Μονογονέας “χωρίς” γονείς

Πολλές είναι οι προκλήσεις που μπορεί να αντιμετωπίσει ένας μονογονέας, έχοντας το συγκεκριμένο ρόλο. Μία από αυτές τις προκλήσεις έχει να κάνει με εκείνη τη στάση των γονιών του κατά την οποία, ουσιαστικά δεν του συμπαραστέκονται. Έχει όμως σημασία, αρχικά, να καθορίσουμε την έννοια της μονογονεϊκότητας σε σχέση με τον τρόπο που προκύπτει, πριν μιλήσουμε περισσότερο για την ιδιαίτερη αυτή πρόκληση. Εύκολα, από την ετοιμολογία της λέξεως, καταλαβαίνουμε ότι ως μονογονέας μπορεί να χαρακτηριστεί εκείνος ο γονέας που ασκεί αποκλειστικά την επιμέλεια και ανατροφή του ή των παιδιών του. Κάτι τέτοιο μπορεί να προκύψει είτε ως συνειδητή επιλογή του ως άγαμος, είτε στην περίπτωση χηρείας, είτε έπειτα από ένα διαζύγιο.

Αν και δεν έχει γίνει κάποια επίσημη επιστημονική έρευνα πάνω στο θέμα, ωστόσο εμπειρικά μιλώντας, μπορούμε να αναγνωρίσουμε κάποιες πλευρές της συγκεκριμένης περίπτωσης. Ο τρόπος αρχικά, που θα προκύψει η ιδιότητα της μονογονεϊκότητας σχετίζεται άμεσα με τη στάση που θα επιλέξουν να κρατήσουν οι γονείς της άγαμης μαμάς/του άγαμου μπαμπά, της χωρισμένης γυναίκας/του χωρισμένου άντρα ή οι γονείς της χήρας/του χήρου. Με άλλα λόγια, αυτό σημαίνει ίσως πως γονείς που τα παιδιά τους «χτυπήθηκαν» από τη «μοίρα», τους τα ΄φερε έτσι η ζωή που δεν είχαν άλλη επιλογή, κλπ, αποδέχονται ευκολότερα και βοηθούν και τους συμπαραστέκονται στο μοίρασμα των ευθυνών και στη βοήθεια γενικότερα της ανατροφής των παιδιών. Με περιπτώσεις, για παράδειγμα, ενός ατυχήματος και θανάτου του ενός γονέα, αναγκαστικού διαζυγίου λόγω βίας του ενός συντρόφου κλπ, η κοινή γνώμη μπορεί ευκολότερα να ταυτιστεί, οπότε και ο γονέας ενός ανθρώπου που μεγαλώνει μόνος του το/τα παιδί/παιδιά, συμπονάει και παρέχει βοήθεια πιο εύκολα. Ίσως η συνειδητή επιλογή του να γίνεις μονογονέας φαίνεται σε κάποιους κάτι τελείως ξένο, αλλόκοτο, ανεξήγητο, αδικαιολόγητο.

Επίσης, η στάση των «παππούδων», στη σύγχρονη κοινωνία, φαίνεται να σχετίζεται και με το φύλο του παιδιού τους. Αυτό σημαίνει πως η κοινωνία, πιο εύκολα τείνει να δικαιολογεί και άρα. να δείχνει αποδοχή σε άντρες μονογονείς, σε άντρες χωρισμένους που έχουν την επιμέλεια των παιδιών ή σε άντρες χήρους, παρά σε άγαμες μαμάδες, χωρισμένες, χήρες κλπ. Θυμηθείτε με πόση ευκολία ακούγονται λόγια και χαρακτηρισμοί για μια γυναίκα που αποφάσισε να αναλάβει ευθύνες και πρωτοβουλίες πρωτοπόρες και ανατρεπτικές (να πάρει για παράδειγμα διαζύγιο). Ένας άλλος παράγοντας ίσως να είναι το μέρος που μένει η πατρική οικογένεια του μονογονέα. Φερ’ ειπείν, εάν ζούνε σε μια μεγάλη πόλη, πιο εύκολα τολμάνε το διαφορετικό, το «άγνωστο», το να στηρίξουν το παιδί τους που μεγαλώνει μόνο του το ή τα παιδιά του, από όταν ζούνε σε ένα χωριό, όπου υπάρχουν πολλοί «κριτές» και ο τρόπος ζωής επιτάσσει μια ομοιομορφία με την ομάδα. Φυσικά, το εάν θα σταθεί ένας γονιός στο παιδί του που είναι ή θα γίνει μονογονέας, έχει να κάνει και με την προσωπική αίσθηση ελευθερίας που βιώνει ο ίδιος, με τα προσωπικά του βιώματα, με αντιλήψεις, αρχές και αξίες και γενικότερα την προσωπική του ανάπτυξη ως πρόσωπο.

Αξίζει βέβαια, να αναφερθεί εδώ πως όλο και περισσότερο φαίνεται πως η μονογονεϊκότητα «κερδίζει έδαφος» και αποτελεί πλέον μία από τις κύριες μορφές  οικογένειας. Φαίνεται με άλλα λόγια πως όλο και περισσότερο γίνεται κομμάτι του κόσμου μας παγκοσμίως (στη Μεγάλη Βρετανία αγγίζουν τα δύο εκατομμύρια οι μονογονεϊκές οικογένειες), και κατ’ επέκταση όλο και περισσότεροι εξοικειώνονται με την έννοια και τις διαστάσεις της.

