Αποδοχή και αποποίηση κληρονομιάς από ανήλικο τέκνο

Πολλές φορές έχουν γεννηθεί ζητήματα κληρονομίας από ανήλικο τέκνο, το οποίο βέβαια προστατεύεται από το Νόμο και αποδέχεται καταρχάς πάντα με το ευεργέτημα της απογραφής (1527 ΑΚ), δηλ. πρακτικά δεν ευθύνεται για χρέη, ειμή μόνον αποδέχεται το ενεργητικό της κληρονομίας, με την υποχρέωση να κάνει απογραφή της κληρονομίας που κληρονομεί εντός 4 μηνών από τη δήλωση αποδοχής κληρονομίας στη γραμματεία του Μονομελούς Πρωτοδικείου του τόπου κατοικίας των γονέων ή ένα έτος από την ενηλικίωσή του 1903,1904 και 1912 ΑΚ.

Περαιτέρω, όσον αφορά την προθεσμία αποποιήσεως (η οποία για ενηλίκους κατοίκους εσωτερικού είναι τέσσερις μήνες από την πληροφόρηση της επαγωγής της κληρονομίας(από τότε δηλαδή που έμαθαν ότι κληρονομούν) και ένα έτος αν ο κληρονομούμενος έμενε στο εξωτερικό ή ο κληρονόμος έμενε στο εξωτερικό -1847 ΑΚ). Το ίδιο χρονικό όριο ισχύει και για τους ανηλίκους, τους οποίους εκπροσωπούν οι έχοντες τη γονική μέριμνα γονείς (1510 ΑΚ) και στων οποίων το πρόσωπο κρίνεται η γνώση ότι το τέκνο τους κληρονόμησε. Οι τελευταίοι, πρέπει να εξασφαλίσουν την άδεια του Ειρηνοδικείου του τόπου κατοικίας των γονέων του ανηλίκου, στο οποίο πρέπει να παρουσιάσουν όλα τα στοιχεία που δικαιολογούν την αποποίηση υπέρ του ανηλίκου (π.χ. ύπαρξη μόνον χρεών ή δυσαναλόγων χρεών εν σχέσει με τα στοιχεία ενεργητικού). Από την κατάθεση της αιτήσεως και έως τη συζήτηση της υποθέσεως ενώπιον του Ειρηνοδικείου αναστέλλεται η προθεσμία αποποιήσεως. Επίσης, η προθεσμία αναστέλλεται για τους ιδίους λόγους που αναστέλλεται και η παραγραφή των αξιώσεων, δηλ. εάν ο δικαιούμενος ν’αποποιηθεί εμποδίστηκε από δικαιοστάσιο ή άλλο λόγο ανωτέρας βίας ή εμποδίστηκε με δόλο από κάποιον τρίτο.  Εάν ένα ανήλικο τέκνο (πρακτικά οι γονείς του) επιθυμεί ν’ αποδεχθεί την κληρονομία δεν έχει παρά να περιμένει την πάροδο της ως άνω προθεσμίας ή, εάν επιθυμεί γρηγορότερα,να λάβει και πάλι άδεια του Δικαστηρίου για δήλωση αποδοχής κληρονομίας.

Επειδή πολλοί ρωτούν μέχρι ποιο βαθμό συγγένειας φθάνει η αποδοχή πρέπει να ξεκαθαριστεί ότι για ν’αποδεχθεί κάποιος μία κληρονομία (και ο ανήλικος) δεν υφίσταται θέμα βαθμού συγγενείας, αλλά τρόπου κληρονομίας και τάξεως κληρονομίας. Καταρχάς, κάποιος κληρονομεί εξ αδιαθέτου (χωρίς διαθήκη) ή με διαθήκη, στην οποία ο διαθέτης-κληρονομούμενος αναφέρει την τελευταία του βούληση, δηλαδή σε ποιο πρόσωπο επιθυμεί να μεταβιβασθεί η περιουσία του όταν αποβιώσει. Ο Νόμος δίδει τη δυνατότητα στον διαθέτη να διαθέσει την περιουσία του όπου θέλει, ακόμη και σε πρόσωπο με το οποίο δεν είναι συγγενής, με την επιφύλαξη βέβαια των διεκδικήσεων της νομίμου μοίρας από συγγενείς που αποκλείστηκαν από τη διαθήκη. Περαιτέρω, ο Νομοθέτης έχει ορίσει έξι τάξεις κληρονομίας, όπου διαδοχικά ορίζονται οι συγγενείς ή μη που δύνανται να κληρονομήσουν (στην πρώτη είναι οι κατιόντες του κληρονομουμένου με τον/την σύζυγο στο 1/4, δηλ τα τέκνα, τα εγγόνια κ.τ.λ και ο πλησιέστερος αποκλείει τον απώτερο π.χ. όταν ζουν τέκνα του αποβιώσαντος κληρονομούν αυτά και όχι τα τέκνα-εγγόνια του κληρονομουμένου, στη δεύτερη καλούνται μαζί τυχόν αδέλφια του κληρονομουμένου, γονείς κ.τ.λ. με τη σύζυγο στο 1/2, στην τρίτη παπούδες και γιαγιάδες κ.ο.κ.). Επομένως πρακτικά ένα ανήλικο τέκνο μπορεί να κληρονομήσει με διαθήκη από τον οποιονδήποτε και [highlight]εξ αδιαθέτου [/highlight]συγγενή εξ αίματος από τον οποιονδήποτε (πατέρα, παππού, θείο κ.ο.κ.).

