Επιθετικότητα στο παιδί: Γιατί εκδηλώνεται, τί πρέπει να κάνεις

Έχω ένα αγγελούδι 2,5 ετών. Από 2 μηνών , λόγω βίας και άσχημων καταστάσεων έχουμε φύγει από το σπίτι του πατέρα του. Για ευνόητους λόγους,(επειδή υπάρχει το παιδί) δεν κινήθηκα νομικά , νομίζοντας ότι θα ηρεμήσει η κατάσταση , ο πατέρας κινήθηκε και γενικά κάνει ότι μπορεό για να δημιουργεί δίκες και αναστάτωση(δεν υπογράφει για βάπτιση, έκανε άλλη αίτηση ονοματοδοσίας 1 χρονο αργότερα για να μπλοκάρει , ακόμα και το συμφέρον του ίδιου του του παιδιού).

Τα γράφω όλα αυτά, γιατί δεν ξέρω κατά πόσο επηρεάζουν συμπεριφορές (ακόμη και σε παιδοψυχολόγο που πήγα και του έστειλε επιστολή να έρθει να μιλήσουμε για το μωρό-πριν 1 έτος- απάντησε με εξώδικο προς τον παιδοψυχολόγο και προς εμένα). Εδώ και 9 μήνες  ο μικρός με βαράει, με κλωτσάει. Έχω δοκιμάσει τιμωρία μέσα σε κούνια, να του μιλήσω και να του εξηγήσω ότι “ξέρω πως είσαι θυμωμένος, η μαμά δεν σε χτυπάει, η μαμά πονάει”, μέχρι πρόσφατα να του δίνω ( με μισή καρδιά) μια στο χεράκι , όταν το έκανε και αυτός να με κοιτάει ακόμα πιο θυμωμένα και να θέλει με μανία να ανταποδώσει το χτύπημα.

Σήμερα μετα τη θαλασσα έκανα μπάνιο μαζί του , ήθελα το ντούζ και δεν το έδινε, άνοιξα τη βρύση και επειδή του στέρησα το ντούζ όπως ξέπλενα το πρόσωπό μου, με βάρεσε με το ντούζ, ζαλίστηκα και μου έκανε μια χαρακιά που έτρεχε αίμα. Λίγο αργότερα του είπα “κοίτα τι έκανες στη μαμά, δεν σ’ αγαπάει”  (δεν ήθελα να το πω αυτό, ήταν λάθος και στεναχωριέμαι) πονάω”  και έκλαιγα ενώ εκείνος γελούσε. Ακόμα κι όταν ήρθαν οι γονείς μου, (ήταν έξω και τους είπα να περάσουν ) και του είπαν με σοβαρό ύφος “τι έκανες στη μαμά;” “Νταντα έκανα”, απάντησε με χαμόγελο. Δεν ξέρω πως να επιβληθώ ή να το θέσω καλύτερα να διδάξω το σεβασμό – τον αμοιβαίο σεβασμό στο μωρό μου αλλά ό,τι και να κάνω, δεν βγάζω άκρη”

Απαντάει η παιδοψυχολόγος-σύμβουλος ψυχικής υγείας κυρία Μαρία Κωνσταντινοπούλου

Καλημέρα σας,

Αρχικά θα ήθελα να πω λίγα πράγματα για το ποιος είναι ο ρόλος του γονέα απέναντι στο παιδί του.

Πέρα από τα σημαντικά και βασικά, δηλαδή να προσπαθεί ο γονέας για την ψυχική και σωματική του υγεία και ισορροπία, τα οποία και επιδιώκονται με την άνευ όρων αγάπη, την παροχή ασφάλειας, την δυνατότητα απόκτησης νέων εμπειριών, την ένταξή του σε διάφορες και διαφορετικές ομάδες-πλαίσια, την αναγνώριση και παραδοχή του, την αναγνώριση της προσπάθειάς του και όχι απαραίτητα (όπως συνήθως συμβαίνει) του αποτελέσματος, καθώς και την ενίσχυση της υπευθυνότητάς του, ένα άλλο πολύ σημαντικό είναι η θέσπιση και τήρηση των ορίων!

Με τα παιδιά μας δεν είμαστε φίλοι. Σε καμία περίπτωση δεν ταυτίζονται οι έννοιες ”είμαι κοντά” με το ”είμαι φίλος”, παρόλο που πολύ συχνά συγχέονται. Η οριοθέτηση της συμπεριφοράς είναι αυτό που κάνει το παιδί να καταλάβει τους κανόνες της οικογένειας, καθώς επίσης και το τι περιμένουν οι άλλοι από αυτό.
Τα όρια στη συμπεριφορά αποτελούν σημαντικότατο στοιχείο στην ανατροφή των παιδιών. Τα παιδιά που μεγαλώνουν σε περιβάλλον με σταθερά όρια, τείνουν να αισθάνονται μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και ασφάλεια. Οι γονείς από την άλλη που δεν εφαρμόζουν κανόνες πειθαρχίας μεγαλώνουν παιδιά τα οποία πολλές φορές συμπεριφέρονται προκλητικά δοκιμάζοντας με αυτό τον τρόπο τους γύρω τους και τις αντιδράσεις τους. Για τον λόγο αυτό, κύριο μέλημα θα πρέπει να είναι η ανάπτυξη της ηθικής αντίληψης και της συναισθηματικής νοημοσύνης των παιδιών που θα τα βοηθήσει να καταλάβουν την σημασία της πρέπουσας συμπεριφοράς ανάλογα με το κάθε πλαίσιο, (οικογενειακό, σχολικό, κλπ).

