Το πένθος της αυτοκτονίας του παιδιού από εκφοβισμό (bullycide)

Η πρόσφατη τραγωδία με τον θάνατο του Βαγγέλη Γιακουμάκη που φέρεται να ήταν θύμα εκφοβισμού, ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων και ανέδειξε για άλλη μια φορά ένα φαινόμενο που υπάρχει εδώ και χρόνια ανάμεσά μας αλλά κάναμε πως δεν το βλέπαμε ή δεν του είχαμε δώσει τη σημασία που του έπρεπε. Μέχρι να οριστικοποιηθούν τα αίτια του θανάτου του και να αποδοθούν ευθύνες, ίσως αντί για αφορισμούς και ρητορικές μίσους προς πάσα κατεύθυνση, να είχε μεγαλύτερο και καλύτερο νόημα να εστιάσουμε στο πώς θα πρέπει να το αντιμετωπίσουμε και να το προλάβουμε σαν γονείς και σαν κοινωνία για να μην θρηνήσουμε άλλα παιδιά. Γιατί συνήθως όταν συμβαίνει κάτι που ξεσηκώνει σύσσωμο το Έθνος, εστιάζουμε στο γεγονός και όχι στο τί μπορούμε εμείς να κάνουμε για να μην επαναληφθεί είτε μιλάμε για δολοφονία από εκφοβισμό είτε μιλάμε για αυτοκτονία. Στο συγκεκριμένο άρθρο, ο ειδικός για το πένθος, David Kessler εξηγεί γιατί τα κλασικά πέντε στάδια του πένθους, μπορούν να προσφέρουν βοήθεια και καθοδήγηση στους γονείς που τα παιδιά τους αυτοκτόνησαν από εκφοβισμό.

Είναι εύκολο να χαθείς στο κλασσικό ερώτημα “Μα πώς συνέβη αυτό;”. Αλλά αυτό που μπορεί να μη καταφέρουμε να δούμε είναι η θλίψη που ακολουθεί την αυτοκτονία από εκφοβισμό. Ένας γονέας που έχασε το παιδί του από αυτή την αιτία, έγραψε: “Λυπάμαι πολύ που πονούσες τόσο και δεν το είδα. Που δεν κατάλαβα ότι ο κόσμος έγινε τόσο σκληρός μαζί σου, που δεν είδα ότι δεν έβλεπες άλλη διέξοδο από τον θάνατο. Θα είχα μετακομίσει, θα σε είχα αλλάξει σχολείο ή θα είχα πάει στην άλλη άκρη της χώρας για να είσαι ευτυχισμένος. Δυστυχώς δεν μπορώ να  γυρίσω πίσω τον χρόνο και να διορθώσω αυτό το λάθος. Δεν θα μάθω ποτέ πώς και γιατί το σχολείο σου, άφησε τα πράγματα να γίνουν τόσο άσχημα και γιατί η διοίκηση του σχολείου δεν μερίμνησε για να φροντίσει να μην σε βλάψει κανένας αλλά και δεν εμπόδισε τα άλλα παιδιά να παρεκτραπούν με αυτό τον τρόπο”.

Ο εκφοβισμός έχει πράγματι αλλάξει. Με τόση βία στην τηλεόραση, στη μουσική και στις ταινίες αυτές τις μέρες, μερικές φορές ξεχνάμε πόσο εύθραυστοι είμαστε-ειδικά όταν είμαστε νέοι. Και στο σημερινό κόσμο των μέσων μαζικής ενημέρωσης , του διαδικτύου και των social media, οι λέξεις έχουν καταστεί ακόμη πιο ισχυρές και-δυστυχώς-πιο επιζήμιες από ποτέ.

Στο σχολικό εκφοβισμό, σου μένουν μόνο οι κραυγές για βοήθεια που δεν σε έφτασαν ποτέ, ή ακόμη χειρότερα, αυτές οι κραυγές για βοήθεια που άκουσες αλλά δεν ανταποκρίθηκες. Η θλίψη του θανάτου από εκφοβισμό, ρίχνει μεγάλη σκιά στους κοντινούς με τον θανόντα, ανθρώπους. Οι γονείς, τα αδέλφια, οι τραμπούκοι, οι εκπαιδευτικοί και όλοι οι μαθητές, θα αλλάξουν για πάντα. Στη θλίψη, θέλουμε να βρούμε τις απαντήσεις, θέλουμε να μάθουμε ότι οι αγαπημένοι μας άνθρωποι δεν πέθαναν άσκοπα. Στην εφηβική αυτοκτονία λόγω εκφοβισμού,  οι ικανοποιητικές απαντήσεις είναι δυσεύρετες. Η θλίψη που ακολουθεί την αυτοκτονία από εκφοβισμό, είναι τόσο άφθονη όσο και σκληρή. Δεν είναι να απορεί κανείς που από τα σχολεία μέχρι και την τοπική κοινωνία, όλοι χωρίζονται σε δύο στρατόπεδα. Εκτός από το πένθος για το νεαρό άτομο που πέθανε, υπάρχουν και άλλες απώλειες που πρέπει να θρηνήσουμε:

