Διαζύγιο: Μια ευκαιρία να διδάξουμε πολύτιμα μαθήματα στα παιδιά

Διαζύγιο. Η λέξη ακούγεται ηχηρή και βαριά. Μικροί και μεγάλοι φοβόμαστε το διαζύγιο. Το διαζύγιο αναμφίβολα συνεπάγεται πόνο, μεγάλες αλλαγές, δύσκολες προσαρμογές.

Ωστόσο, ας ξεκαθαρίσουμε κάτι: Αυτό που επηρεάζει περισσότερο το παιδί δεν είναι απλώς το τί συμβαίνει αλλά το πώς συμβαίνει. Το διαζύγιο είναι ασφαλώς οδυνηρό επειδή το παιδί δεν θα ζει πια με κάποιον από τους γονείς του. Από εκεί και πέρα όμως, τα υπόλοιπα αρνητικά που θα βιώσει το παιδί, δεν οφείλονται τόσο στο ίδιο το διαζύγιο όσο στον πολύ κακό τρόπο με τον οποίο συνήθως οι γονείς  λειτουργούν πριν, κατά τη διάρκεια και μετά το διαζύγιο. Η ανώριμη συμπεριφορά που συχνά εμείς οι ενήλικες επιδεικνύουμε μεταξύ μας είναι που κάνει το μεγάλο κακό στο παιδί, όχι το ίδιο το διαζύγιο.

Αν ένα ζευγάρι δεν μπορεί να ζήσει καλά μαζί, είναι προτιμότερο να χωρίσει – το ζήτημα είναι πώς θα το κάνει έτσι ώστε να μη βλάψει το παιδί του. Πολλές έρευνες τα τελευταία χρόνια καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η χειρότερη απόρροια για το παιδί από ένα διαζύγιο δεν είναι τα αρνητικά συναισθήματα που βιώνει στην αρχή – αυτά σιγά-σιγά θα αμβλυνθούν. Εκείνο που μένει μέσα του και πάντα θα επηρεάζει τη ζωή του είναι αυτό που μαθαίνει από τους γονείς του για τις σχέσεις.

Ο γονιός, λοιπόν, που δεν θέλει το διαζύγιο να στιγματίσει μόνιμα το παιδί του, θα έπρεπε ίσως να προβληματιστεί λίγο πάνω στα πρότυπα που του δίνει. Αν είναι αρνητικά, τότε το διαζύγιο θα είναι καταστροφικό για το παιδί. Αυτό ωστόσο δεν είναι αναπόφευκτο.

Το διαζύγιο, όπως και οποιαδήποτε άλλη κρίση που βιώνει μια οικογένεια, είναι ευκαιρία για πολύτιμη μάθηση: Μέσα από τις δυσκολίες, το παιδί μαθαίνει σημαντικά πράγματα για τη ζωή και διαμορφώνει μια ανθεκτική, ολοκληρωμένη προσωπικότητα.

Ας δούμε, λοιπόν, μερικές ιδέες για να μετατρέψουμε το διαζύγιο από αρνητική-καταστροφική εμπειρία σε αρνητική-δημιουργική εμπειρία για τα παιδιά μας. Για να συμβεί αυτό, βέβαια, η βασική προϋπόθεση είναι να δεσμευτούμε μέσα μας ότι θα λειτουργήσουμε σαν γονείς, βάζοντας τις ανάγκες και το συμφέρον του παιδιού πάνω από την οργή, την εκδικητικότητα, το πείσμα και όποιο άλλο συναίσθημα τρέφουμε για τον/την πρώην μας – ακόμα κι αν δεν  κάνει το ίδιο ο άλλος γονιός.

Το διαζύγιο σαν μια εμπειρία ωρίμανσης. Είναι ευκαιρία να διδάξουμε στα παιδιά μας πώς μέσα από τις κρίσεις –όπως το διαζύγιο- μαθαίνουμε πράγματα για εμάς, και γινόμαστε πιο ώριμοι. Λέμε, για παράδειγμα: «Αυτή είναι μια πολύ δύσκολη περίοδος για όλους μας αλλά θα είμαστε μαζί και μέσα από αυτή θα μάθουμε πολύτιμα πράγματα που θα κάνουν καλύτερη τη ζωή μας αργότερα.»

Συναισθηματική έκφραση. Βοηθάμε το παιδί να εκφράσει τα συναισθήματά του σχετικά με αυτό που βιώνει και εκφράζουμε κι εμείς τα δικά μας, αλλά με τρόπο που δείχνει ότι το αντέχουμε, ότι δεν καταρρέουμε, ούτε κατηγορούμε κανένα. Του λέμε, για παράδειγμα: «Καταλαβαίνω ότι στενοχωριέσαι γιατί ο μπαμπάς έφυγε από το σπίτι. Μπορείς να μου μιλήσεις γι΄αυτό – δεν πρόκειται να πάθω κάτι, ούτε θα θυμώσω μαζί σου. Είναι καλύτερο να μιλάμε γι΄αυτά που αισθανόμαστε».