Ας «φωτίσουμε» όμως κάποιες αξιοσημείωτες πτυχές του συγκεκριμένου πληθυσμού. Οι μονογονείς που δεν έχουν από «δίπλα» τους γονείς, βιώνουν μεγάλη ματαίωση, απογοήτευση, αίσθηση μοναξιάς, πίκρα και θυμό, άγχος και στρες και απέραντη κούραση. Ιδίως εάν οι δεύτεροι διατηρούν τέτοια στάση λόγω πεποιθήσεων και θέσεων. Γιατί κυρίως έχουν ανάγκη από ηθική και ψυχολογική βοήθεια. Για όσους παππούδες δεν καθίσταται δυνατό να συμπαρασταθούν στη μονογονεϊκότητα του παιδιού τους λόγω αναπηρίας, σωματικής, διανοητικής/πνευματικής αδυναμίας κλπ, τα παιδιά τους εύκολα το αποδέχονται με τη σειρά τους. Καταλαβαίνουμε λοιπόν, πως οι επιπτώσεις αυτού του φαινομένου, αν και ιδιότυπου, είναι υπαρκτές, έντονες και απλώνονται σε όλο το φάσμα της προσωπικότητας του μονογονέα: ψυχολογικό, διανοητικό, πνευματικό, συναισθηματικό, σωματικό.

Πρακτικά ο μονογονέας καλείται να φέρει σε πέρας τεράστιο βάρος ευθυνών και αποφάσεων και επιλογών και λύσεων και στην περίπτωση που βρίσκεται μόνος του σε αυτό το μονοπάτι, χωρίς τους γονείς του, η κούραση και η απόγνωση, πολλές φορές, γίνονται αβάσταχτες. Έχει ανάγκη να μοιραστεί όλο αυτό το πρωτόγνωρο που ξεδιπλώνεται μπροστά του και στο οποίο δεν έχει τον άνθρωπό του, με τον οποίο ξεκίνησαν μαζί αυτή τη «δημιουργία». Και φυσικά αναφέρομαι στη σύλληψη των παιδιών, αλλά και στο μεγάλωμα και την ανατροφή τους. Έχουν με άλλα λόγια πολλά «ανοιχτά μέτωπα» να διαχειριστούν από μόνοι τους. Και η έλλειψη της πατρικής και μητρικής στοργής και συμπαράστασης είναι καθοριστικής σημασίας για το έργο τους.

Την απουσία των γονιών του, την απόρριψη ή και την κατακραυγή από μέρους τους μπορεί να τη βιώνει ο μονογονέας για μικρό ή για μεγαλύτερο διάστημα. Αυτό σημαίνει πως κάποιες φορές οι γονείς ενός μονογονέα που από την αρχή είχαν δείξει σκληρή κριτική, έλλειψη διάθεσης για βοήθεια κλπ, μπορούν να «μετακινηθούν», να ξε-φοβηθούν, να εξοικειωθούν με την ιδέα που αρχικά τους τρόμαζε, να αλλάξουν γνώμη και να επαναπροσδιορίσουν τη σχέση τους με το παιδί και τα εγγόνια τους. Και κάτι τέτοιο είναι ανθρώπινο. Η έννοια της αποδοχής δοκιμάζεται συνεχώς μέσα μας ως γονείς. Δοκιμάζεται και η ανθεκτικότητά μας ως τέτοιοι. Τι «χωράμε» και τι δεν αντέχουμε. Με άλλα λόγια και εδώ βλέπουμε πως είτε ως μονογονείς, είτε ως γονείς μονογονέων δοκιμάζονται τα όριά μας. Αυτό όμως, όσο κουραστικό και εξουθενωτικό κι αν είναι κάποιες φορές, σημαίνει ταυτόχρονα και ευκαιρία για επαναπροσδιορισμό στο «εδώ και τώρα» των αξιών, πεποιθήσεων, επιθυμιών, αντοχών μου.

Κάτι που μπορεί να διαφανεί μέσα από όλο αυτό το μεγάλο θέμα, είναι πως ο μονογονέας θα βρει, τις περισσότερες φορές, λειτουργικές λύσεις και θα επιβιώσει. Συνήθως, όπως λέει και μια παροιμία, όπου υπάρχει κενό, η φύση τείνει να το καλύψει. Έτσι και στην περίπτωση που μελετάμε, δίκτυο από φίλους, γνωστούς, συχνά ακόμα και από άγνωστους, ιδιωτικές πρωτοβουλίες και σύλλογοι αναλαμβάνουν να υποβοηθήσουν και  να συμπαρασταθούν στο δύσκολο έργο του μονογονέα. Και αυτό είναι το ελπιδοφόρο που ανακύπτει τελείως μέσα από τη ζωή και το συγκεκριμένο πεδίο που συζητάμε: Καμιά φορά, εκεί που δεν μπορούμε να δούμε λύση, καταλαβαίνουμε πως έχουμε επιλογή. Επιλογή να διατηρήσουμε τη στάση ζωής και τις αξίες που «μιλάνε» μέσα μας, στην καρδιά και στον πυρήνα μας.

Σπυριδούλα Σταμπολάκη
Ψυχολόγος
Πάροδος Αριστοτέλους, Κουνουπιδιανά
Κρήτη
Κινητό: 6997068640
Email: stampolaki@yahoo.gr