Πώς μπορεί ο πατριός/η μητριά να βάλουν όρια ανάμεσα στους ρόλους του γονιού και του φίλου

Ένας καινούριος άνθρωπος έρχεται στην οικογένεια
Μία οικογένεια που αποκτά ένα καινούριο μέλος στον ρόλο της μητριάς ή του πατριού είναι μία οικογένεια που έχει προκύψει από κάποια απώλεια, είτε διαζύγιο, είτε θάνατο, είτε εγκατάλειψη. Κάποιος από τους δύο γονείς μένει πίσω ηθελημένα ή μη, και δημιουργεί μία καινούρια σχέση. Αυτή η καινούρια οικογένεια έχει μπροστά της μία πορεία, μέσα στην οποία θα συναντήσει και κάποια δύσκολα μονοπάτια. Μία από τις πιο σημαντικές καταστάσεις, που θα αντιμετωπίσει, είναι πως θα ενσωματώσει αυτό το καινούριο μέλος, και κυρίως τον ρόλο που αφορά τη σχέση του νέου συντρόφου με το παιδί. Είναι πολύ λεπτά τα σημεία αυτού του ρόλου, ο οποίος αποτελείται από πολλά διαφορετικά στοιχεία.

Το σύστημα της οικογένειας και τα όρια του
Η κάθε οικογένεια είναι ένα ξεχωριστό σύστημα που έχει τους δικούς της κανόνες και τα δικά της όρια. Σε κάθε οικογενειακό σύστημα, τα ενήλικα μέλη της ορίζουν τι «επιτρέπεται» και τι όχι. Οι κανόνες αυτοί είναι άγραφοι και μπαίνουν σταδιακά καθώς το σύστημα αυτό αναπτύσσεται και βρίσκει την ταυτότητα του. Ο τρόπος που ένα σύστημα θα βιώσει την απώλεια ενός μέλους (του πραγματικού γονέα) και θα ενσωματώσει ένα καινούριο είναι υποκειμενικός και ποικίλλει ανάλογα με τα χαρακτηριστικά του συστήματος.

Σχέση παιδιού με τον μόνο γονέα
Τα παιδιά που ζουν με έναν γονέα μετά από μία αλλαγή στο σύστημα της οικογένειας, έχουν αναπτύξει μία ιδιαίτερη σχέση με αυτόν. Είναι το στήριγμα τους, φοβούνται πολύ μην τον χάσουν και ταυτόχρονα αναπτύσσουν και έναν ρόλο φροντιστή απέναντι του. Μαθαίνουν να τον φροντίζουν και να «προσέχουν» τις επιλογές του.

Έτσι και ο/η νέος σύντροφος θα περάσει κατά κάποιο τρόπο από έλεγχο. Τα παιδιά με τον δικό τους τρόπο θα τεστάρουν τις αντοχές του συντρόφου, τις προθέσεις του, τη διαθεσιμότητα του μέχρι να δώσουν την έγκριση τους.

Αυτό μπορεί να πάρει διάφορες μορφές ανάλογα με τις προηγούμενες εμπειρίες και τα βιώματα που κουβαλά το οικογενειακό σύστημα. Μπορεί να εκδηλωθεί με δύσκολες συμπεριφορές προς τον νέο σύντροφο ή ακόμα και προς τον γονέα, με θυμό, νεύρα, ζήλια, απομόνωση, άρνηση κ.ο.κ.

Ο νέος σύντροφος είναι καλό να είναι προετοιμασμένος για όλα αυτά.

Προετοιμασία του συστήματος
Πρώτα απ’ όλα, τον κύριο λόγο τον έχει ο γονιός και είναι αυτός που θα προετοιμάσει το έδαφος ώστε να δεχθεί το σύστημα ένα καινούριο μέλος. Ο γονέας χρειάζεται να «δουλέψει» με τα παιδιά του την είσοδο του νέου μέλους μέσα από αρκετή συζήτηση και υπομονή. Ανάλογα με την ηλικία των παιδιών, η συζήτηση αυτή παίρνει και διαφορετικό χαρακτήρα. Είναι σημαντικό ο γονιός να επιτρέψει στα παιδιά να θέσουν τις απορίες τους και να δοκιμάσει να απαντήσει με ειλικρίνεια.

