Γονείς-Εφηβεία: Σημειώσατε Χ!

Έρχεται στην ζωή σου και νιώθεις ότι γεννιέσαι ξανά. Μαζί με την τεράστια χαρά έρχεται και μια τεράστια ευθύνη. Προσπαθείς. Αγωνίζεσαι. Περνάς δια πυρός και σιδήρου για να είναι καλά. Οι ανάγκες του και η ευημερία του πάντοτε προηγούνται. Οι δικές σου ανάγκες ενίοτε θυσιάζονται. Είναι ότι πολυτιμότερο υπάρχει στον κόσμο. Είναι το κέντρο του κόσμου σου. Είναι το παιδί σου. Η αγάπη σου γι αυτό είναι άνευ όρων, ανιδιοτελής και απεριόριστη.

Κι έρχεται η στιγμή που το παιδί αυτό κλείνεται στο δωμάτιό του και σταματάει να σου μιλάει. Που κάθε επικοινωνία είναι κι ένας καυγάς. Που η κοινή σας ζωή είναι μια συνεχόμενη σύγκρουση.

«Φυσιολογικό», σκέφτεσαι. Ένα παιδί πάντα συγκρούεται με τον γονιό του. Μια φάση είναι, θα περάσει. Και τι κάνεις; Υπομονή. Προσπαθείς να θυμηθείς τον εαυτό σου τόσα χρόνια πριν και προετοιμάζεσαι για τις μάχες που θα ακολουθήσουν. Μερικές από αυτές θα είναι σκληρές, άλλες πιο ήπιες. Σκέφτεσαι τις μάχες αυτές και δεν θέλεις να τις σκέφτεσαι γιατί σε τρομάζουν. Και σε κουράζουν. Και γιατί πιστεύεις ότι δεν οδηγούν πουθενά. Αυτές οι άτιμες οι ορμόνες φταίνε…το ξέρεις, αυτό λένε οι επιστήμονες. Εύχεσαι να έρθει επιτέλους η στιγμή που τα πράγματα θα ηρεμήσουν, που όλα θα γίνουν όπως πριν.

Αυτό είναι που θέλεις…. να γίνουν όλα όπως πριν. Όταν μπορούσες να έχεις το μωρό σου στην αγκαλιά σου και να μη φοβάσαι ότι κάτι κακό θα του συμβεί, γιατί εσύ ήσουν εκεί και το προστάτευες. Εκπλήρωνες το ρόλο σου ως γονιός.

Τώρα όμως- όχι στο παρελθόν ούτε στο μέλλον- τώρα δεν αναγνωρίζεις το παιδί σου, αλλά ούτε και αυτά που σκέφτεσαι για το παιδί σου….

– Κάνε, επιτέλους, μια φορά αυτό που σου λέω!

– Γιατί πάντα με καταπιέζεις;

– Πήγαινε στο δωμάτιο σου τώρα!

– Παράτα με ήσυχο επιτέλους!

Και η πόρτα του δωματίου κλείνει με βρόντο. Αυτό το παιδί δεν σέβεται τίποτα πια.

Θέλεις να διατηρήσεις τον έλεγχο. Ή, τουλάχιστον, προσπαθείς:

– Στις δέκα να είσαι πίσω.

– Στις δώδεκα.

– Στις δέκα.

– Στις δώδεκα.

– Θα κάνεις αυτό που σου λέω ή δεν θα ξαναβγείς μέχρι το τέλος της χρονιάς!

Πειθαρχία ή τιμωρία, λοιπόν. Εκεί έφτασες. Να κάνεις αυτά που έλεγες ότι ποτέ δεν θα κάνεις. Μήπως να δοκίμαζες κάτι άλλο; Πιο “διαλλακτικό”, πιο “μοντέρνο”; Αρχίζεις, λοιπόν να το διαπραγματεύεσαι:

– Στις δέκα θα είσαι πίσω.

– Στις δώδεκα.

– Στις δέκα.

– Στις δώδεκα.

–Εντάξει, στις έντεκα. Και ούτε λεπτό παραπάνω.

Αντιλαμβάνεσαι μία αλλαγή. Η πόρτα κλείνει πίσω του με λιγότερο βρόντο. Χμμ…σκέφτεσαι…τελικά η διαπραγμάτευση να μην είναι τόσο κακή ιδέα. Το γεγονός και μόνο του συμβιβασμού υποδηλώνει μια αλλαγή στον κώδικα επικοινωνίας μεταξύ σας. Αρχίζεις και λαμβάνεις υπ’όψιν την επιθυμία του. Είναι όμως αυτό αρκετό;

Γυρίζεις πίσω στα δικά σου χρόνια και σκέφτεσαι ότι τώρα όλα είναι διαφορετικά, όλα είναι επικίνδυνα, όταν είναι μόνο του δεν μπορείς να το προστατέψεις. Δεν μπορείς να εκπληρώσεις το ρόλο σου και να κάνεις το καθήκον σου ως γονιός.

