Διαζύγιο: Το δράμα αποχωρισμού του γονιού από το παιδί

H Άννα και ο Γιάννης είναι γονείς ενός αγοριού 4 ετών, του Ορφέα. Έχουν χωρίσει εδώ και 6 μήνες. Η διαδρομή μέχρι το διαζύγιο ήταν δύσκολη. Υπήρξαν κακίες, αρνητική κριτική, εντάσεις, πολλές φορές δυστυχώς και μπροστά στο παιδί. Τώρα έχει ομαλοποιηθεί η κατάσταση, ωστόσο σε κάθε ευκαιρία ο ένας επιτίθεται στον άλλο. Η σχέση του Ορφέα με τον πατέρα του πριν από τον χωρισμό ήταν καλή· έπαιζαν πολύ, τον πήγαινε στην παιδική χαρά κ.λπ. Μετά τον χωρισμό όμως τα πράγματα άλλαξαν.

Όταν έρχεται ο πατέρας να τον πάρει για να πάνε στο σπίτι του, ο Ορφέας δυσκολεύεται να αποχωριστεί τη μητέρα του. Κολλάει πάνω της, αρχίζει να κλαίει και φωνάζει: «Δεν θέλω, δεν θέλω…». Αν ο πατέρας του δοκιμάσει να τον αποσπάσει από την αγκαλιά της, αυτός τη σφίγγει και τον κλοτσά. Ο πατέρας του προσπαθεί να τον πάρει με το καλό, του φέρνει παιχνίδια για να τον δελεάσει κ.λπ. Όταν έχει διανυκτέρευση στο σπίτι του μπαμπά και φτάσει η ώρα του ύπνου, ο Ορφέας ζητά συνεχώς τη μαμά του, της τηλεφωνούν τη νύχτα για να την ακούσει, ενώ κάποιες φορές ο πατέρας αναγκάστηκε να τον επιστρέψει στη μητέρα του. Σε ερώτησή μου προς τη μητέρα γιατί συμβαίνει αυτό, εκείνη ισχυρίστηκε ότι δεν μπορούσε να φανταστεί τον λόγο. Όταν τη ρώτησα πώς νιώθει η ίδια όταν πηγαίνει ο Ορφέας στον πατέρα του, μου αποκάλυψε ότι νιώθει πολύ άσχημα, στενοχωριέται, της λείπει το παιδί της και κλαίει. Είναι μια αντίδραση που δυσκολεύεται να συγκρατήσει και μερικές φορές λέει στον Ορφέα πόσο θα τον αποζητά όταν θα πάει στον πατέρα του και θα την αφήσει μόνη. Από την άλλη, του λέει να περάσει καλά… Ο Ορφέας έχει μπερδευτεί, νιώθει ότι εγκαταλείπει τη μητέρα του και ανησυχεί για αυτήν. Υπάρχει λοιπόν περίπτωση να περάσει καλά μακριά της;

Η Άννα άθελά της δεν βοηθά τον Ορφέα να χαρεί τον χρόνο του με τον πατέρα του. Δείχνοντάς του τη θλίψη της είναι σαν να του λέει: «Μείνε μαζί μου, Ορφέα». Το παιδί διχάζεται. Νιώθει ενοχές που θα αφήσει μόνη τη μητέρα του και άγχος αν θα είναι καλά μακριά του. Από την άλλη, μόλις ηρεμεί, αισθάνεται άσχημα που δεν πήγε με τον πατέρα του. Το παιδί, λοιπόν, βρίσκεται σε αδιέξοδο.

Το διαζύγιο των γονιών, όπως ήδη έχουμε αναφέρει σε προηγούμενα κεφάλαια, επιφέρει πολλές αλλαγές στη ζωή των παιδιών. Η πιο σοβαρή αλλαγή είναι η απομάκρυνση του ενός γονιού από το σπίτι. Η νέα πραγματικότητα επιβάλλει στο παιδί να συναντά τον αγαπημένο του γονιό και να περνά λίγο χρόνο μαζί του σε έναν άλλο χώρο και με μια συγκεκριμένη συχνότητα την οποία έχουν συμφωνήσει μεταξύ τους οι δύο γονείς ή έχει αποφασιστεί από το δικαστήριο. Αυτό συχνά δημιουργεί δυσκολίες στο παιδί αλλά και στους ίδιους τους γονείς.

Οι συχνές επισκέψεις του παιδιού από το σπίτι του ενός γονιού στου άλλου ανασύρουν στην επιφάνεια θέματα του διαζυγίου κατ’ αρχάς στους ίδιους τους γονείς. Συχνά ο γονιός που έχει την επιμέλεια, συνήθως η μητέρα, ανησυχεί για διάφορα ζητήματα, όπως αν ο πατέρας θα είναι σε θέση να φροντίσει το παιδί του σωστά (με βάση τα δικά της κριτήρια), αν θα μπορέσει να του φτιάξει το αγαπημένο του φαγητό, αν θα το προσέξει μήπως χτυπήσει, αν θα το μαλώσει, μήπως το φέρει σε επαφή με κάποιο άτομο που η ίδια δεν εγκρίνει… Ίσως όλα αυτά να φαίνονται απλά για κάποιον τρίτο, για τους γονείς όμως γίνονται βασανιστικά ερωτήματα. Αγωνία όμως έχει και ο πατέρας επειδή μένει η μητέρα μόνη με το παιδί τους, μπορεί, π.χ., να ανησυχεί μήπως συμβεί κάτι στην ίδια ή στο παιδί ενώ ο ίδιος βρίσκεται μακριά.

