Εγκυμοσύνη εκτός γάμου στην εφηβεία: Ποιός αποφασίζει;

Το ερώτημα που λάβαμε πρόσφατα, μας έδωσε την αφορμή να θίξουμε ένα θέμα που δεν είχαμε αναλύσει, όπως είναι αυτό της εγκυμοσύνης εκτός γάμου στην εφηβεία. Τί γίνεται όταν η έφηβη θέλει το παιδί αλλά οι γονείς της όχι; Ποιός αποφασίζει, όταν η μητέρα είναι ανήλικη και τί ισχύει νομικά; Η δικηγόρος μας, Αμυγδαλιά Τσιάρα, από το δικηγορικό γραφείο “Ε. Φωτοπούλου & Συνεργάτες“, μας εξηγεί!

Ερώτημα
“Καλησπέρα σας. Σε περίπτωση εφηβικής εγκυμοσύνης (16 ετών) αποφασίζει μόνη της η έφηβη αν θα γεννήσει το μωρό ή θα αν προχωρήσει σε άμβλωση; Μπορούν οι γονείς της να την αναγκάσουν να κάνει έκτρωση παρά την θέληση της; Τι ορίζει ο νόμος; ”

Απάντηση

Σύμφωνα με το άρθρο 1 παρ. 4 του Κώδικα Ιατρικής Δεοντολογίας (Ν. 3418/2005), ως ασθενής νοείται κάθε χρήστης των υπηρεσιών υγείας. Με βάση αυτόν τον ορισμό, στην ευρεία έννοια του «ασθενή» περιλαμβάνεται και η κυοφορούσα γυναίκα που επιλέγει να υποβληθεί σε άμβλωση (πράξη που εμπίπτει φυσικά στην έννοια της «ιατρικής πράξης» του ΚΙΔ), με αποτέλεσμα να τυγχάνουν εφαρμογής σε αυτήν την περίπτωση όλες οι διατάξεις του ως άνω Νόμου.

Περαιτέρω, σύμφωνα με τo άρθρο 12 παρ. 1 του ΚΙΔ «Ο ιατρός δεν επιτρέπεται να προβεί στην εκτέλεση οποιασδήποτε ιατρικής πράξης χωρίς την προηγούμενη συναίνεση του ασθενή». Βασική προϋπόθεση της έγκυρης συναίνεσης του ασθενή, κατά τη διάταξη της παρ. 2 του ως άνω άρθρου είναι ο ασθενής να έχει ικανότητα για συναίνεση. Με  την ρύθμιση αυτή, ο ΚΙΔ φαίνεται να επιλέγει τη μάλλον ανελαστική λύση της σύνδεσης της ικανότητας για συναίνεση με την ικανότητα για δικαιοπραξία, δηλαδή θεωρεί ότι δεν έχουν ικανότητα για συναίνεση οι ανήλικοι.

Αν, λοιπόν, ο ασθενής είναι ανήλικος, όπως στην περίπτωσή μας, το άρθρο 12 παρ. 2 ΚΙΔ ορίζει ότι «η συναίνεση δίδεται από αυτούς που ασκούν τη γονική μέριμνα ή έχουν την επιμέλειά του. Λαμβάνεται, όμως, υπόψη και η γνώμη του, εφόσον ο ανήλικος, κατά την κρίση του ιατρού, έχει την ηλικιακή, πνευματική και συναισθηματική ωριμότητα να κατανοήσει την κατάσταση της υγείας του, το περιεχόμενο της ιατρικής πράξης και τις συνέπειες ή τα αποτελέσματα ή τους κινδύνους της πράξης αυτής». Η ωριμότητα του ανηλίκου πρέπει να κρίνεται in concreto και να τη διαπιστώνει ο γιατρός.