– Φοβάμαι ότι αν μείνεις έξω πιο αργά μπορεί να πάθεις κάτι.

Αυτή είναι η δική σου αλήθεια. Ο φόβος ότι κάτι κακό μπορεί να συμβεί. Έχεις ζήσει την ζωή, αναγνωρίζεις τον κίνδυνο και φοβάσαι.

Ποια είναι η δική του αλήθεια;

– Ντρέπομαι τους φίλους μου επειδή είμαι ο μόνος που γυρίζει τόσο νωρίς. Θέλω την ανεξαρτησία μου.

Α…η ενηλικίωση. Η ανεξαρτησία. Όλες οι απερισκεψίες που θυμάσαι ότι έκανες κι εσύ και σου φαίνεται θαύμα το ότι επέζησες. Πώς μπορείς να επιτρέψεις κάτι τέτοιο να συμβεί και στο παιδί σου;

– Δεν θα συγχωρούσα ποτέ τον εαυτό μου, αν σου συνέβαινε κάτι κακό.

– Έχω ανάγκη να αναλάβω την ευθύνη για τη ζωή μου, να είμαι ανεξάρτητος.

Πόσο αληθινό σου φαίνεται αυτό που θέλει. Πόσο φυσιολογικό. Έκανες ένα βήμα. Δέχθηκες να διαπραγματευτείτε και να συμβιβαστείτε σε μια μέση λύση. Συμβιβάστηκες στην ασφάλεια και συμβιβάστηκε στην ελευθερία. Ασφάλεια εναντίον ελευθερίας. Πώς αλλιώς μπορεί να είναι;

Σκέφτηκες ποτέ ότι ασφάλεια και ελευθερία μπορούν να συνυπάρχουν; Όταν αναγνωρίζεις και στηρίζεις την επιθυμία του για ανεξαρτησία και το παιδί αναγνωρίζει και στηρίζει την ανάγκη σου να νιώθεις ότι είναι καλά, ασφαλές;

Η αλήθεια είναι ότι, σιγά σιγά, συνειδητοποιείς ότι τα πράγματα αλλάζουν, η πραγματικότητα αλλάζει. Είναι σαν να βιώνεις ένα μικρό θάνατο. Η οικογένεια, όπως την ήξερες, παύει να υπάρχει.

– Μεγαλώνεις και η ζωή μας δεν θα είναι ποτέ πια η ίδια. Δεν ξέρω πώς να διαχειριστώ αυτή τη νέα πραγματικότητα.

Τίποτα δεν είναι μονόπλευρο. Και το παιδί φοβάται. Έχει ανάγκη να αυτό-προσδιοριστεί, συνειδητά πλέον, σε αυτό το κόσμο και, για να το κάνει αυτό, πρέπει να απεξαρτηθεί από εσένα.

– Μεγαλώνω και χάνω την ασφάλεια της αγκαλιάς σου.

Και τώρα τι; Όλα έχουν αλλάξει πια. Το μωρό σου, που πάντα θα είναι μωρό στα μάτια σου, μεγάλωσε και δεν σε χρειάζεται πια.

– Αγάπα με, μη με ξεχνάς, αποδέξου με.

Κι όμως, κάνεις λάθος. Σε χρειάζεται. Απλά, με διαφορετικό τρόπο.

– Αγάπα με, στήριξε με, έχε μου εμπιστοσύνη.

Γιατί σου είναι τόσο δύσκολο να το δεις;

Η συντριπτική πλειοψηφία των συγκρούσεων μεταξύ γονέων και παιδιών, στην καλύτερη των περιπτώσεων, φτάνουν μέχρι το στάδιο της διαπραγμάτευσης και του συμβιβασμού. Όλα τα υπόλοιπα ανήκουν στην σφαίρα αυτών που “δεν λέγονται”. Έχετε σκεφτεί πόσο διαφορετική θα ήταν η επικοινωνία με τα παιδιά σας, εάν μπαίνατε στην διαδικασία να μιλήσετε πραγματικά μαζί τους; Κι όσο κι αν σας φαίνεται περίεργο ή αδύνατο, ναι, θα καθίσουν να σας ακούσουν. Αρκεί να κάνετε τις σωστές ερωτήσεις. Αυτές που θα σας οδηγήσουν σε μια ειλικρινή και από καρδιάς επικοινωνία. Αυτές που θα επαναπροσδιορίσουν την σχέση σας.

