Φάκελος διατροφή: Ένας πλήρης οδηγός για κάθε περίπτωση!

Η δικηγόρος μας κυρία Σοφία Αντωνοπούλου από τη δικηγορική εταιρία “Attica Lawyers“ ετοίμασε για τους αναγνώστες του Singleparent.gr έναν πλήρη οδηγό για τη διατροφή και όσα πρέπει να ξέρεις ανά περίπτωση!

Α. ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΣΥΖΥΓΟΥ

1) Πριν το διαζύγιο
Σύμφωνα με το άρθρο 1391 του ΑΚ «Αν ο σύζυγος διέκοψε την έγγαμη συμβίωση για εύλογη αιτία, η διατροφή, που του οφείλεται από τον άλλο, πληρώνεται σε χρήμα και προκαταβάλλεται κάθε μήνα. Η υποχρέωση διατροφής της προηγούμενης παραγράφου παύει ή το ποσό της αυξάνεται ή μειώνεται, όταν το επιβάλλουν οι περιστάσεις».

Δυνάμει συνεπώς του ανωτέρω άρθρου, σε συνδυασμό και με τα άρθρα 1389 – 1390 του ΑΚ, για τη θεμελίωση αξίωσης του ενός από τους συζύγους για καταβολή σ` αυτόν διατροφής σε χρήμα από τον άλλο, μετά τη διακοπή της έγγαμης συμβίωσης, πριν όμως τη λύση του γάμου με δικαστική απόφαση, πρέπει να επικαλείται και να αποδεικνύει τα κάτωθι:

1) Συζυγική ιδιότητα
2) Ύπαρξη υποχρέωσης διατροφής κατά την διάρκεια του γάμου.
3) Διακοπή της συμβίωσης για εύλογη αιτία από τον άλλο σύζυγο. Ως εύλογη αιτία θεωρείται κάθε γεγονός που οδήγησε στον κλονισμό της έγγαμου σχέσης.
4) Ότι οι βιοτικές του ανάγκες, λαμβανομένων υπόψη και των συνθηκών της χωριστής διαβίωσης, δικαιολογούν τον προσδιορισμό της διατροφής στο ζητούμενο χρηματικό ποσό.

Για τον καθορισμό του ύψους της οφειλόμενης διατροφής λαμβάνονται υπόψη:
α) η οικονομική κατάσταση κάθε συζύγου όπως τα περιουσιακά του στοιχεία, ο μισθός του κ.λ.π.
β) Οι οικογενειακές ανάγκες (ενοίκιο, ρουχισμός, διατροφή, λογαριασμοί κ.λ.π.). Οι οικογενειακές ανάγκες συσχετίζονται άμεσα με τις συνθήκες της οικογενειακής ζωής , δηλαδή ο κάθε σύζυγος θα πρέπει να ζει στο ίδιο βιοτικό επίπεδο που ζούσε πριν την διακοπή της έγγαμου συμβίωσης (αφού ληφθούν υπόψη και η ηλικία , η υγεία κ.λ.π.)

2) Μετά το διαζύγιο
Σύμφωνα με το άρθρο 1442 ΑΚ «Εφόσον ο ένας από τους πρώην συζύγους δεν μπορεί να εξασφαλίσει τη διατροφή του από τα εισοδήματά του ή από την περιουσία του, δικαιούται να ζητήσει διατροφή από τον άλλον: 1. αν κατά την έκδοση του διαζυγίου ή κατά το τέλος των χρονικών περιόδων που προβλέπονται στις επόμενες περιπτώσεις βρίσκεται σε ηλικία ή σε κατάσταση υγείας που δεν επιτρέπει να αναγκαστεί να αρχίσει ή να συνεχίσει την άσκηση κατάλληλου επαγγέλματος, ώστε να εξασφαλίζει απ’ αυτό τη διατροφή του 2. αν έχει την επιμέλεια ανήλικου τέκνου και γι’ αυτό το λόγο εμποδίζεται στην άσκηση κατάλληλου επαγγέλματος 3. αν δεν βρίσκει σταθερή κατάλληλη εργασία ή χρειάζεται κάποια επαγγελματική εκπαίδευση, και στις δύο όμως περιπτώσεις για ένα διάστημα που δεν μπορεί να ξεπεράσει τα τρία χρόνια από την έκδοση του διαζυγίου 4. σε κάθε άλλη περίπτωση, όπου η επιδίκαση διατροφής κατά την έκδοση του διαζυγίου επιβάλλεται από λόγους επιείκειας».

Από το ανωτέρω άρθρο προκύπτει ότι το ισχύον δίκαιο δεν εξαρτά την υποχρέωση διατροφής από την υπαιτιότητα του πρώην συζύγου ως προς τον κλονισμό του γάμου αλλά από την δυνατότητα του ή όχι να εξασφαλίσει ο ίδιος την διατροφή του από την περιουσία του και τα εισοδήματα του.