Ωστόσο, το τελευταίο εδάφιο του άρθρου 12 παρ. 2 του ΚΙΔ φαίνεται να αντιφάσκει με όλα τα προηγούμενα. Το εδάφιο αυτό αναφέρει ότι ειδικά στις περιπτώσεις του άρθρου 11 παρ. 3 («ειδικές περιπτώσεις , όπως μεταμοσχεύσεις, μεθόδους ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, επεμβάσεις αλλαγής ή αποκατάστασης φύλου, αισθητικές ή κοσμητικές επεμβάσεις») επιβάλλεται να συναινέσουν οι ασκούντες τη γονική μέριμνα. Έτσι δημιουργείται η εντύπωση ότι η συναίνεση αυτή δεν απαιτείται οπωσδήποτε στις υπόλοιπες περιπτώσεις ιατρικών πράξεων επί ανηλίκων, παρά τα προβλεπόμενα στο πρώτο εδάφιο της ίδιας διάταξης.

Επιπλέον, ο νόμος φαίνεται να περιορίζει τον ανήλικο, σε κάθε περίπτωση και χωρίς διαβάθμιση, μόνο στην έκφραση της γνώμης του, ανάλογα με την  ωριμότητά του (άρθρ. 12 παρ. 2 βαα), κάτι που είναι υπερβολικά περιοριστικό για ώριμους ανηλίκους σε σχέση με αποφάσεις για ιατρικές πράξεις όχι σοβαρές ή με ιδιάζοντα προσωπικό χαρακτήρα. Φυσικά για πράξεις σαν τις τελευταίες, όπως είναι η άμβλωση που και εξόχως προσωπικό χαρακτήρα έχει και ιδιαίτερα σοβαρή είναι, ιδρύεται αδιαμφισβήτητη υποχρέωση στο πρόσωπο του ιατρού να ζητήσει την συναίνεση της ασθενούς. Σε περίπτωση μάλιστα που η τελευταία αρνείται να συναινέσει στην υποβολή της ιατρικής πράξης της άμβλωσης, ο γιατρός απαγορεύεται να προχωρήσει στην σχετική επέμβαση, ακόμα και αν οι γονείς της ανήλικης επιμένουν για το αντίθετο. Άλλωστε η μέση 16χρονη διαθέτει την απαιτούμενη ωριμότητα να αποφασίσει, εάν θα υποβληθεί ή όχι στην εν λόγω ιατρική πράξη. Σε κάθε περίπτωση, αποκλείεται η άσκηση βίας στην ανήλικη για να πραγματοποιηθεί επάνω της ιατρική πράξη, εκτός εάν κινδυνεύει η ζωή της ή υγεία της και η εγκυμοσύνη δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να θεωρηθεί κίνδυνος ζωής ή υγείας.

Βάσει των ανωτέρω, εάν ιατρός υποβάλει μία ανήλικη 16χρόνη σε άμβλωση, χωρίς η ίδια να συναινεί, αλλά μόνο επειδή της το επιβάλλουν οι γονείς της, θα πρόκειται για αυθαίρετη ιατρική πράξη που παραβιάζει τον ΚΙΔ και ταυτόχρονα συνιστά και παράνομη προσβολή της προσωπικότητας (57 ΑΚ), στην ειδική έκφανσή της που είναι το δικαίωμα κάθε προσώπου να αυτοκαθορίζεται σε σχέση με τη σωματική ακεραιότητα και την υγεία του.

Αντιθέτως, εάν η ανήλικη επιθυμεί να υποβληθεί σε άμβλωση εντός των πρώτων 12 εβδομάδων της κύησής ο νόμος περί αμβλώσεων (άρθρο 2 παρ. 5 Ν. 1609/86) απαιτεί  τη συναίνεση ενός από τους γονείς ή αυτού που έχει την επιμέλεια του προσώπου της ανήλικης.

Αμυγδαλιά Τσιάρα-Δικηγόρος
Δικηγορικό Γραφείο
Eυγενίας Α. Φωτοπούλου 
Βασιλίσσης Σοφίας 6, T.K. 106 74 Αθήνα
Τηλέφωνα: 210 36 24 769, 211 7 80 80 80
Fax: 210 36 24 703
Email: info@efotopoulou.gr
Web: http://efotopoulou.gr/