Πώς ρυθμίζεται η οικογενειακή στέγη μετά τη διακοπή της συμβίωσης

Σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 1393 εδ. α` και β` του ΑΚ, σε περίπτωση διακοπής της συμβίωσης, το δικαστήριο μπορεί, εφόσον το επιβάλλουν λόγοι επιείκειας ενόψει των ειδικών συνθηκών του καθενός από τους συζύγους και του συμφέροντος των τέκνων, να παραχωρήσει στον ένα σύζυγο την αποκλειστική χρήση ολοκλήρου ή τμήματος του ακινήτου που χρησιμεύει για κύρια διαμονή των ιδίων (οικογενειακή στέγη), ανεξάρτητα από το ποιος από αυτούς είναι κύριος ή έχει απέναντι στον κύριο το δικαίωμα της χρήσης του.

Οικογενειακή στέγη είναι το ακίνητο, που χρησιμεύει για κύρια διαμονή των συζύγων ανεξάρτητα από το αν ανήκει στον ένα ή και τους δύο συζύγους ή σε τρίτο (Απ. Γεωργιάδη, Η οικογενειακή στέγη, ΕλλΔνη 29.1285). Ως κύρια διαμονή νοείται ο πραγματικός χώρος στον οποίο οι σύζυγοι αναπτύσσουν την κοινή συζυγική τους δραστηριότητα ανεξάρτητα από την έννομη σχέση που τους συνδέει με το ακίνητο (Κουνουγέρη – Μανωλεδάκη, Οικογ.Δικ, Β` τόμ. Ι, σ. 326) και διαρκεί από τη σύναψη του γάμου μέχρι και τη λύση του και προσδιορίζεται κατά τη συμβίωση από τους ίδιους τους συζύγους στο πλαίσιο των άρθρων 1386 και 1387 του ΑΚ.

Στην περίπτωση της διάστασης υποχωρεί η προβλεπόμενη από τη διάταξη του άρθρου 1386 ΑΚ υποχρέωση για συμβίωση και για το λόγο αυτό η διάταξη του άρθρου 1393 ΑΚ δίνει τη δυνατότητα αγωγής για τη ρύθμιση της οικογενειακής στέγης κατά παρέκκλιση από τις γενικές διατάξεις του εμπραγμάτου και του ενοχικού δικαίου. Βασικό κριτήριο για τη ρύθμιση της οικογενειακής στέγης αποτελεί η ρήτρα της επιείκειας, την οποία ο νομοθέτης εξειδικεύει αρχικά με την παράθεση των κριτηρίων δύο αορίστων νομικών εννοιών και ειδικότερα των ειδικών συνθηκών του καθενός από τους συζύγους και του συμφέροντος των τέκνων (ΕφΑθ 698/1989 ΕλλΔνη 33.156). Η απόφαση που ρυθμίζει την χρήση της οικογενειακής στέγης παύει να ισχύει αυτοδικαίως, αν δεν ζητηθεί τροποποίησή της, μετά την αμετάκλητη λύση ή ακύρωση του γάμου, οπότε οι σχέσεις των συζύγων αναφορικά με την κυριότητα, τη νομή και τα χρήση του ακινήτου, που χρησίμευε ως οικογενειακή στέγη, διέπονται από τις γενικές διατάξεις του εμπραγμάτου και του ενοχικού δικαίου (ΕφΑφ 7890/1986 ΕλΔ 28.1274). Το ακίνητο που αποτελεί την οικογενειακή στέγη μπορεί να ανήκει κατά κυριότητα στον ένα ή και τους δύο συζύγους ή σε τρίτο.

Στην πρώτη περίπτωση, αν το δικαστήριο παραχωρήσει τη χρήση της στο σύζυγο που δεν είναι κύριος του ακινήτου, ο άλλος σύζυγος-ιδιοκτήτης, παραμένει κύριος και νομέας, ασκεί όμως τη νομή του μέσω του άλλου συζύγου, ο οποίος είναι κάτοχος αυτού (Απ. Γεωργιάδης ό.π. σ. 1287), έχοντας αποκτήσει το δικαίωμα κατοχής μετά τη διάσταση με τη δικαστική απόφαση (Κουνουγέρη- Μανωλεδάκη, ο.π. σ. 330-331). Στη δεύτερη περίπτωση ο εις ον παραχωρήθηκε η χρήση είναι συγκύριος και συννομέας αλλά και κάτοχος του ακινήτου με τον ίδιο όπως και παραπάνω τρόπο. Τα ίδια βεβαίως ισχύουν και όταν κύριος και νομέας του ακινήτου που χρησιμεύει ως οικογενειακή στέγη είναι τρίτος, ο οποίος παραχώρησε σε κάποιον από τους συζύγους ή και στους δύο, το ακίνητο δυνάμει εννόμου σχέσεως (μίσθωση, χρησιδάνεια κλπ). Στην περίπτωση αυτή ο εις ον παραχωρείται η χρήση της οικογενειακής στέγης είναι κάτοχος αυτής δυνάμει της εννόμου σχέσεως του γάμου και της δικαστικής αποφάσεως που του την παραχωρεί.  Όμως η προ της ρυθμίσεως της χρήσης της οικογενειακής στέγης λήξη της εννόμου σχέσεως με την οποία είχε παραχωρηθεί το ακίνητο σε κάποιον από τους συζύγους ή και στους δύο, έχει ως συνέπεια την αποστέρηση της κατοχής από τους συζύγους και την υποχρέωση τους να αποδώσουν τη χρήση του ακινήτου στον νομέα οπότε δεν υφίσταται πλέον στάδιο ρυθμίσεως της χρήσεως της οικογενειακής στέγης, αφού ο κύριος και νομέας του ακινήτου, εφόσον είναι τρίτος, δεν αποστερείται των δικαιωμάτων του που απορρέουν από το ενοχικό και το εμπράγματο δίκαιο (ΜονομΠρωτοδΚω 49/2006 Δ/ΝΗ 2007/1722).

