fbpx

Σύμφωνο συμβίωσης: Θεωρείται γάμος και τί ισχύει νομικά;

| 14 Οκτωβρίου 2015
ADVERTISEMENT

Η νομική φύση του συμφώνου συμβίωσης είναι μικτή. Από τη μια πλευρά πρόκειται για θεσμό του οικογενειακού δικαίου, ενώ από την άλλη αποτελεί μια ακόμη τυπική, επώνυμη, υποσχετική, ενοχική σύμβαση αορίστου χρόνου, ενέχουσα στοιχεία εταιρείας.

Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση του νόμου 3719/2008, που προβλέπει το σύμφωνο συμβίωσης, σκοπός του ως άνω νόμου είναι να θέσει ένα νομικό πλαίσιο και να ρυθμίσει συστηματικά αυτή τη μορφή συμβίωσης, οριοθετώντας με τρόπο σαφή τα δικαιώματα, τις υποχρεώσεις και τις δεσμεύσεις των συμβιούντων προσώπων.


ADVERTISEMENT

Οι ρυθμίσεις του έχουν ως αφετηρία την αρχή ότι στην ελεύθερη συμβίωση επικρατεί η ελευθερία της βούλησης των προσώπων και όχι ο θεσμικός χαρακτήρας, όπως συμβαίνει στο γάμο. Άμεση συνέπεια της παραδοχής αυτής είναι ο αμιγώς συμβατικός τύπος που απαιτείται για την κατάρτιση του «συμφώνου ελεύθερης συμβίωσης», η δυνατότητα που αναγνωρίζεται στα μέρη να ρυθμίσουν συμβατικά τις περιουσιακές τους σχέσεις και το ελευθέρως διαλυτό του συμφώνου.

Δείτε σχετικά: Σύμφωνο συμβίωσης: Τί είναι και τί ισχύει

Ταυτόχρονα, όμως, το σχέδιο νόμου κατοχυρώνει την προστασία των τέκνων που γεννώνται από το ζεύγος των συντρόφων (πατρότητα, επώνυμο, γονική μέριμνα) και το κληρονομικό δικαίωμα του επιζώντος συντρόφου, εισάγοντας έτσι τις μόνες ρυθμίσεις υποχρεωτικού χαρακτήρα, που κείνται εκτός της πρωτοβουλίας των συμβιούντων προσώπων.


ADVERTISEMENT

Από την προτεινόμενη νομοθετική αντιμετώπιση της ελεύθερης συμβίωσης προκύπτει με σαφήνεια ότι αυτή αποτελεί ένα καθεστώς διαφορετικό από το γάμο: Πρόκειται για μία εναλλακτική μορφή μόνιμης συμβίωσης και όχι για μία μορφή «χαλαρού» γάμου. Αυτό σημαίνει ότι δεν θίγεται, ούτε κλονίζεται στο ελάχιστο η αξία του γάμου ως θεσμού, του οποίου η σύναψη, οι έννομες συνέπειες και η λύση υπάγονται σε τελείως διαφορετικούς κανόνες αναγκαστικού δικαίου και ο οποίος εξακολουθεί να ενδιαφέρει το ίδιο σοβαρά την πολιτεία και το κοινωνικό σύνολο.

Από τα παραπάνω καθίσταται σαφές, αναφορικά με τη νομική φύση του συμφώνου συμβίωσης, ότι στα μάτια του νομοθέτη αυτό δεν αποτελεί γάμο, αλλά μια μορφή εναλλακτικής συμβίωσης. Εξάλλου, εάν ο νομοθέτης ήθελε να θεωρηθεί το σύμφωνο συμβίωσης ως γάμος θα το όριζε ρητά και θα επέτρεπε την αναλογική εφαρμογή όλων των διατάξεων του ΑΚ και σε αυτό (βλ. Γνωμοδότηση ΝΣΚ 393/2009).