‘Εμφαση στην αντοχή της σχέσης. Τονίζουμε πολύ πόσο ανθεκτική ήταν η σχέση μας με τον άλλο γονιό που άντεξε τις τόσες διαφορές και εντάσεις αρκετό καιρό – αλλά τώρα που καταλάβαμε πως δεν καταφέρναμε να είμαστε καλύτερα, χωρίζουμε όμως και πάλι θα συνεργαζόμαστε σε ό,τι αφορά στο παιδί.

Ευθύνη και των δύο σε μια σχέση. Χωρίς προσωπικές λεπτομέρειες, μπορούμε να μιλήσουμε για τις δυσκολίες που συναντάνε συνήθως τα ζευγάρια και να περάσουμε το μήνυμα πως σε μια σχέση έχουν και τα δύο μέρη συμμετοχή, άρα και ευθύνη γι΄αυτό που συμβαίνει. Λέμε, για παράδειγμα: «Με τον μπαμπά τσακωνόμαστε πολύ γιατί εγώ αργούσα κι εκείνος ήταν πολύ νευρικός». Επομένως, δείχνουμε στο παιδί πως και οι δύο κάναμε κάτι που συνέβαλε στον καυγά κι έτσι το εκπαιδεύουμε να παίρνει την ευθύνη του στις σχέσεις (κι όχι απλώς να κατηγορεί τους άλλους).

Αυτοκριτική. Και πάλι χωρίς λεπτομέρειες, είναι καλό να δείχνουμε στο παιδί πως κάνουμε αυτοκριτική και πως παραδεχόμαστε τα λάθη ή τις αδυναμίες μας. Για παράδειγμα: «Είναι αλήθεια πως είμαι πολύ ανυπόμονη και αυτό δημιουργεί εντάσεις.»

Αυτοβελτίωση. Δείχνουμε στο παιδί πως προσπαθούμε να διορθώσουμε κάποια από τα λάθη μας. Αν, για παράδειγμα, έχουμε παραδεχτεί πως είμαστε πολύ νευρικοί και αυτό έκανε κακό στο γάμο μας, δείχνουμε στο παιδί ότι προσπαθούμε να περιορίσουμε τα νεύρα μας με κάποιο συγκεκριμένο τρόπο (μέσα από ασκήσεις, μέσα από βιβλία, από ψυχοθεραπεία, κλπ).

Ενσυναίσθηση. Ενσυναίσθηση είναι η ικανότητα να μπαίνουμε στη θέση του άλλου. Δείχνοντας στο παιδί πως κατανοούμε τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο «άλλος» γονιός, το εκπαιδεύουμε στην ενσυναίσθηση. Όταν, για παράδειγμα, λέμε «ο μπαμπάς σε αγαπάει πολύ και σίγουρα ήθελε να έρθει, αλλά τον κράτησε ο διευθυντής του στη δουλειά», αφενός καθησυχάζουμε το παιδί και αφετέρου του δείχνουμε πως κατανοούμε τη δυσκολία του πατέρα του, παρόλο που μπορεί να έχουμε κάποια αρνητικά συναισθήματα απέναντί του.

Επίλυση προβλημάτων. Η κάθε αλλαγή που συμβαίνει είναι πεδίο εκπαίδευσης στην επίλυση προβλημάτων. ‘Οταν κάτι πάει στραβά, λέμε στο παιδί: «’Ελα να βρούμε μια λύση. Η μαμά δεν μπορεί να σε πάει στο πάρτι, αλλά δεν θέλουμε να το χάσεις. ‘Ελα να σκεφτούμε τι θα κάνουμε.»

Μέσα από τον πόνο του, το παιδί μπορεί έτσι να πάρει πολύτιμα μαθήματα που θα χαραχτούν στη μνήμη του και θα επηρεάσουν θετικά όλη του τη ζωή. Αντί να μεμψιμοιρούμε λοιπόν για το πόσο στενοχωριέται το παιδί μας από το διαζύγιο, ας σηκώσουμε τα μανίκια  κι ας κάνουμε το διαζύγιο μια εκπαιδευτική, δημιουργική εμπειρία για το παιδί μας.

Σοφία Ανδρεοπούλου
Ψυχολόγος – Οικογενειακή Θεραπεύτρια
Λαζαράκη 25, Γλυφάδα Τ.Κ. 166 75
Τηλ: 210-8990808
Web: www.sophiaandreopoulou.gr