Ως εκ τούτου, ο νόμος προβλέπει μια γενική προϋπόθεση και τέσσερις ειδικές, προκειμένου ο σύζυγος να δικαιούται διατροφής μετά τη λύση του γάμου του.

Γενική προϋπόθεση:
Ως γενική προϋπόθεση για τη γέννηση δικαιώματος διατροφής πρώην συζύγου απαιτείται η «ευπορία» του υποχρέου και η «απορία» του δικαιούχου. Ως ευπορία του υποχρέου εννοούμε να μπορεί να παράσχει στον πρώην σύζυγο διατροφή από τα εισοδήματα και τη περιουσία του ενόψει και των λοιπών υποχρεώσεών του, λαμβανομένων υπ’ όψιν των αναγκών του, χωρίς να τίθεται σε κίνδυνο η δική του διατροφή και διαβίωση. Ως απορία του δικαιούχου ορίζεται η αδυναμία του να διατρέφεται από τα δικά του εισοδήματα και την περιουσία του.

Για να χαρακτηριστεί ο σύζυγος ως άπορος, έχει νομολογηθεί σχετικά, ότι θα πρέπει να έχει εξαντληθεί προηγουμένως κάθε δυνατότητα που του παρέχεται από τα εισοδήματα ή την περιουσία του, ακόμα και αν αυτή αποτελείται από μη προσοδοφόρα στοιχεία. Επιπρόσθετα, έχει κριθεί ότι απορία του δικαιούχου δεν υπάρχει όταν αυτός έχει είτε εισοδήματα είτε περιουσία, κινητή ή ακίνητη έστω και απρόσοδη από τη ρευστοποίηση της οποίας μπορεί να καλύψει τις διατροφικές του ανάγκες κατά το κρίσιμο διάστημα της αγωγής εκτός αν η περιουσία του δεν μπορεί να ρευστοποιηθεί ή αυτό είναι οικονομικώς ασύμφορο ή το προϊόν ρευστοποιήσεως δεν επαρκεί για την κάλυψη των άλλων βιοτικών του αναγκών.

Ειδικές προϋποθέσεις :
Πέραν της ανωτέρω αναφερθείσας γενικής προϋπόθεσης, δηλαδή “απορίας” του δικαιούχου και “ευπορίας” του υποχρέου διατροφής πρώην συζύγου, ο νόμος απαιτεί να συντρέχει και τουλάχιστον μία από τις ειδικές προϋποθέσεις για να γεννηθεί αξίωση διατροφής στο πρόσωπο του δικαιούχου. Συγκεκριμένα :

α) αν κατά την έκδοση του διαζυγίου ή κατά το τέλος των χρονικών περιόδων που προβλέπονται στις περιπτώσεις β, γ και δ, βρίσκεται σε ηλικία ή σε κατάσταση υγείας που δεν επιτρέπει να αναγκαστεί να αρχίσει ή να συνεχίσει την άσκηση κατάλληλου επαγγέλματος, ώστε να εξασφαλίζει απ’ αυτό τη διατροφή του

Η έννοιες κατάσταση ηλικία, κατάσταση υγείας, και κατάλληλο επάγγελμα δεν καθορίζονται νομοθετικά, εναπόκειται δε στην κρίση του δικαστηρίου να εξειδικεύσει αυτές τις έννοιες. Για την ηλικία εννοείται βέβαια η μεγάλη ηλικία και ο δικαστής θα λάβει υπόψη του αντικειμενικούς και υποκειμενικούς παράγοντες για τη θεμελίωση της σχετικής αξίωσης διατροφής.

Όσον αφορά την κατάσταση υγείας, εννοείται η κακή σωματική και ψυχική κατάσταση, η οποία εμποδίζει τον δικαιούχο να εργαστεί πλήρως ή μερικώς. Σχετικά με το κατάλληλο επάγγελμα θα αξιολογηθούν παράγοντες όπως η επαγγελματική κατάρτιση, η ηλικία, η υγεία και σε ορισμένες περιπτώσεις η διάρκεια του γάμου και οι συνθήκες έγγαμης συμβίωσης.

β) αν έχει την επιμέλεια ανήλικου τέκνου και γι’ αυτό το λόγο εμποδίζεται στην άσκηση κατάλληλου επαγγέλματος. Σε αυτή την περίπτωση το διάστημα χορήγησης διατροφής δεν μπορεί να υπερβεί τα τρία χρόνια από την έκδοση του διαζυγίου.

Εν προκειμένω θα ληφθούν υπ’ όψιν παράγοντες όπως ο αριθμός των τέκνων, η ηλικία τους, οι σχολικές τους ανάγκες καθώς και τυχόν ειδικότερες ανάγκες τους που άπτονται της ψυχικής ή σωματικής τους κατάστασης.