Η επιθετικότητα έχει οριστεί ως μία συνεχής διάθεση του ατόμου να εμπλέκεται σε επιθετικές καταστάσεις. Η εμπλοκή του αυτή μπορεί να είναι είτε πραγματική, είτε φαντασιωσική. Η επιθετικότητα αυτή μπορεί να είναι κακοήθης, μπορεί όμως και καλοήθης. Όσο αφορά στο ”καλοήθης”, εννοούμε πως η επιθετικότητα μπορεί να αποτελέσει κινητήριο δύναμη για δημιουργικότητα και πρόοδο του ατόμου. Πρόκειται για την συναισθηματική αντίδραση του ατόμου, η οποία κάνει την εμφάνισή της μετά το πρώτο έτος ζωής του παιδιού, και ουσιαστικά διαφοροποιεί την οργή από τον θυμό που αισθάνεται και που πρωτοεμφανίζεται γύρω στον έκτο μήνα μετά τη γέννησή του. Θα πρέπει να γίνει σαφές ότι η παιδική επιθετικότητα στην ηλικία των 2 ετών είναι μια φυσιολογική εξέλιξη. Πρόκειται για την περίοδο της ανεξαρτητοποίησης όπου το παιδί θεωρεί πως είναι σε θέση να τα καταφέρει μόνο του και βρίσκεται σε μία διαρκή δοκιμασία των ορίων των άλλων.

Βασικό στοιχείο της παιδικής επιθετικότητας είναι η θελημένη πρόκληση ζημιάς σε άλλα άτομα. Οι ερευνητές δεν έχουν καταφέρει να διατυπώσουν έναν ολοκληρωμένο ορισμό σχετικά, καθώς οι απόψεις διίστανται σχετικά με την προέλευσή της.

Πότε όμως η επιθετικότητα που εκδηλώνει ένα παιδί ”ξεφεύγει” από τα φυσιολογικά όρια και αποτελεί θέμα προς ανησυχία; Θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί σχετικά με τη συχνότητα,την ένταση και τη διάρκεια του φαινομένου, τον βαθμό μίσους και εκδίκησης που εξωτερικεύεται και το κατά πόσο μπορεί το παιδί να έχει αυτοέλεγχο σχετικά με την εκδήλωση της επιθετικής του συμπεριφοράς.

Πώς εκδηλώνεται η επιθετικότητα:

-Εκρήξεις οργής. Κατά βάση παρουσιάζονται μετά από εκνευρισμό και η επιθετικότητα στρέφεται στον εαυτό του.

-Έκφραση μίσους. Κυρίως μετά από συνθήκες απόρριψης το παιδί εξωτερικεύει εκδικητική στάση.

-Πειράγματα. Περιορίζεται στην λεκτική επιθετικότητα.

-Παρανο’ι’κή εχθρότητα. Θεωρεί τους γύρω του εχθρικούς απέναντί του.

-Ύβρις, ειρωνεία. Περιορίζεται στο λεκτικό κομμάτι, και καλό είναι το περιβάλλον να δείχνει αδιαφορία.

-Θεατρινισμοί. Το παιδί προσπαθεί να τραβήξει την προσοχή των άλλων με αρνητικό τρόπο.

Τα αίτια της επιθετικότητας είναι πολλά και διαφέρουν. Ενδεικτικά θα μπορούσαμε να αναφέρουμε την επιθετικότητα των γονέων, οι οποίοι αποτελούν πρότυπα προς μίμηση, η υπερβολική αυστηρότητα αυτών, ή η αδιαφορία-απάθεια, οι συχνές τιμωρίες-ποινές των παιδιών οι εντάσεις μέσα στην οικογένεια, η σχέση του ζευγαριού (αφορά και στους διαζευγμένους), το άγχος μέσα στην οικογένεια κ.λ.π.

Οι γονείς θα πρέπει να αντιμετωπίσουν την επιθετικότητα του παιδιού τους ως εξής:

-Θα πρέπει οι ίδιοι να είναι σταθεροί και να τηρούν τους κανόνες της οικογένειας.

-Να επικρατεί αλληλοσεβασμός και να δίνονται ευκαιρίες έκφρασης.

-Να θέτονται και να τηρούνται τα όρια.

-Να δίνεται στο παιδί χώρος ώστε να ηρεμήσει.

-Όταν το παιδί ξεσπά να είναι σε θέση ο γονιός να το αντιμετωπίσει με σταθερότητα και ηρεμία.

-Να περιορίζεται οποιαδήποτε έκφραση θυμού, απαξίωσης, μείωσης.

-Να θέτονται στόχοι που μπορεί το παιδί να καταφέρει.

-Δεν ενοχοποιούμε το παιδί.

-Οι γονείς να είναι συνεπείς στις κυρώσεις τους αλλά και στις υποχρεώσεις τους.

-Να συνεργάζονται με τους εμπλεκόμενους στην μαθησιακή διαδικασία του παιδιού και να δείχνουν εμπιστοσύνη σε αυτούς.

-Τέλος, να δείχνουν αγάπη, στοργή, φροντίδα, προσπαθώντας για μια ομαλή συναισθηματική σχέση.

Μαρία Κωνσταντινοπούλου
Παιδοψυχολόγος-Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας
Κινητό: 6971 935747
Email: mariakonstantinopoulou@gmail.com
Web: http://mariakonstantinopoulou14.blogspot.gr

Η κυρία Μαρία Κωνσταντινοπούλου, συμμετέχει στο ειδικό πρόγραμμα “Πρώτη Επίσκεψη δωρεάν” που σου χαρίζει τη πρώτη συνάντηση μαζί της, εντελώς δωρεάν. Περισσότερες πληροφορίες μπορείς να δείς εδώ ενώ μπορείς να υποβάλλεις το ερώτημά σου, μέσω της ειδικής φόρμας εδώ.