 

Σύμφωνο συμβίωσης και επιδόματα
Υπάρχουν φοροτεχνικοί που υποστηρίζουν πως μετά την διετία (ή κατά τη γνώμη τους πενταετία) κάποιος που έχει συνάψει σύμφωνο συμβίωσης θεωρείται παντρεμένος. Πρόκειται όμως για πλάνη εξαιτίας του άρθρου 21 του ν. 3842/2010 όπου ρυθμίζει το θέμα των απαλλαγών από τον φόρο μεταβίβασης και ορίζεται ότι «Τα πρόσωπα που έχουν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 3719/2008 (ΦΕΚ 241 Α) θεωρούνται σύζυγοι για την εφαρμογή του παρόντος, εφόσον το σύμφωνο έχει καταρτισθεί τουλάχιστον δύο (2) έτη πριν από την αγορά» και του άρθρου 25 του ως άνω νόμου, που ρυθμίζει τα θέματα της απαλλαγής στα θέματα φορολογίας κληρονομίας, δωρεάς και γονικών παροχών  και ορίζει ότι «κατά τη χορήγηση της απαλλαγής, τα πρόσωπα τα οποία έχουν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης κατά τις διατάξεις του ν. 3719/2008 (ΦΕΚ 241 Α), αντιμετωπίζονται ως σύζυγοι, εφόσον το σύμφωνο συμβίωσης είχε καταρτισθεί τουλάχιστον δύο έτη πριν από την αιτία θανάτου κτήση.

Αυτό στο οποίο πρέπει να δοθεί μεγάλη προσοχή είναι ότι η θεώρηση ως παντρεμένων όσων έχουν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης, γίνεται μόνο, όπου το προβλέπει ρητά ο νόμος. Εάν δεν προβλέπεται στον νόμο τότε αυτός που έχει συνάψει σύμφωνο δεν λογίζεται ως παντρεμένος. Συνεπώς, σε ό,τι αφορά τα επιδόματα του ΟΓΑ, δεν μπορούμε να εξομοιώσουμε τους παντρεμένους με τους συμβιούντες, μέχρι αυτό να προβλεφθεί ρητά στον νόμο ή μέχρι να υπάρξει ερμηνευτική εγκύκλιος από την πλευρά της διοικήσεως.  

Τα παραπάνω δεδομένα καταδεικνύουν με τον πιο σαφή τρόπο το γεγονός ότι τόσο η νομοθετική όσο και η δικαστική λειτουργία δεν θεωρούν το σύμφωνο συμβίωσης ως γάμο.

Σύμφωνο συμβίωσης και διοίκηση
Ένα άλλο ερώτημα είναι το πώς αντιμετωπίζει η Διοίκηση το ζήτημα του συμφώνου συμβίωσης. Γίνεται αντιληπτό, ότι μια σαφής απάντηση δεν μπορεί να δοθεί εκ των προτέρων, ειδικά όταν υπάρχει ως πρόκριμα το γεγονός της θέασης του συμφώνου συμβίωσης ως κάτι minus και alliud του γάμου. Εν προκειμένω είναι ιδιαίτερα χρήσιμες οι γνωμοδοτήσεις του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, που δίνουν μια κάποια κατεύθυνση.

Ειδικότερα, το ΝΣΚ στην 224/2010 Γνωμοδότηση έκρινε ότι δεν δικαιούται την ειδική άδεια του γάμου της παρ. 1 του άρθρου 50 του ν. 3528/2007, καθώς και τη μηνιαία οικογενειακή παροχή που προβλέπεται στην παρ. 1 του άρθρου 11 του ν. 3205/2003, ειδικός επιστήμονας με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου σε Ανεξάρτητη Αρχή, ο οποίος έχει συνάψει σύμφωνο συμβίωσης.

Στην 258/2010 Γνωμοδότηση το ΝΣΚ έκρινε ότι δεν εντάσσονται στα μέλη της οικογένειας όπως αυτά προσδιορίζονται από την ασφαλιστική νομοθεσία (άρθρο 33 α.ν. 1846/1951) τα πρόσωπα τα οποία συνάπτουν σύμφωνο συμβίωσης. Με τη διάταξη του άρθρου 33 α.ν. 1846/1951 «Περί Κοινωνικών Ασφαλίσεων», ορίστηκαν ρητά τα μέλη της οικογενείας του ασφαλισμένου ή συνταξιούχου ΙΚΑ, επί των οποίων επεκτείνεται η ασφαλιστική προστασία και κάλυψη υπό την προϋπόθεση ότι συμβιώνουν μαζί του και η συντήρησή τους βαρύνει αυτόν. Τα προστατευόμενα μέλη είναι: α) η σύζυγος ή ο σύζυγος, β) τα άγαμα τέκνα, φυσικά και υιοθετηθέντα, νόμιμα και νομιμοποιηθέντα ή αναγνωρισθέντα, καθώς και οι πρόγονοι, γ) οι φυσικοί και θετοί γονείς, δ) οι ορφανοί έγγονοι και αδελφοί. […]

