοι
Κέντρο Ψυχολογικής Παρέμβασης “Θεραπεύω Συν-θεραπεύω”
Ελισάβετ Καστρισόγια 38 Ιωάννινα
Τηλέφωνα: 6972079311 και 6938353625
Email: therapeuw.syn@gmail.com

Το Κέντρο Ψυχολογικής Παρέμβασης “Θεραπεύω Συν-θεραπεύω”, συμμετέχει στο ειδικό πρόγραμμα “Πρώτη Επίσκεψη δωρεάν” που σου παρέχει τη πρώτη συνάντηση, εντελώς δωρεάν. Περισσότερες πληροφορίες μπορείς να δείς εδώ ενώ μπορείς να υποβάλλεις το ερώτημά σου, μέσω της ειδικής φόρμας εδώ.