γ) αν δεν βρίσκει σταθερή κατάλληλη εργασία ή χρειάζεται κάποια επαγγελματική εκπαίδευση. Ομοίως και εδώ το διάστημα χορήγησης διατροφής δεν μπορεί να υπερβεί τα τρία χρόνια από την έκδοση του διαζυγίου.

Η ανωτέρω περίπτωση αναφέρεται στην αδυναμία του συζύγου να ανεύρει σταθερή και κατάλληλη εργασία και στην ανάγκη για επαγγελματική του κατάρτιση.

δ) σε κάθε άλλη περίπτωση όπου η επιδίκαση διατροφής κατά την έκδοση του διαζυγίου επιβάλλεται από λόγους επιείκειας.

Εδώ πρόκειται για περιπτώσεις που δεν μπορούν να υπαχθούν σε μια από τις ως άνω αναφερόμενες και ο νόμος δίνει την δυνατότητα στον δικαστή να επιδικάσει διατροφή στον σύζυγο εφ’ όσον κατά την κρίση του, αυτό είναι δίκαιο.

Περιεχόμενο και Μέτρο Διατροφής
Στο άρθρο 1443 Α.Κ. ορίζεται ότι : «Οι διατάξεις των άρθρων 1487, 1493, 1494 και 1498 εφαρμόζονται αναλόγως και για το δικαίωμα διατροφής μετά το διαζύγιο. Η διατροφή προκαταβάλλεται σε χρήμα κάθε μήνα. Η διατροφή μπορεί να καταβληθεί εφάπαξ, αν οι πρώην σύζυγοι συμφωνούν σ’ αυτό εγγράφως, ή με απόφαση του δικαστηρίου, αν συντρέχουν ιδιαίτεροι λόγοι.»

Η διατροφή αυτή περιλαμβάνει όλα όσα είναι αναγκαία για τη συντήρηση του δικαιούχου, έξοδα ανατροφής, επαγγελματικής και εν γένει εκπαίδευσης και βάσει των πραγματικών αναγκών του από τις εκάστοτε συνθήκες της ζωής του (ανάλογη διατροφή). Για το προσδιορισμό της διατροφής αυτής θα πρέπει να λαμβάνονται υπ’ όψιν αντικειμενικοί και υποκειμενικοί παράγοντες, που την διαφοροποιούν για το δικαιούχο. Το μέτρο της διατροφής του δικαιούχου πρώην συζύγου, δηλαδή ο βαθμός στον οποίο θα ικανοποιηθούν οι ανάγκες του, εξαρτάται από τις συνθήκες της ζωής του, όπως διαμορφώθηκαν μετά το διαζύγιο, χωρίς να αγνοούνται και οι συνθήκες που υπήρχαν όσο διαρκούσε η έγγαμη συμβίωση. Αν, αφότου εκδόθηκε η απόφαση που προσδιορίζει τη διατροφή, μεταβλήθηκαν οι όροι της διατροφής, το δικαστήριο μπορεί να μεταρρυθμίσει την απόφασή του ή και να διατάξει την παύση της διατροφής.

Περιορισμός ή αποκλεισμός της διατροφής
Η διατροφή μπορεί να αποκλεισθεί ή περιορισθεί εφόσον συντρέχουν σπουδαίοι λόγοι. Ενδεικτικά από τον νόμο στο άρθρο 1444 §1 ΑΚ αναφέρονται οι εξής :
α) Αν ο γάμος είχε μικρή χρονική διάρκεια. Για τον όρο «μικρή διάρκεια» έχουν διατυπωθεί πολλές διαφορετικές νομικές απόψεις.
β) Αν ο δικαιούχος είναι ο υπαίτιος του διαζυγίου. Εδώ διαπιστώνουμε ότι ναι μεν, η υπαιτιότητα του συζύγου όπως προαναφέρθηκε δεν αποτελεί προϋπόθεση για τη επιδίκαση διατροφής, όμως μπορεί να αποτελέσει δυνητικά, λόγο αποκλεισμού ή περιορισμού της διατροφής και
γ) Αν ο δικαιούχος διατροφής προκάλεσε εκούσια (με πρόθεση) την απορία του.

Το δικαίωμα διατροφής παύει στις εξής περιπτώσεις, όπως προκύπτει από το άρθρο 1444 §2 ΑΚ:
α) Αν ο δικαιούχος ξαναπαντρευτεί.
β) Αν ο δικαιούχος συζεί μόνιμα με κάποιον άλλο σε ελεύθερη ένωση (συμβίωση χωρίς γάμο)
γ) Αν ο δικαιούχος πεθάνει (εκτός αν αφορά παρελθόντα χρόνο ή δόσεις απαιτητές κατά τον χρόνο θανάτου, οπότε η αξίωση διατροφής περιέρχεται στους κληρονόμους)
Επίσης, ο δικαιούχος δύναται να παραιτηθεί του δικαιώματος διατροφής.

Στην επόμενη σελίδα: Διατροφή συμβίου μετά τη λύση του συμφώνου συμβίωσης