Εκτός από τους γονείς, ανησυχία νιώθουν και τα παιδιά όταν αποχαιρετούν τη μητέρα τους για να πάνε στον πατέρα. Φοβούνται μήπως η μητέρα τους δεν θα είναι εκεί να τα περιμένει όταν επιστρέψουν και αγωνιούν για το πώς αισθάνεται η ίδια που θα φύγουν. Κάποια παιδιά περιμένουν με ανυπομονησία την άφιξη του άλλου γονιού. Άλλα παιδιά όμως μπορεί να προετοιμαστούν για την αναχώρηση σαν να πηγαίνουν σε κηδεία. Δεν επιθυμούν να έρθει ο γονιός τους να τα παραλάβει και όσο πλησιάζει η ώρα νιώθουν τη ματαιότητα της στιγμής που πλησιάζει. Αυτό συμβαίνει για διάφορους λόγους, επειδή δεν θέλουν να αφήσουν μόνη τη μητέρα, επειδή ο πατέρας ίσως τα πιέζει ή επειδή έχουν διαμορφώσει την αντίληψη ότι εκείνος ευθύνεται για το διαζύγιο κ.λπ.

Δυστυχώς το άγχος του παιδιού τροφοδοτείται και από τη συγκρουσιακή σχέση των δύο γονέων, την οποία μπορεί να αντιληφθεί ακόμα και από τα βλέμματα που ανταλλάσσουν κατά την ώρα που ο γονιός έρχεται να το παραλάβει ή να το επιστρέψει. Δεν είναι σπάνιο εκείνη τη στιγμή να προκληθεί ένταση και να ξεσπάσει καβγάς μεταξύ τους με την παραμικρή αφορμή.

Τα παιδιά βρίσκονται στη μέση, από τη μια επιθυμούν και χαίρονται που θα συναντήσουν τον πατέρα τους, από την άλλη όμως τα κατατρύχει η ενοχή που θα εγκαταλείψουν τη μητέρα τους. Αυτά τα συναισθήματα αλλά και οι διαδοχικές αλλαγές λόγω των επισκέψεών τους από τον ένα γονιό στον άλλο αποτελούν σημαντική πηγή άγχους για τα ίδια ενώ συχνά η κατάσταση μπορεί να καταστεί ανυπόφορη.

Όλοι αυτοί οι παράγοντες οδηγούν σε αποχαιρετισμούς πολλές φορές δραματικούς και φορτισμένους συναισθηματικά, που δυστυχώς επιβαρύνονται από το γονεϊκό άγχος.

Συναισθήματα της μητέρας
Τα παιδιά σας μπορεί αλήθεια να σας λείπουν όταν πηγαίνουν στο σπίτι του πατέρα τους. Μπορεί πράγματι να νιώθετε ότι τα εμπιστεύεστε σε κάποιον που ίσως δεν τα προσέξει όπως εσείς, σκεφθείτε όμως ότι αυτός ο κάποιος είναι ο πατέρας τους, με τον οποίο έχετε τον ίδιο βαθμό ευθύνης.

• Όταν φτάνει η στιγμή του αποχωρισμού, νιώθετε σαν να στέλνετε τα παιδιά σας σε ξένη χώρα. Η ανησυχία και η αγωνία σας είναι μεγάλες. Αναρωτιέστε πώς θα περάσουν με τον άλλο γονιό, μήπως αρχίσει να τους λέει αρνητικά πράγματα για σας, αν θα τα φροντίσει.
• Ίσως κάποιες φορές εύχεστε να ακούσετε τα παιδιά σας να πουν: «Δεν θέλω να ξαναπάω», «Δεν νιώθω καλά», «Με πονάει η κοιλιά μου» κ.ά. Οποιαδήποτε δικαιολογία μπορεί να σας φανεί καλή για να πείτε: «Θα τηλεφωνήσω να του πω μήπως μπορεί να έρθει αύριο».
• Οι επισκέψεις των παιδιών στον πατέρα τους, σας θυμίζουν την αποτυχία του γάμου σας και η προοπτική της συνάντησης μαζί του σας προκαλεί απέχθεια. Νιώθετε ότι η επικοινωνία τους μαζί του σας υποχρεώνει να παρατηρείτε πώς ντύνεται, τι αυτοκίνητο οδηγεί, πιθανόν σε τι σπίτι μένει, πώς ζει και αν ξοδεύει χρήματα.

Άραγε σας έχει περάσει από τον νου η σκέψη ότι άθελά σας με τη συμπεριφορά σας μπορεί να επηρεάσετε τα παιδιά σας και να τους προκαλέσετε αρνητική αναδίπλωση απέναντι στον άλλο γονιό, η οποία μπορεί να εκδηλωθεί με διάφορες αντιδράσεις;

Αλεξάνδρα Καππάτου 
Ψυχολόγος-Παιδοψυχολόγος-Συγγραφέας
Χατζηκώστα 5 & Βασ. Σοφίας
1ος όροφος
Πλ. Μαβίλη TK 115 21
Τηλέφωνο 1:(+30) 210 64 522 54
Τηλέφωνο 2: (+30) 210 64 557 51
Web: http://www.akappatou.gr/

*Το παραπάνω άρθρο αποτελεί απόσπασμα από το βιβλίο της κυρίας Αλεξάνδρας Καππάτου “Οι γονείς χωρίζουν” από τις εκδόσεις Μίνωας” ενώ τα πρόσωπα που απεικονίζονται στη κεντρική φωτογραφία του άρθρου, είναι τυχαία και όχι πραγματικά.