• Οι γονείς του θύματος δεν χάνουν μόνο το παιδί τους αλλά πρέπει ν’ αντιμετωπίσουν το αίσθημα ευθύνης που έχουν επειδή δεν προέβλεψαν την κατάσταση και δεν επενέβησαν.
• Κατά κάποιο τρόπο, οι τραμπούκοι οι ίδιοι χάνουν τη ζωή που είχαν μέχρι τότε, διότι τώρα αποκτούν την ταμπέλα που λέει   «φονιάδες» ή «κακοί».
• Οι γονείς των θυτών υποφέρουν επίσης από ένα τύπο απώλειας – το παιδί τους δεν είναι το άτομο που πίστευαν και η ζωή τους αλλάζει για πάντα.
• Τα περισσότερα από τα παιδιά στο σχολείο, συχνά θλίβονται σε κάποιο βαθμό για ότι έκαναν ή δεν έκαναν και θα πρέπει επίσης να αντιμετωπίσουν την απώλεια της αθωότητας τους.

Η θλίψη που ακολουθεί μια αυτοκτονία εξαιτίας του εκφοβισμού μπορεί εύκολα να γίνει περίπλοκη.  Κάθε πτυχή που περιπλέκει ένα θάνατο μπορεί να οδηγήσει σε πένθος που είναι πιο έντονο, μεγαλύτερης διάρκειας και το άτομο μπορεί να έχει μεγαλύτερη δυσκολία στην εύρεση γαλήνης, μετά την απώλεια. Πρώτα απ ‘όλα, ένα παιδί έχει πεθάνει. Όταν ένας έφηβος πεθαίνει, οι γονείς, εκτός του ότι μένουν με τον τεράστιο πόνο της ίδιας της απώλειας, μένουν και ν’ αναρωτιούνται πώς τα πράγματα έγιναν τόσο άσχημα που το παιδί τους δεν μπόρεσε να στραφεί σ’ εκείνους για βοήθεια. Στη συνέχεια, όταν ανακαλύψουν ότι ο πόνος του εφήβου τους ήταν αποτέλεσμα των πράξεων άλλων εφήβων, η απώλεια γίνεται ακόμα πιο επώδυνη.

Στο πένθος και στην απώλεια θέλουμε απαντήσεις.Θέλουμε ν’ ανακαλύψουμε τον λόγο που συνέβη μια τραγωδία. Όπως αναφέρεται συχνά, στο πένθος μετά από μια αυτοκτονία, ο καθένας αφήνεται να αναρωτηθεί πώς αυτό μπόρεσε να συμβεί. Θα μπορούσε ο γονέας του εφήβου που αυτοκτόνησε να είχε κάνει περισσότερα; Η απάντηση σε αυτό προκαλεί έκπληξη. Οι γονείς ενός εφήβου που αυτοκτονεί λόγω του εκφοβισμού συχνά είχαν καλή σχέση με το παιδί τους. Ωστόσο, οι γονείς αυτοί συχνά αναρωτιούνται γιατί το παιδί τους δεν απευθύνθηκε σε αυτούς για βοήθεια. Πολλές απαντήσεις έχουν δοθεί. Μπορεί το παιδί να ντρεπόταν λόγω του εκφοβισμού. Ίσως ένιωθε ότι έπρεπε να τα βγάλει πέρα μόνος/μόνη ή ότι είχε μιλήσει για τον εκφοβισμό αλλά δεν είχε γίνει κάτι οπότε ένιωσε ότι τίποτα δεν θα βελτιωνόταν. Δεν έχει σημασία ποιες είναι οι απαντήσεις, γιατί η θλιβερή πραγματικότητα είναι μία: Αυτή η νέα ψυχή που αγαπούσαμε δεν θα επιστρέψει ποτέ ξανά κοντά μας.

Η θλίψη της απώλειας εύκολα επεκτείνεται στους εφήβους που εκφόβιζαν το θύμα. Πολλοί τραμπούκοι έχουν πει ότι οι πράξεις τους, τους στοιχειώνουν μέχρι και στην ενήλικη ζωή τους, ακόμη κι όταν κανείς δεν έχει πεθάνει ενώ πολλές φορές η δική τους θλίψη αγνοείται από όλους. Δυστυχώς γι ‘αυτούς, καλούνται να αντιμετωπίσουν μια απώλεια που εν αγνοία τους -βοήθησαν να δημιουργηθεί. Αυτοί είναι οι έφηβοι που αφήνουν τα λόγια και τις πράξεις τους, να γίνουν αδίστακτες. Ο στόχος του εκφοβισμού είναι ν’ αναστατώσεις, να παρενοχλήσεις και να κοροϊδέψεις κάποιον άλλο. Έτσι, ο νταής πάντα θα γνωρίζει ότι  ήθελε να βλάψει κάποιον- απλά όχι τόσο πολύ-και επειδή κατέληξε να ξεπεράσει τα όρια και να προκαλέσει τον τραυματισμό ή τον θάνατο, οι ενοχές είναι φρικτές για να τις υπομείνει. Οι γονείς του θύτη μπορεί επίσης να αισθάνονται θλίψη και θυμό απέναντι στον ίδιο τους τον εαυτό αλλά και στο σχολείο, πιστεύοντας ότι αν είχαν τεθεί όρια, ίσως το παιδί τους δεν θα μπορούσε να τα κάνει όλα αυτά.

