Όλες οι απαντήσεις που ψάχνεις για το παιδί και το διαζύγιο

Πολλές φορές λαμβάνω ερωτήματα από γονείς για το πώς θα ερμηνεύσουν τα παιδιά τους το διαζύγιο, τι θα καταλάβουν, τι θα τα πονέσει περισσότερο και σε ποια ηλικία θα δυσκολευτούν πιο πολύ. Συγκέντρωσα λοιπόν εδώ κάποιες από αυτές τις ερωτήσεις, μαζί με τις απαντήσεις που έχω δώσει, για να δείς κι εσύ τί να περιμένεις αλλά και πώς να χειριστείς κάποιες καταστάσεις!

Ποιο κομμάτι του διαζυγίου είναι πιο δύσκολο να καταλάβει το παιδί;
Το πιο δύσκολο κομμάτι, αυτό που το παιδί δεν μπορεί να καταλάβει, είναι τα ζητήματα αγάπης και δέσμευσης. Αν οι γονείς σταματήσουν να αγαπιούνται, τότε η αγάπη δεν είναι για πάντα;[highlight] Πώς οι γονείς θα είναι αφοσιωμένοι στην οικογένεια μετά το διαζύγιο και πώς, από τη στιγμή που η οικογένεια «χωρίζεται» μπορεί το παιδί να εμπιστευθεί τους οικογενειακούς δεσμούς;[/highlight] Αυτά τα ερωτήματα απασχολούν περισσότερο ένα παιδί αντιμέτωπο με το διαζύγιο των γονιών του.

Το διαζύγιο είναι πιο δύσκολο για το μικρό παιδί ή για τον έφηβο;
Δεν υπάρχει «δύσκολο» και «εύκολο» εδώ, υπάρχει μόνο το «διαφορετικό». Για παράδειγμα, το παιδί που βρίσκεται ακόμη σε ηλικία όπου εξαρτάται από τους γονείς, το διαζύγιο μπορεί να του προκαλέσει το φόβο της εγκατάλειψης ή το φόβο ότι θα χάσει την αγάπη των γονιών του. Για τον έφηβο που είναι σε φάση αποκόλλησης από τους γονείς και αναζητά περισσότερη ανεξαρτησία, μπορεί να του προκαλέσει ακόμη πιο μεγάλη ανάγκη για ανεξαρτησία και ταυτόχρονα, για προσκόλληση στους συνομιλήκους του. Επομένως, [highlight]το διαζύγιο μπορεί να ενισχύσει την ανάγκη για προσκόλληση στους γονείς, στη παιδική ηλικία και την ανάγκη για αποκόλληση από τους γονείς, στην εφηβική ηλικία.[/highlight]

Ποια ηλικιακή ομάδα παιδιών, αντιμετωπίζει πιο άσχημα το διαζύγιο;
Δεν υπάρχει συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα που να αντιμετωπίζει πιο άσχημα το διαζύγιο από άλλη. Έχω βέβαια ακούσει ανθρώπους να λένε πως όταν το παιδί είναι μεγαλύτερο το αντιμετωπίζει πιο «εύκολα» κι αυτό ίσως έχει μια βάση, διότι όση περισσότερη ανεξαρτησία και ελευθερία έχει ένα μεγαλύτερης ηλικίας παιδί, τόσο λιγότερο «ενοχλητικό» φαντάζει το διαζύγιο.Κατά τη γνώμη μου, ανεξάρτητα από την ηλικία του παιδιού, πρέπει πάντα να γίνεται η ανάλογη προσαρμογή καθώς το παιδί βιώνει έτσι κι αλλιώς το στρές της απώλειας, το άγχος να συνηθίσει να ζεί ανάμεσα σε δύο σπίτια και την αντιμετώπιση ενός μέλλοντος που περιλαμβάνει μία «χωρισμένη» οικογένεια!

Πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι για ένα παιδί που έχει αδέρφια, να διαχειριστεί το διαζύγιο;
Τα αδέρφια που είναι κοντά σε ηλικία μπορούν να δώσουν συντροφικότητα και υποστήριξη το ένα στο άλλο, σε μία τόσο επώδυνη οικογενειακή αλλαγή. Από την άλλη ωστόσο, [highlight]όταν οι έφηβοι επικεντρώνονται στον εαυτό τους, μπορούν τα αδέρφια να στραφούν το ένα εναντίον του άλλου, προκειμένου να τραβήξουν τη προσοχή των γονιών [/highlight]που είναι πιο περιορισμένη από πρίν.