Τα προστατευόμενα μέλη της οικογένειας του ασφαλισμένου είναι αυτά που ρητά αναφέρονται στην ανωτέρω διάταξη και δεν είναι δυνατή η παροχή ασφαλιστικής προστασίας σε άλλα μη κατονομαζόμενα πρόσωπα και ως εκ τούτου, ούτε στους δυνάμει συμφώνου ελεύθερης συμβίωσης συντρόφους.

Στην 258/2010 Γνωμοδότηση το ΝΣΚ έκρινε ότι δεν εντάσσεται στην έννοια σύζυγος διπλωματικού υπαλλήλου του ΥΠΕΞ, ο οποίος κατά τις διατάξεις του άρθρου 68 παρ. 2 περ. ιε’ και κε’ του ισχύοντος οργανισμού του ΥΠΕΞ δικαιούται να λάβει διπλωματικό διαβατήριο, πρόσωπο που συνάπτει σύμφωνο συμβίωσης με διπλωματικό υπάλληλο.

Από τα παραπάνω συνάγεται ότι είναι εξαιρετικά αμφιλεγόμενο το ζήτημα σχετικά με τη νομική φύση του συμφώνου συμβίωσης. Με άλλα λόγια, για να μπορέσουμε να απαντήσουμε ρητά στο ερώτημα κατά πόσο οι συνάπτοντες σύμφωνο συμβίωσης δικαιούνται μιας παροχής ή επιβαρύνονται με μια υποχρέωση ένεκα της συνάψεως του συμφώνου πρέπει να εξετάζουμε κάθε φορά, εάν στην κατηγορία των υπόχρεων ή των δικαιούχων ο νόμος περιλαμβάνει και όσους έχουν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης.

Σύμφωνο συμβίωσης και εγγυημένο κοινωνικό εισόδημα
Σύμφωνα με την ΥΑ 398/2014 σχετικά με τους όρους και τις προϋποθέσεις εφαρμογής του πιλοτικού προγράμματος «εγγυημένο κοινωνικό εισόδημα» και ειδικότερα σύμφωνα με το άρθρο 2 αυτής «οικογένεια νοείται η ωφελούμενη μονάδα που απαρτίζεται από ένα άτομο και ένα ή περισσότερα εξαρτώμενα μέλη, ή από έγγαμο ζευγάρι ή ζεύγος το οποίο έχει συνάψει σύμφωνο συμβίωσης με ή χωρίς εξαρτώμενα μέλη».

Σύμφωνο συμβίωσης και ασφάλιση
Επίσης σύμφωνα με το άρθρο 2 του ν. 4144/2013, που προβλέπει τη διενέργεια ελέγχων σχετικά με την ορθότητα των συντάξεων, ορίζεται μεταξύ άλλων  « αν από τον έλεγχο της παραγράφου 1 προκύψει ότι έχει επισυμβεί γάμος, διαζύγιο, κατάρτιση ή λύση συμφώνου συμβίωσης, η αρμόδια διεύθυνση της «Η.ΔΙ.Κ.Α. Α.Ε.» ενημερώνει τον ΕΟΠΥΥ, προκειμένου να προβεί στη διακοπή της ασφαλιστικής κάλυψης εκείνων, που απώλεσαν την ιδιότητα του προστατευόμενου ή εξαρτώμενου μέλους και προβαίνει στην άμεση αναστολή καταβολής των κάτωθι περιγραφομένων παροχών και των επιδομάτων εκείνων, που εξαρτώνται από την οικογενειακή κατάσταση του δικαιούχου και ενημερώνει τον βαρυνόμενο Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης για να προβεί στις αναγκαίες ενέργειες. Ειδικότερα:

α. Σε περίπτωση γάμου ή συμφώνου συμβίωσης αναστέλλεται η καταβολή σύνταξης χηρείας, σύνταξης άγαμης θυγατέρας ή άλλου προστατευόμενου μέλους.

