Μετακόμιση μετά τη χηρεία ή το διαζύγιο: Πώς επηρεάζει το παιδί;

Η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου είναι σίγουρα από τις πιο δυσάρεστες κατατάσεις με τις οποίες κάποιος άνθρωπος μπορεί να έρθει αντιμέτωπος. Ιδιαίτερα για μια οικογένεια, ο θάνατος του ενός γονιού  είναι αναμφίβολα ένα από τα πιο επώδυνα γεγονότα στη ζωή της, γεγονός στο οποίο όλοι, μικροί και μεγάλοι, σύμφωνα με τους ρυθμούς τους και τις δυνατότητές τους καλούνται να «προσαρμοστούν», προκειμένου να μπορέσουν να συνεχίσουν τη ζωή τους. Ειδικά για τα παιδιά μια τέτοια απώλεια είναι ένα συγκλονιστικό βίωμα, δεδομένου ότι, ανάλογα με την ηλικία βέβαια, δεν κατανοούν πλήρως τον κόσμο και πολύ περισσότερο την έννοια του θανάτου αλλά και δεν διαθέτουν τις «στρατηγικές» εκείνες προκειμένου να αντιμετωπίσουν την συγκεκριμένη κατάσταση. Ο τρόπος λοιπόν που θα το αντιμετωπίσουν τα παιδιά επηρεάζεται από τον τρόπο με τον οποίο αντιδρά ο γονιός που παραμένει στη ζωή, όπου γι αυτόν ο πόνος,  η αγωνία και ο φόβος για το μέλλον φαντάζουν αφόρητα..πόσο μάλλον όταν παράλληλα πρέπει να στηρίξει κι εκείνα..

Μέσα σε έναν τέτοιο κυκεώνα συναισθημάτων, το ενδεχόμενο μιας αλλαγής περιβάλλοντος, μιας μετακόμισης εν προκειμένω, έρχεται αναπόφευκτα στο μυαλό του γονιού που μένει πίσω –κατόπιν μπορεί να ενθαρρύνεται και από τους συγγενείς και φίλους- προκειμένου να αντέξει η οικογένεια το συναισθηματικό «βάρος» των αναμνήσεων μέσα στο σπίτι και να διευκολυνθεί η νέα αρχή που χρειάζεται να κάνει η οικογένεια. Εκφράζεται με γνώμονα την «προστασία» της ψυχικής ισορροπίας των παιδιών, την «απάλυνση » από τον πόνο σε ένα σπίτι που όλα θυμίζουν τη ζωή με τον άλλο που «έφυγε» και τη «βοήθεια» προς εκείνα ώστε να μπορέσουν να «φτιάξουν» μια νέα ζωή χωρίς εκείνον. Αυτό που όμως συχνά «κρύβεται» πίσω (χωρίς βέβαια να γίνεται συνειδητά) είναι το αίσθημα αδυναμίας εκείνου που συνεχίζει,  να «αντέξει» τον πόνο ο ίδιος,  να χειριστεί την απουσία του άλλου γονέα και να βρει τρόπους να λειτουργήσει διαφορετικά, στο ίδιο όμως πλαίσιο. Ένα νέο σπίτι, μη φορτισμένο συναισθηματικά από αναμνήσεις φαντάζει ανακουφιστικό και διευκολυντικό για αυτήν τη νέα αρχή.. .όμως πόσο καλό είναι άραγε για τα παιδιά και το πένθος που «χρειάζεται» να βιώσουν και να επεξεργαστούν προκειμένου μακροπρόθεσμα να καταφέρουν να το ξεπεράσουν;  Πόσο αλήθεια βοηθά την ψυχική τους υγεία;

Αναφορικά με τα παιδιά, υπάρχουν ενδείξεις ότι αν δεν θρηνήσουν κατά την περίοδο του πένθους δυσχεραίνεται η προσωπική τους ανάπτυξη  και πολύ συχνά επηρεάζεται και όλη η μετέπειτα ζωή τους με διάφορους τρόπους. Αντίστοιχα, οι ενήλικες που δεν καταφέρνουν να πενθήσουν, είναι πολύ πιθανό να βιώσουν δυσλειτουργικά συναισθήματα και για μικρότερες «απώλειες» στη ζωή τους ή σε λιγότερο στρεσογόνες καταστάσεις.