Τα στάδια του πένθους μπορεί να έχουν κάτι νέο να διδάξουν στον απόηχο της αυτοκτονίας από εκφοβισμό.

• Άρνηση: “Αυτό δεν θα μπορούσε να συμβεί στο σχολείο μας. Αυτό δεν θα μπορούσε να συμβεί στην οικογένειά μου, και σίγουρα όχι στο παιδί μου”. Ναι, θα μπορούσε. Συζήτησε με το παιδί σου. Συζήτησε με το σχολείο του.
• Θυμός: “Πως τολμούν αυτά τα παιδιά ν’ αντιμετωπίζουν κάποιον με αυτό τον τρόπο; Πού ήταν οι καθηγητές και οι δάσκαλοι;”
  Πες στο παιδί σου και στο σχολείο ότι τα κλασσικά ρητά “τα αγόρια συμπεριφέρονται σαν αγόρια” ή “τα κορίτσια συμπεριφέρονται σαν κορίτσια” δεν υπάρχουν και δεν ισχύουν.
• Διαπραγμάτευση: “Εάν το είχα μάθει νωρίτερα, θα μπορούσα να  είχα επέμβει; Γιατί το παιδί μου δεν έβλεπε μια διέξοδο; Τι θα συμβεί αν είχα κάνει περισσότερες ερωτήσεις, μπορεί να είχα συνειδητοποιήσει πόσο άσχημα ήταν τα πράγματα;” Μην αφήνεις αναπάντητες τις ερωτήσεις σου. Αντιθέτως, απαίτησε απαντήσεις!
• Κατάθλιψη: Να θυμάσαι όμως πάντα, πως καμία απάντηση δεν θα φέρει πίσω τον έφηβο που αυτοκτόνησε επειδή  είχε πέσει θύμα εκφοβισμού. Μην αφήσεις ποτέ την κατάσταση να φτάσει εκεί. Το ότι ξέρεις “πώς είναι οι έφηβοι” δεν είναι ένας καλός  λόγος για να αφήσεις το παιδί σου να κάνει αυτό που νομίζει.
• Αποδοχή: Πρέπει να αναγνωρίσεις την απώλεια. Πρέπει να ελπίσεις ότι ο χρόνος θα σου δώσει τη δύναμη για να συγχωρέσεις. Δεν μπορείς να ξεχάσεις μια απώλεια αλλά με τον καιρό, ίσως η αγάπη και η μνήμη μπορεί να γίνουν ισχυρότερες από τον πόνο.

Τέλος είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι οι εκπαιδευτικοί, ιδιαίτερα, μπορεί να βιώσουν το στάδιο της «διαπραγμάτευσης» που περιγράφεται παραπάνω. Δεν είναι τυχαίο ότι αρκετοί δάσκαλοι μετά τον θάνατο από εκφοβισμό,  αρχίζουν ν’ αναρωτιούνται, “Αν είχαμε κάνει κάτι διαφορετικά θα μπορούσαμε να είχαμε βοηθήσει περισσότερο;”

Πρόσφατα μίλησα με τους εκπαιδευτικούς ενός σχολείου όπου είχαν σημειωθεί περιστατικά εκφοβισμού και μια απόπειρα αυτοκτονίας. Είδαν τα σημάδια και μίλησαν με την διοίκηση, διότι αναγνώρισαν ότι το θέμα δεν το χειρίστηκαν σωστά επειδή υποτίμησαν το πρόβλημα. Τους παρότρυνα να έχουν μεγαλύτερο θάρρος απέναντι στην διοίκηση, να μιλούν, να κάνουν δύσκολες ερωτήσεις και ποτέ μα ποτέ να μην υποτιμούν το πρόβλημα.

Πρέπει όλοι μας τώρα να κάνουμε το ίδιο για να μην θρηνήσουμε άλλους Βαγγέληδες!

*Το Singleparent.gr δεν υπονοεί ότι ο θάνατος του Βαγγέλη Γιακουμάκη επήλθε από αυτοκτονία η όχι. Η αναφορά του στο συγκεκριμένο άρθρο έγινε με αφορμή τον εκφοβισμό του και τον θάνατό του και όχι με τις συνθήκες και τα ακριβή αίτια του θανάτου του, που είναι στο χέρι της δικαιοσύνης να τα κρίνει. Η κεντρική φωτογραφία του άρθρου είναι τυχαία και δεν απεικονίζει τα πραγματικά πρόσωπα.

**Μέρος του παραπάνω άρθρου διαβάσαμε από τον David Kessler, ψυχολόγο με εξειδίκευση στην απώλεια και στο πένθος, στο Oprah.com