Αν περάσει η προθεσμία αποποιήσεως, υφίσταται δυνατότητα ακύρωσης της αποδοχής κληρονομίας λόγω παρελεύσεως της προθεσμίας, εφόσον οι γονείς του είχαν ουσιώδη (σημαντική δηλαδή) πλάνη (1857 ΑΚ) , δηλαδή από άγνοια ή εσφαλμένη γνώση της καταστάσεως, που διαμόρφωσε τη βούλησή, όταν αυτή αναφέρεται σε σημείο τόσο σπουδαίο για την αποδοχή της κληρονομίας, ώστε αν ο κληρονόμος γνώριζε την αληθινή κατάσταση, ως προς το σημείο αυτό, δεν θα άφηνε να παρέλθει άπρακτη η προθεσμία αποποιήσεως. Η εσφαλμένη δε γνώση ή άγνοια, που δημιουργεί τη μεταξύ βουλήσεως και δηλώσεως διάσταση, η οποία, όταν είναι ουσιώδης, θεμελιώνει δικαίωμα προσβολής της δηλώσεως λόγω πλάνης, μπορεί να οφείλεται και σε άγνοια ή εσφαλμένη γνώση των προαναφερθεισών νομικών διατάξεων για αποδοχή της κληρονομίας (π. χ. οι γονείς πίστευαν, από εσφαλμένη πληροφόρηση, ότι ο ανήλικος υιός τους μπορεί να προβεί σε αποποίηση κληρονομιάς μόνος του όταν γίνει 18 ετών και δεν κληρονομεί μέχρι τότε, επειδή είναι ανήλικος ή ότι νόμιζαν ότι προθεσμία δεν τρέχει για το ανήλικο μέχρι την ενηλικίωσή του ή δεν γνώριζαν καν την ύπαρξη προθεσμίας).

Η γνώση των στοιχείων της κληρονομίας (αν δηλαδή είχε πολλά χρέη και οι γονείς νόμιζαν το αντίθετο) δεν δικαιολογεί ουσιώδη πλάνη, οπότε δεν θα γινόταν δεκτή μία αγωγή ακύρωσης με το λόγο αυτόν. Τέλος, προς εξασφάλιση της αξιοπιστίας των συναλλαγών, ο Νομοθέτης έχει ορίσει πολύ σύντομη προθεσμία προκειμένου ν’ασκηθεί η αγωγή αυτή (άρθρο 1857 ΑΚ) και συγκεκριμένα μόλις έξι μήνες από την παρέλευση της προθεσμίας αποποιήσεως. Για το λόγο αυτό, μόλις υπάρξει πληροφόρηση για κάποια κληρονομία αμέσως οι ενδιαφερόμενοι πρέπει να σπεύσουν σε δικηγορικό γραφείο της επιλογής τους, ώστε να πληροφορηθούν τις δέουσες ενέργειες.

Εφόσον τώρα δεν καταστεί δυνατή η αποποίηση, αναφέραμε προηγουμένως ότι ο ανήλικος προστατεύεται και θεωρείται ότι κληρονομεί με το ευεργέτημα της απογραφής. Η απογραφή αυτή μπορεί να γίνει εντός ενός έτους από την ενηλικίωσή του, ειδάλλως ο ανήλικος χάνει το ευεργέτημα αυτό και πλέον κληρονομεί και τα χρέη. Βέβαια πρακτικά, εφόσον έχουν παρέλθει πάρα πολλά χρόνια θα υφίσταται παραγραφή των χρεών, αλλά αυτό κρίνεται κατά περίπτωση. Τέλος, εάν υφίστανται δανειστές της κληρονομίας που βιάζονται να ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις τους, δύνανται ν’ αξιώσουν απ’τους γονείς, που έχουν συνήθως τη διοίκηση της κληρονομίας να συντάξουν απογραφή εντός τεσσάρων μηνών.

Όσον αφορά το ζήτημα τέκνων που κληρονομούν γονείς, με τους οποίους δεν έχουν επαφές (π.χ. γονείς σε διάσταση, διαζευγμένους κ.τ.λ.) ισχύουν τα ίδια ως άνω, δηλ. μπορεί να κάνει αποποίηση εντός της προβλεπομένης προθεσμίας από τη γνώση ότι κληρονομεί (οπότε εάν δεν γνώριζε τίποτε δεν αρχίζει η προθεσμία) ή ν’αποδεχθεί με το ευεργέτημα της απογραφής. Σε κάθε περίπτωση αυτοί που δραστηριοποιούνται είναι οι ενδιαφερόμενοι γονείς ή γονέας εάν βρίσκονται σε διάσταση κ.ο.κ.

Εν κατακλείδι και επειδή πρόκειται για εξειδικευμένα ζητήματα που η αντιμετώπισή τους ποικίλλει κατά περίπτωση, φρονώ ότι είναι απαραίτητη η συνεργασία με δικηγορικό γραφείο της επιλογής του ενδιαφερομένου για να μη βρεθεί κάποιος προ δυσάρεστων εκπλήξεων.

Νίκη Ροδίτη-Δικηγόρος
Δικηγορικό γραφείο Κωνσταντίνου Χάνου-Νίκης Ροδίτη
Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού 4, Χαλκίδα
Τηλέφωνο: 22210-76788
Web: www.kostashanos-nikiroditilawoffice.gr