Έτσι, στην οικογένεια που αντιμετωπίζει ένα θάνατο, τα παιδιά «χρειάζεται» να ενθαρρυνθούν να βιώσουν το πένθος, να νιώσουν αλλά να υποστηριχτούν στον πόνο και τη λύπη, να εκφράσουν τα συναισθήματά τους, να «διευκολυνθούν» να διατηρήσουν τις αναμνήσεις τους με το γονιό που «έφυγε», προκειμένου σταδιακά να «συμβιβαστούν» με το γεγονός και να βρουν τρόπους να ζουν χωρίς εκείνον. Όλα αυτά όμως ερχόμενα κοντά και αντιμέτωπα με τις μνήμες που έχουν χτιστεί μέσα στο σπίτι της οικογένειας, οι οποίες μπορεί να είναι οδυνηρές, ταυτόχρονα όμως είναι κι ένα χρήσιμο κι ωφέλιμο «δέσιμο» με το γονιό που λείπει. Ειδικά στην περίπτωση αυτή είναι σκόπιμο να διατηρηθούν σταθερά το περιβάλλον και οι συνθήκες ζωής του παιδιού καθώς το αντίθετο, δηλαδή η αλλαγή σπιτιού, δημιουργεί αίσθημα ασυνέχειας στη ζωή του και γεννά «απώλειες» τις οποίες πρέπει παράλληλα με την απώλεια του γονιού να αντιμετωπίσει.

Στην αντίθετη περίπτωση, της αλλαγής του περιβάλλοντος που, συνήθως γίνεται και πολύ φορτισμένα, ενθαρρύνεται η «εξαφάνιση» της παλιάς ζωής για την οικογένεια κι ένα «πιεστικό» πέρασμα σε μια άλλη, μέσα από μια ασυνέχεια όμως… επιπλέον μπορεί να έχει το χαρακτήρα μιας «φυγής» από την πραγματική διάσταση της απώλειας του γονιού καθώς δε θα είναι ποτέ ξανά μαζί τους πια στο σπίτι ή ένα «μήνυμα»  ότι κάποια συναισθήματα δεν αντέχονται και ξεπερνιούνται αποφεύγοντάς τα.

Αν όμως ο γονιός που μένει πίσω δεν «φοβηθεί» τον πόνο του παιδιού αλλά το δει σαν ένα στάδιο από το οποίο είναι χρήσιμο να περάσει το παιδί πριν συνεχίσει τη ζωή του, αν «δείξει» ότι αντέχει τη θλίψη, δεν καταβάλλεται πλήρως από αυτή, ότι δεν φοβάται να αντιμετωπίσει την απώλεια, ότι μπορεί να αναδιαμορφώσει σταδιακά την ταυτότητά του χωρίς τον εκλιπόντα, κι όλα μέσα από τις δυνατές αναμνήσεις μαζί του, καθώς εξακολουθεί να ζει στον μέρος που αυτές δημιουργήθηκαν,  αυτό θα είναι ένα αισιόδοξο μήνυμα προς το παιδί. Ένα μήνυμα θάρρους για το δύσκολο παρόν και ελπίδας για το μέλλον. Δεν  μπορεί να υπάρξει καινούρια αρχή, αν δεν ολοκληρωθεί ο αποχωρισμός!

Αποχωρισμό όμως από ένα γονιό τα παιδιά δε βιώνουν  μόνο μέσα από ένα θάνατο, αλλά και μέσα από το χωρισμό των γονιών τους. Συχνά μάλιστα εξισώνονται οι περιπτώσεις των «κακών»διαζυγίων, ειδικά όταν εμπλέκονται παιδιά , με το πένθος μιας απώλειας, καθώς καταγράφονται συναισθήματα συναφή με κυρίαρχο χαρακτηριστικό τη θλίψη.