Ποιος αντιμετωπίζει πιο δύσκολα το διαζύγιο, το αγόρι ή το κορίτσι;
Δεν είμαι σίγουρος αν υπάρχει διαφορά εδώ. Επειδή όμως κάθε φύλο κοινωνικοποιείται με άλλο τρόπο λόγω του ρόλου του ως αγόρι ή κορίτσι αντίστοιχα, είναι επόμενο και να επεξεργάζονται το διαζύγιο διαφορετικά.[highlight] Τα κορίτσια έχουν τη τάση να εκφράζουν τα συναισθήματά τους ενώ τα αγόρια μπορεί να τα εκφράζουν με σκληρό τρόπο.[/highlight] Αυτό συμβαίνει διότι επικρατούν τα στερεότυπα τύπου «αρσενικό=δυνατός, σιωπηρός και αυτάρκης» και «θηλυκό=ευαίσθητη, κοινωνική και εξωστρεφής».  Επιπλέον, λόγω του ότι τα παιδιά εκλαμβάνουν το διαζύγιο ως «προδοσία» τα κορίτσια μπορεί να εσωτερικεύσουν το θυμό τους και παράλληλα να αναζητήσουν ψυχολογική υποστήριξη ενώ τα αγόρια να εξωτερικεύσουν το θυμό τους, με άσχημο τρόπο και παράλληλα να θέλουν να το περάσουν όλο αυτό μόνα τους.

Τα ντροπαλά και χαμηλών τόνων παιδιά, βιώνουν πιο δύσκολα το διαζύγιο;
Όταν τα ντροπαλά και ήσυχα παιδιά εξελίσσονται σε εφήβους που κρύβουν τα συναισθήματά τους και απομονώνονται κοινωνικά, μπορεί να είναι σε πιο μειονεκτική θέση συγκριτικά με έναν πιο εξωστρεφή και κοινωνικό έφηβο που μπορεί να επικοινωνεί όσα του συμβαίνουν αναζητώντας και βρίσκοντας τη συντροφικότητα που χρειάζεται.

Καταλαβαίνουν οι γονείς το πόνο του παιδιού κατά τη διάρκεια του διαζυγίου;
Οι γονείς, ακόμη και εκείνοι που είναι παιδιά χωρισμένων γονιών, συνήθως δεν αντιλαμβάνονται τον πόνο του παιδιού κατά τη διάρκεια του διαζυγίου. Ο κυριότερος λόγος είναι ότι είναι τόσο απορροφημένοι σε όλο αυτό το συναισθηματικό μπλέξιμο και στις απαιτήσεις του διαζυγίου που έχουν περιορισμένα αποθέματα προσοχής και ευαισθησίας να δώσουν στο παιδί τους στη συγκεκριμένη φάση ακόμη κι αν ανησυχούν πραγματικά μη το πληγώσουν, εξαιτίας του διαζυγίου.

Γιατί οι έφηβοι αισθάνονται αποκομμένοι από την οικογένειά τους, μετά το διαζύγιο;
Όταν οι γονείς επιλέγουν να χωρίσουν, οι έφηβοι τείνουν να νιώθουν «διαζευγμένοι» από την οικογένεια. Η εφηβεία είναι από μόνη της μια διαδικασία «αποκόλλησης» από τη παιδική ηλικία και από τους γονείς και ταυτόχρονα μια αναζήτηση για περισσότερη αυτονομία και ανεξαρτησία. Η δημιουργία δύο νοικοκυριών, το πρόγραμμα επισκέψεων του παιδιού από τον έναν γονέα στον άλλον, σημαίνουν τον διαχωρισμό του κόσμου ενός εφήβου χωρίς ο ίδιος να το έχει επιλέξει. Ως αντίδραση σε αυτή την αναδιοργάνωση, το αίσθημα αποκόλλησης μεγαλώνει, ο έφηβος νιώθει ότι μπορεί να βασίζεται στους γονείς του όλο και πιο λίγο ενώ η τάση για κοινωνική ανεξαρτησία, αυξάνεται.

Υπάρχουν θετικές συνέπειες του διαζυγίου στο παιδί και αν ναι, ποιες είναι αυτές;
Ναι υπάρχουν, έχω δεί πραγματικά πολλά θετικά αποτελέσματα σε παιδιά που οι γονείς τους χώρισαν, όπως για παράδειγμα στον έφηβο που μπορεί να αναπτύξει μεγαλύτερη κοινωνικότητα και αυτονομία, σε μια προσπάθεια να αποκολληθεί από την οικογένειά του. [highlight]Καμιά φορά ο γονιός που φεύγει από το σπίτι, συνήθως ο πατέρας, επιλέγει να είναι πιο ενεργός τώρα που μεγαλώνει τα παιδιά του μόνος του ενώ σε πολλές περιπτώσεις όπου η συζυγική ζωή έχει εντάσεις και είναι αφόρητη για τα παιδιά, το διαζύγιο-ειδικά στους έφηβους-αποτελεί ανακούφιση.[/highlight] Οι γονείς σε αυτή τη περίπτωση, ζούν χωριστά αλλά είναι πιο χαρούμενοι άρα και τα έφηβα παιδιά τους, συμβιώνουν μαζί τους πιο ευχάριστα. Φυσικά υπάρχουν και οι σκληρές καταστάσεις όπου το διαζύγιο μπορεί να λειτουργήσει ως απόδραση από ένα χειριστικό και βίαιο οικογενειακό περιβάλλον.