Σύμφωνα με το άρθρο 1393 ΑΚ, “σε περίπτωση διακοπής της συμβίωσης των συζύγων, το δικαστήριο μπορεί, εφόσον το επιβάλλουν λόγοι επιείκειας ενόψει των ειδικών συνθηκών του καθενός από τους συζύγους και του συμφέροντος των τέκνων, να παραχωρήσει στον ένα σύζυγο την αποκλειστική χρήση ολόκληρου ή τμήματος του ακινήτου που χρησιμεύει για κύρια διαμονή των ίδιων (οικογενειακή στέγη) ανεξάρτητα από το ποιος απ` αυτούς είναι ο κύριος ή έχει απέναντι στον κύριο το δικαίωμα χρήσης του. Η απόφαση αυτή υπόκειται σε αναθεώρηση, όταν το επιβάλλουν οι περιστάσεις”. Η αγωγή για τη ρύθμιση της οικογενειακής στέγης που δημιουργεί γαμική διαφορά ασκείται όσο διαρκεί η διάσταση των συζύγων. Σε επείγουσες περιπτώσεις η ρύθμιση μπορεί να γίνει προσωρινά με ασφαλιστικά μέτρα.

Εξάλλου, σύμφωνα με το άρθρο 735 ΚΠολΔ, “το δικαστήριο έχει δικαίωμα να διατάξει κάθε πρόσφορο ασφαλιστικό μέτρο που υπαγορεύεται από τις περιστάσεις, για τη ρύθμιση των σχέσεων των συζύγων από το γάμο… ιδίως να διατάξει τη μετοίκηση ενός από τους συζύγους… να καθορίσει τον τρόπο, με τον οποίο ο κάθε σύζυγος θα χρησιμοποιήσει το ακίνητο όπου διαμένουν…”. Το ασφαλιστικό μέτρο της μετοίκησης, της απομάκρυνσης δηλαδή κάποιου συζύγου από τη συζυγική στέγη, διατάσσεται και αυτό όταν συντρέχει ουσιαστική διακοπή της συμβίωσης και σκοπό έχει, όχι να ρυθμίσει τη χρήση της συζυγικής στέγης, αλλά να ρυθμίσει τις σχέσεις των συζύγων που έχουν διαταραχθεί. Γι` αυτό, προς το σκοπό διατήρησης της ειρήνης και τάξης στη συζυγική οικία, διατάζεται η μετοίκηση ενός από τους συζύγους ως μέσο πρόνοιας, εφόσον κρίνεται ότι η εξακολούθηση της συμβίωσης μόνο σε περαιτέρω παρόξυνση και εκτράχυνση των ήδη τεταμένων συζυγικών σχέσεων οδηγεί (βλ. ΜΠρΒολ 2878/2001, ΑρχΝ ΝΓ.782, Βαθρακοκοίλη ΚΠολΔ, υπ` άρθρο 735 αρ. 41, 42, ΜονΠρΟρεστ 419/2009 (Α` Δημοσίευση ΝΟΜΟΣ).

Μαρία Τζαβέλα-Δικηγόρος
Δικηγορικό Γραφείο
Eυγενίας Α. Φωτοπούλου & Συνεργατών
Βασιλίσσης Σοφίας 6, T.K. 106 74 Αθήνα
Τηλέφωνα: 210 36 24 769, 211 7 80 80 80
Fax: 210 36 24 703
Email: info@efotopoulou.gr
Web: http://efotopoulou.gr/

Εάν έχετε οποιαδήποτε απορία, μπορείτε να την απευθύνετε στους ειδικούς του Singleparent.gr, εδώ!