Κι εκεί τα μέλη της οικογένειας αντιμετωπίζουν τόσο αποσταθεροποίηση του οικογενειακού πλαισίου, καθώς ο ένας γονιός απουσιάζει από την οικογένεια, τουλάχιστον στη μορφή που είχε πριν όσο και  πολλές αναμνήσεις, καλές και κακές, με τις οποίες καλούνται να συνεχίσουν να ζουν. Μάλιστα, η απώλεια ενός γονέα λόγω διαζυγίου, συχνά περιγράφεται ως πιο πιθανή να προκαλέσει μακροπρόθεσμα προβλήματα στα παιδιά απ΄ότι η απώλεια λόγω θανάτου, (κυρίως στις περιπτώσεις που έχει προηγηθεί διάστημα έντονων κι άσχημων καταστάσεων μέσα στην οικογένεια, πριν οι γονείς φτάσουν στο χωρισμό), καθώς βιώνει κάποια συναισθήματα «σκόπιμης» εγκατάλειψης και «προδοσίας» από το γονιό που φεύγει από το σπίτι σε αντίθεση με την περίπτωση του θανάτου όπου ο γονιός «χάνεται» από την οικογένειά του παρά τη θέλησή του.

Και στην περίπτωση αυτή συχνά ο γονέας που μένει με τα παιδιά προτιμά να αλλάζει σπίτι, προκειμένου να ξεκινήσει «από την αρχή», τόσο εκείνος όσο και τα παιδιά, μια νέα ζωή. Όμως στη φάση αυτή που η οικογενειακή δομή κλονίζεται από τη βάση της,  αυτό που έχουν ανάγκη εκείνα είναι και πάλι η σταθερότητα και η ρουτίνα… το γνωστό και το οικείο..και είναι σημαντικό τα μέλη της οικογένειας να επιστρέψουν στις ζωές τους το συντομότερο δυνατό μετά το χωρισμό.

Ωστόσο, αν από τις νέες συνθήκες της ζωής (π.χ. οικονομικοί λόγοι, κλπ) είτε μετά από θάνατο είτε μετά από διαζύγιο, η αλλαγή σπιτιού είναι επιβεβλημένη, είναι σκόπιμο αυτή να γίνει με σύνεση, ιδανικά όχι αμέσως μετά το γεγονός, αλλά σε όσο μεγαλύτερο διάστημα «αντέχει» ο γονιός που μένει με τα παιδιά. Επίσης το ιδανικό είναι να γίνει σε έναν νέο χώρο και όχι στο πατρικό του γονιού που μένει πίσω, καθώς και στις δύο περιπτώσεις οι παππούδες έχουν και τη δική τους συναισθηματική φόρτιση –στην περίπτωση του χωρισμού έχουν και τη δική τους άποψη!-που μεταφέρεται κι επηρεάζει και την ψυχολογία των παιδιών.

Όταν η μετακόμιση δεν γίνεται για συναισθηματικούς λόγους «επικοινωνείται» κι άλλο συναίσθημα στα παιδιά, που δεν έχει σχέση με το φόβο και την αδυναμία μπροστά στα γεγονότα. Σε ένα καινούργιο σπίτι η οικογένεια, με έναν γονιό που δε θα «φεύγει» από τα συναισθήματα αλλά που θα τα «μεταφέρει» κάπου αλλού,  θα μπορέσει να χτίσει την καινούργια της ζωή, διατηρώντας όμως την απαραίτητη «συνέχεια» με την προηγούμενη ζωή, από την  οποία δεν «αποδρούν» απλώς τη συνεχίζουν διαφορετικά και αλλού. Σε κάθε περίπτωση υπάρχει ζωή μπροστά αλλά αν δεν είχε υπάρξει το παρελθόν δεν θα υπήρχε και το μέλλον!

Μαρία Βουλγαράκη
Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια ζεύγους και οικογένειας
Χαρ. Τρικούπη 2 & Δωδεκανήσου
Άλιμος, Αττική
Κινητό: 6937 087217

Η κυρία Μαρία Βουλγαράκη, συμμετέχει στο ειδικό πρόγραμμα “Πρώτη Επίσκεψη δωρεάν” που σου παρέχει τη πρώτη συνάντηση μαζί της, εντελώς δωρεάν. Περισσότερες πληροφορίες μπορείς να δείς εδώ ενώ μπορείς να υποβάλλεις το ερώτημά σου, μέσω της ειδικής φόρμας εδώ.