Πόσο καιρό παίρνει περίπου σε ένα παιδί να προσαρμοστεί στο διαζύγιο;
Αν με τη λέξη «προσαρμογή» εννοείς να απελευθερωθεί το παιδί από τη συναισθηματική δυστυχία που συνδέεται με το διαζύγιο και να «συμβιβαστεί» με τις επισκέψεις και τη ζωή ανάμεσα σε δύο σπίτια, αυτό μάλλον θα πάρει μερικά χρόνια. Ωστόσο, θυμήσου ότι το διαζύγιο συνήθως σηματοδοτεί ισχυρές αλλαγές όπως η αλλαγή πόλης ή περιοχής, η αλλαγή σχολείου, η αλλαγή στον τρόπο ζωής (ζώντας δηλαδή με λιγότερα χρήματα), η αλλαγή στην εργασία, οι γονείς που αρχίζουν να βγαίνουν ή να κάνουν σχέσεις με άλλους, ενδεχομένως ένας δεύτερος γάμος, η μικτή οικογένεια και πολλές άλλες προκλήσεις που απαιτούν από ένα παιδί να προσαρμοστεί κι αυτό δεν μπορεί να γίνει από τη μια στιγμή στην άλλη και όσο οι αλλαγές αυτές συμβαίνουν για πολλά ακόμη χρόνια μετά το χωρισμό.

Ποιοι παράγοντες συμβάλλουν στο πόσο καλά θα προσαρμοστεί το παιδί στο διαζύγιο;
Ο πιο ισχυρός παράγοντας είναι οι καλές σχέσεις των γονιών. Να αποδεχθούν δηλαδή τις αιτίες που τους χώρισαν, να μην ανταγωνίζεται ο ένας τον άλλον και να μην κρατούν θυμό και κακία μέσα τους. Η ενότητα των γονιών μετά το διαζύγιο, επιτυγχάνεται όταν οι πρώην σύζυγοι δεσμεύονται να «ξαναπαντρευτούν» ως γονείς και να συνεργαστούν αρμονικά για το καλό των παιδιών. Τα παιδιά ζώντας σε ένα τέτοιο κλίμα και βλέποντας αυτή τη συνεργασία, αισθάνονται πιο ασφαλή.

Πώς μαθαίνουν τα παιδιά να προσαρμόζονται στο διαζύγιο;
Τα παιδιά μαθαίνουν να προσαρμόζονται μέσα από τη διαδικασία θλίψης και θρήνου από την απώλεια της οικογένειας έτσι όπως τη βίωναν μέχρι εκείνη τη στιγμή. Μετά τη θλίψη και το θρήνο, ακολουθεί η αποδοχή του χωρισμού των γονιών και η εξερεύνηση νέων ευκαιριών και ελευθεριών.

Τι λεπτομέρειες πρέπει να γνωρίζει το παιδί για το διαζύγιο;
Γενικότερα πιστεύω πως οι έφηβοι πρέπει να γνωρίζουν ότι οι γονείς δεν είναι ευτυχισμένοι όταν συμβιώνουν και ότι είναι καλύτερα να ζούν χωριστά. Υπάρχουν όμως και έφηβοι που αυτές οι λεπτομέρειες δεν τους αρκούν και ζητάνε περισσότερες. Σε αυτό το σημείο μπορούν οι γονείς να πούν ότι πρόκειται για προσωπικά πράγματα και να αρνηθούν να τα μοιραστούν. Συνήθως ένα νεαρό άτομο βοηθιέται όταν οι γονείς απαντούν αντικειμενικά, χωρίς να χρησιμοποιούν τις εξηγήσεις ως ευκαιρία να απαιτήσουν από το παιδί αφοσίωση ή να εκφράσουν τη στενοχώρια και την οργή τους ή να «ακυρώσουν» τον άλλον γονιό. Σε πολλές περιπτώσεις, όσα περισσότερα πράγματα πούν οι γονείς στο παιδί, τόσο περισσότερο θα το μπερδέψουν, ειδικά όταν ο κάθε ένας έχει διαφορετική εικόνα σχετικά με το τι τους οδήγησε στο χωρισμό, με αποτέλεσμα το παιδί να γίνεται αποδέκτης διαφορετικών εκδοχών τις οποίες καλείται να «συγχωνεύσει» προκειμένου να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα.

Carl Pickhardt, Ph.D.
Ψυχολόγος
Πηγή: http://www.psychologytoday.com/