Ένας σύμβουλος επίλυσης συγκρούσεων θα σας ρωτούσε:

Τι θέλετε από την σχέση σας με το παιδί σας;

Γιατί το θέλετε αυτό;

Τι αισθάνεστε;

Ποιες βαθύτερες αλήθειες πρόκειται και πρέπει να αντιμετωπίσετε;

Τι είδους σχέση θέλετε πραγματικά να έχετε με το παιδί σας;

Τι πιστεύετε ότι μπορείτε να κάνετε για να γίνει η επικοινωνία σας με το παιδί σας – και άρα οι συγκρούσεις σας – πιο ανώδυνη και πιο αποτελεσματική;

Εάν αφιερώσετε λίγο χρόνο και απαντήσετε σε αυτές τις ερωτήσεις, ίσως αυτή η φάση της σύγκρουσης, που περιμένετε πώς και πώς να περάσει ανεπιστρεπτί, να σας φανεί σαν μια ευκαιρία να κάνετε τα θεμέλια της σχέσης σας με το παιδί σας ακόμα πιο βαθειά και ανθεκτικά. Κι ίσως οι συγκρούσεις σας μαζί του να γίνουν πιο ουσιαστικές, επειδή δεν θα αφορούν την εξουσία του καθενός από εσάς επάνω στον άλλο, αλλά το δικαίωμα καθενός από σας να ανήκει σε αυτή την οικογένεια. Κάθε σύγκρουση θα αφορά την εκπλήρωση και ικανοποίηση κάθε βαθύτερης ανάγκης όλων σας.

Τελικά, αν το σκεφτείτε, δυο πράγματα συμβαίνουν. Το παιδί μεγαλώνει και μαζί με την ενηλικίωση μετατοπίζεται και η ευθύνη για ασφάλεια από τον γονιό στο παιδί. Δεν μπορείτε να είστε πια υπεύθυνοι για την ασφάλειά του. Η ευθύνη αυτή συμβαδίζει απαραίτητα με την ελευθερία. Του έχετε δώσει όλα τα εφόδια για να επιβιώσει. Κι έχετε γυμνάσει αρκετά τα φτερά του για να μπορεί να πετάξει. Όλη αυτή η αλλαγή που βιώνετε τώρα είναι μέρος της διαδικασίας προσαρμογής σε μια νέα πραγματικότητα. Εκείνης όπου οι γονείς παύουν να ελέγχουν και να εξουσιάζουν τα παιδιά τους και η οικογένεια προσδιορίζεται ως μια εθελούσια και συναινετική σχέση μεταξύ ενηλίκων, βασισμένη σε ειλικρινή, ουσιαστική και απεριόριστη αγάπη.

Τα αισθήματα δεν αλλάζουν. Αυτό που αλλάζει είναι ο τρόπος έκφρασής τους.
Πώς νιώθετε τώρα για τις συγκρούσεις σας με τα παιδιά σας;

Σημειώσεις – διευκρινίσεις :

– Το παρόν άρθρο βασίζεται, κατά μεγάλο μέρος του, στο έργο του καθηγητή Kenneth Cloke σχετικά με την επίλυση συγκρούσεων. Οι λέξεις δεν είναι αρκετές για να περιγράψω τον θαυμασμό  και την ευγνωμοσύνη μου σε αυτόν τον σπουδαίο δάσκαλο.

– Το παρόν άρθρο έχει χαρακτήρα καθαρά ενημερωτικό και, σε καμία περίπτωση, δεν συνιστά συμβουλή ή προτροπή. Σε περίπτωση που χρειάζεστε προσωπική συμβουλή, απευθυνθείτε σε ένα σύμβουλο επίλυσης συγκρούσεων ή σε κάποιον άλλο ειδικό επιστήμονα. Κάθε περίπτωση είναι διαφορετική και χρήζει διαφορετικής αντιμετώπισης.

– Παρά το γεγονός ότι χρησιμοποιούνται στοιχεία από την επιστήμη της ψυχολογίας, ο σύμβουλος επίλυσης συγκρούσεων δεν είναι ψυχολόγος και η συμβουλευτική επίλυσης συγκρούσεων δεν είναι ψυχοθεραπεία.

Δήμητρα Γαβριήλ
Δικηγόρος -Διαμεσολαβήτρια
Σύμβουλος επίλυσης συγκρούσεων
Web: http://dimitragavriil.gr/