Η είσοδος του πατριού/μητριάς στην οικογένεια είναι μάι ομαδική διαδικασία, στην οποία είναι απαραίτητο να συμμετέχουν όλα τα μέλη της νέας οικογένειας. Επίσης, πολύ σημαντικό είναι να γίνει ομαλά και σταδιακά, χτίζοντας πρώτα μία σταθερή βάση στη σχέση με τα παιδιά, που να έχει φιλικά στοιχεία. Η ανοιχτή συζήτηση βοηθάει πολύ, ειδικά όταν γίνεται ειλικρίνεια και με πρόθεση να χτιστούν γέφυρες.

Παιδί και πατριός/μητριά- μία καινούρια σχέση
Τα πρώτα βήματα σε μία καινούρια σχέση είναι να μπουν οι βάσεις, να δημιουργηθεί ένα κλίμα εμπιστοσύνης και ασφάλειας, ένα κλίμα που να επιτρέπει την έκφραση των συναισθημάτων και το μοίρασμα.  Αυτό το πρώτο στάδιο είναι πολύ βασικό και μπορεί να πάρει αρκετό χρόνο σε μία τέτοια σχέση που έχει ήδη έναν βαθμό περιπλοκότητας.

Ο ρόλος της μητριάς/πατριού είναι περίπλοκος από μόνος του επειδή δεν είναι μονοδιάστατος. Έχει μέσα του πολλά στοιχεία. Ο νέος σύντροφος του γονέα κυμαίνεται μεταξύ φίλου και κηδεμόνα, είναι ναι μεν ο νέος σύντροφος του γονέα αλλά δεν παίρνει τη θέση του φυσικού γονέα. Ο ρόλος αυτός θα διακατέχεται πάντα από περίπλοκα στοιχεία και το άτομο που είναι σε αυτό τον ρόλο ίσως διερωτηθεί πολλές φορές για το πώς να σταθεί. Σίγουρα δεν υπάρχει μία και μοναδική απάντηση αλλά αντίθετα χρειάζεται το άτομο να είναι ευέλικτο και ανοιχτό στη διερεύνηση του ρόλου αυτού.

Η ξεκάθαρη θέση του νέου συντρόφου στο οικογενειακό σύστημα
Το πιο σημαντικό στοιχείο είναι το ίδιο το άτομο που είναι σε αυτόν τον ρόλο του πατριού/μητριάς να είναι ξεκάθαρο μέσα του σε σχέση με το ποια είναι η θέση του μέσα στην οικογένεια. Αν ο ίδιος νιώθει εισβολέας, τότε ίσως διακατέχεται από ενοχές και η συμπεριφορά του θα είναι ανάλογη, ίσως περισσότερο υποχωρητική ή φοβισμένη. Αν αντίθετα, νιώθει ότι έχει έρθει να αντικαταστήσει τον γονιό που λείπει, τότε αντίστοιχα θα υιοθετήσει συμπεριφορές πιο άκαμπτες, ίσως πιο αυστηρές και βισατικές.

Είναι πολύ σημαντικό το παιδί να μην νιώσει την παρουσία του ως απειλή ή ανταγωνιστική σε σχέση με την αγάπη του γονιού. Ο πατριός/μητριά δεν αντικαθιστά τον πραγματικό γονιό αλλά ούτε είναι εισβολέας. Η σχέση του με το παιδί είναι μία ξεχωριστή και παράλληλη σχέση.