β. Σε περίπτωση διαζυγίου ή λύσης συμφώνου συμβίωσης αναστέλλεται η καταβολή στους πρώην συζύγους ή συμβιούντες του επιδόματος στήριξης τέκνων και των άλλων παροχών που είναι συνδεδεμένες με την οικογενειακή κατάσταση. Η καταβολή συνεχίζεται και αποδίδονται στον δικαιούχο γονέα, που έλαβε την επιμέλεια των τέκνων, αναδρομικά και άτοκα τα επιδόματα και οι λοιπές παροχές των οποίων είχε ανασταλεί η καταβολή τους, ύστερα από την προσκόμιση από αυτόν των σχετικών αποδεικτικών στοιχείων στον αρμόδιο ασφαλιστικό φορέα, ο οποίος ενημερώνει αμελλητί την «Η.ΔΙ.Κ.Α. Α.Ε.».

Σύμφωνο συμβίωσης και περιουσιακά
Ακόμα, ιδιαίτερα χρήσιμος είναι ο νόμος 3842/2010 και ειδικά το άρθρο 21, όπου ρυθμίζει το θέμα των απαλλαγών από τον φόρο μεταβίβασης και όπου ορίζεται ότι «Τα πρόσωπα που έχουν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 3719/2008 (ΦΕΚ 241 Α) θεωρούνται σύζυγοι για την εφαρμογή του παρόντος, εφόσον το σύμφωνο έχει καταρτισθεί τουλάχιστον δύο (2) έτη πριν από την αγορά».

Σύμφωνο συμβίωσης και φοροαπαλλαγές
Ταυτόχρονα αξίζει να αναφερθεί και το άρθρο 25 του ως άνω νόμου, που ρυθμίζει τα θέματα της απαλλαγής στα θέματα φορολογίας κληρονομίας, δωρεάς και γονικών παροχών  και ορίζει ότι «κατά τη χορήγηση της απαλλαγής, τα πρόσωπα τα οποία έχουν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης κατά τις διατάξεις του ν. 3719/2008 (ΦΕΚ 241 Α), αντιμετωπίζονται ως σύζυγοι, εφόσον το σύμφωνο συμβίωσης είχε καταρτισθεί τουλάχιστον δύο έτη πριν από την αιτία θανάτου κτήση.

Από τα παραπάνω φαίνεται, ότι ο νομοθέτης ρυθμίζει εντελώς αποσπασματικά το πώς αντιμετωπίζονται, όσοι έχουν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης. Για αυτό τον λόγο δεν μπορεί να δοθεί μια βέβαιη απάντηση, αναφορικά με τα δικαίωμα και τις υποχρεώσεις των συμβιούντων απέναντι στη Διοίκηση.

Το μόνο σίγουρο είναι ότι το σύμφωνο συμβίωσης δεν είναι γάμος και ότι το πέρας μιας πενταετίας ή μιας διετίας είναι αδύνατο να μετατρέπει την ελεύθερη συμβίωση του συμφώνου σε γάμο. Για το εάν δικαιούνται ή υποχρεούνται σε κάτι οι συμβιούντες θα πρέπει κάθε φορά να εξετάζουμε εάν υπάρχει ειδική πρόβλεψη για αυτούς στον νόμο, διαφορετικά η αναλογία είναι μέθοδος αρκετά παρακινδυνευμένη για να καλυφθεί το κενό, ενώ ταυτόχρονα έχει απορριφθεί και ως ερμηνευτική διέξοδος από τον Άρειο Πάγο.

Ευγενία Φωτοπούλου
Δικηγόρος

Βασιλίσσης Σοφίας 6, T.K. 106 74 Αθήνα
Τηλέφωνα: 210 36 24 769, 211 7 80 80 80
Fax: 210 36 24 703
Email: info@efotopoulou.gr
Web: http://efotopoulou.gr/

Μπορείς κι εσύ να υποβάλλεις το ερώτημά σου, στους ειδικούς του Singleparent.gr εδώ ενώ καλό είναι προηγουμένως να ρίξεις μια ματιά στο νέο μας ευρετήριο εδώ, γιατί υπάρχει πιθανότητα να έχει ήδη απαντηθεί!

Σχόλια

Σχετικά Άρθρα

ΟΙ ΕΙΔΙΚΟΙ

ΣΑΣ ΑΠΑΝΤΟΥΝ