Επιείκεια και προσωπικά όρια
Ο νέος σύντροφος χρειάζεται ναι μεν να είναι φιλικός αλλά να μην επιτρέπει στο παιδί να ξεπερνάει τα προσωπικά του όρια. Όπως αναφέρθηκε και νωρίτερα, τα παιδιά θα δοκιμάσουν να ξεπεράσουν τα όρια, θα τον περάσουν από δοκιμασίες. Ο νέος σύντροφος θα κερδίσει τη θέση του στο σύστημα, όχι αν δείξει πόσο καλός είναι, αλλά αντίθετα αν είναι σίγουρος, σταθερός και αποφασισμένος για τη θέση του μέσα στην οικογένεια και την πρόθεση του.

Είναι πολύ συχνό, ο πατριός/μητριά να γίνει πολύ επιεικής στην προσπάθεια του να κερδίσει την εύνοια των παιδιών με αποτέλεσμα να μην καταφέρει ποτέ να βάλει όρια και να εδραιωθεί στην  οικογένεια σαν ένα νέο μέλος δίπλα στον γονέα. Αν τον παρασύρει η επιείκεια αυτή, είναι πιθανό να πάρει έναν άλλον ρόλο, όπως π.χ. του «συμμάχου» του παιδιού, ή του «καλού συμπαραστάτη που μας κάνει το χατίρι». Αυτό μπορεί να φέρει ανισορροπία και στη σχέση του ζευγαριού.

Αντίθετα, αν είναι πολύ αυστηρός και πάρει έναν ρόλο γονέα εξ αρχής, θα αντιμετωπίσει πιθανά άλλα θέματα όπως ότι καταχράζεται έναν ρόλο που δεν του ανήκει.

Ο ρόλος αυτός θέλει υπομονή, δοκιμή, πειραματισμό και ανοιχτό μοίρασμα. Ο πατριός/ μητριά χρειάζεται να βρει μία ενήλικη φιλική στάση απέναντι στα παιδιά, επιτρέποντας στη σχέση να εξελίσσεται.

Σχέση πατριού/μητριάς και φυσικού γονέα
Είναι πολύ σημαντικό ο πατριός/μητριά να μην κρίνουν μπροστά στα παιδιά τη διαπαιδαγώγηση που ακολουθούν οι φυσικοί γονείς. Οτιδήποτε μπορεί να τον απασχολεί, προβληματίζει είναι πολύ σημαντικό να το μοιράζεται με τον σύντροφο του και από κοινού να ορίζουν πως θα το διαχειριστούν. Το ζευγάρι χρειάζεται να έχει μία κοινή πορεία και τα παιδιά να τους βλέπουν ενωμένους και σύμφωνους.

Ο ρόλος του φυσικού γονέα
Ο ρόλος του γονέα είναι ο πιο σημαντικός σε όλο αυτήν την πορεία. Χρειάζεται να υπάρχει μία σχέση συμπαράστασης και συνεργατικότητας μεταξύ του νέου ζευγαριού. Αρχικά, τον πρώτο ρόλο τον έχει ο γονιός απέναντι στα παιδιά και στις σημαντικές αποφάσεις αλλά επίσης είναι σημαντικό καθώς προχωράει η νέα οικογένεια να προσαρμόζεται στα καινούρια στάδια. Όταν το νέο μέλος ενσωματωθεί θα έχει βρει τη δική του μοναδική θέση στο σύστημα.

Σαφώς και θα υπάρξουν φάσεις δύσκολες. Σε κάθε περίπτωση είναι χρήσιμο και ωφέλιμο, εάν το ζευγάρι, ή ο πατριός/μητριά αντιμετωπίσει πολλές δυσκολίες, να μιλήσει σε κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας για να βοηθηθεί καταρχήν ο ιδίος να βρει τη θέση του- ή το ζευγάρι να την σταθεροποιήσει- αλλά και να διευκολύνει την επικοινωνία με το παιδί.

Ηλιάννα Πεσσάρη
Ψυχολόγος- Ψυχοδραματίστρια
Αλκμαιωνίδων 6, Καισαριανή, πλησίον μετρό Ευαγγελισμός
Τηλέφωνο: 2155159120
Κινητό: 6938165911
Website: http://www.prosopikianaptixi.gr/
Blog: http://iliannasol.blogspot.gr/