Νομικά θέματα που αφορούν την εφηβεία

“Δεν μπορείς να μου απαγορέψεις να πάρω κινητό” ή “Θέλω να δουλέψω για να έχω δικά μου λεφτά!”  είναι μερικές από τις ατάκες παιδιών στην εφηβεία ή στην προ-εφηβεία για θέματα που πολύ συχνά, αποτελούν και αιτία συγκρούσεων ανάμεσα σε γονείς και παιδιά. Απόσπασμα του εξαιρετικού βιβλίου της ψυχολόγου-παιδοψυχολόγου-συγγραφέως κυρίας Αλεξάνδρας Καππάτου, «Παιδιά στην εφηβεία, Γονείς σε κρίση», ρίχνει φως στο νομικό κομμάτι αυτών αλλά και πολλών άλλων θεμάτων που αφορούν τους ανήλικους, εφήβους και μή, οπότε είναι ευκαιρία και για εμάς να λύσουμε τις απορίες μας και να βρούμε λόγους να αρνηθούμε-ή ανάλογα, να δεχτούμε- αυτά που τα παιδιά μας διεκδικούν!

Ποιος θεωρείται ανήλικος;
Ανήλικος σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, θεωρείται εκείνος που δεν έχει συμπληρώσει το 18^ο έτος της ηλικίας του. Σύμφωνα μάλιστα με τον ποινικό κώδικα, με τον όρο «ανήλικος» νοείται αυτός που, κατά το χρόνο τέλεσης της πράξης, έχει ηλικία μεταξύ 8^ου και 18^ου έτους της ηλικίας του συμπληρωμένου (άρθρο 121 ΠΚ).

Εργασία ανηλίκου
Ανήλικος που δεν έχει συμπληρώσει το 15^ο έτος της ηλικίας του, απαγορεύεται να ασχοληθεί σε οποιαδήποτε εργασία. Εξαίρεση από αυτό το κανόνα, καθιερώνει το άρθρο 3 του Ν. 1837/1989 που επιτρέπει την απασχόληση ανηλίκου που δεν έχει συμπληρώσει το 15^ο έτος της ηλικίας του αλλά κατόπιν άδειας της επιθεώρησης εργασίας, μόνο σε θεατρικές παραστάσεις, μουσικές εκτελέσεις ή άλλες καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, διαφημιστικά προγράμματα, επιδείξεις μόδας, ραδιοφωνικές ή τηλεοπτικές εκπομπές, εγγραφές σε βίντεο, κινηματογραφικές λήψεις καθώς και στη χρησιμοποίησή του ως μοντέλο εφόσον δεν βλάπτεται η σωματική και η ψυχική του υγεία και η ηθική του.
Ο ανήλικος που δεν έχει συμπληρώσει το 16^ο έτος της ηλικίας του, καθώς και ο ανήλικος γενικά που φοιτά σε γυμνάσια, λύκεια, δημόσιες και ιδιωτικές τεχνικές σχολές, δεν επιτρέπεται να απασχολείται περισσότερο από 6 ώρες την ημέρα και 30 την εβδομάδα καθώς επίσης και σε εργασίες βαριές ή ανθυγιεινές, εργασίες που βλάπτουν τη ψυχική του υγεία και γενικά παρεμποδίζουν την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητάς του. Οι εργασίες αυτές καθορίζονται με απόφαση του υπουργού εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Πρόνοιας. Ρητά απαγορεύεται η νυχτερινή εργασία των ανηλίκων ενώ σε κάθε περίπτωση, για να απασχοληθεί νόμιμα ο ανήλικος, πρέπει να υποβληθεί σε ιατρικές εξετάσεις και να εφοδιαστεί με ειδικό βιβλιάριο που εκδίδει ο αρμόδιος επιθεωρητής εργασίας.

Πότε ο ανήλικος θεωρείται ποινικά ανεύθυνος;
Σύμφωνα με το άρθρο 126 ΠΚ, η αξιόποινη πράξη που τελέστηκε από ανήλικο 8-13 ετών δεν καταλογίζεται σε αυτόν. Στον ανήλικο που τέλεσε αξιόποινη πράξη χωρίς να έχει συμπληρώσει το 13^ο έτος της ηλικίας του, επιβάλλονται μόνο αναμορφωτικά ή θεραπευτικά μέτρα. Τέλος, σε ανήλικο που τέλεσε αξιόποινη πράξη και έχει συμπληρώσει το 13^ο έτος της ηλικίας του, επιβάλλονται αναμορφωτικά ή θεραπευτικά μέτρα αν δεν υπάρχει περίπτωση να υποβληθεί ο ανήλικος σε ποινικό σωφρονισμό.

Πότε ο ανήλικος θεωρείται ποινικά υπεύθυνος;
Σύμφωνα με το άρθρο 127ΠΚ αν το δικαστήριο ερευνώντας τις περιστάσεις κάτω από τις οποίες τελέστηκε η πράξη και την όλη προσωπικότητα του ανηλίκου που έχει συμπληρώσει το 13^ο έτος της ηλικίας του, κρίνει ότι είναι αναγκαίος ο ποινικός σωφρονισμός του για να συκγρατηθεί από τη τέλεση νέων αξιόποινων πράξεων, τον καταδικάζει σε περιορισμό σε ειδικό κατάστημα κράτησης νέων.

Αποπλάνηση ανηλίκου
Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία (άρθρο 339ΠΚ) προστατεύεται η γεννετήσια ελευθερία και προφυλάσσεται ο ανήλικος από πρόωρες σεξουαλικές εμπειρίες προκειμένου να υπάρχει αδιατάρακτη εξέλιξη του φύλου του και ως εκ τούτου ορίζεται ότι όποιος ενεργεί ασελγή πράξη με πρόσωπο νεότερο των 15 ετών ή το παραπλανά, με αποτέλεσμα να ενεργήσει ή να υποστεί τέτοια πράξη, τιμωρείται, αν δεν υπάρχει περίπτωση να τιμωρηθεί για άλλη βαρύτερη αξιόποινη πράξη, όπως:
α) αν ο παθών δεν συμπλήρωσε τα δέκα έτη με κάθειρξη τουλάχιστον δέκα ετών
β) αν ο παθών συμπλήρωσε τα δέκα έτη αλλά όχι και τα δεκατρία, με κάθειρξη μέχρι δέκα ετών και
γ) αν συμπλήρωσε τα δεκατρία έτη, με φυλάκιση. Στη περίπτωση αυτή, αν ο δράστης δεν είχε συμπληρώσει τα 17 έτη, το δικαστήριο μπορεί να του επιβάλλει μόνο αναμορφωτικά ή θεραπευτικά μέτρα.

Αν η ανωτέρω πράξη είχε ως συνέπεια το θάνατο του παθόντος, επιβάλλεται ισόβια κάθειρξη. Ο νόμος καθορίζει τη ποινή ανάλογα με την ηλικία του παθόντος.
Στις ασελγείς πράξεις συγκαταλέγεται, πλήν της συνουσίας και της παρά φύσιν ασέλγειας, κάθε πράξη που προσβάλλει την αγνότητα της παιδικής ψυχής.
Αν τελέστηκε γάμος μεταξύ του δράστη και του παθόντος, δεν ασκείται ποινική δίωξη και αν τυχόν ασκηθεί, δεν συνεχίζεται αλλά κηρύσσεται απαράδεκτη. Σε περίπτωση που ο παραπάνω γάμος ακυρωθεί, η ποινική δίωξη ασκείται ή συνεχίζεται μετά την ακύρωση.

Πότε ο ανήλικος μπορεί να τελέσει γάμο;
Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία (άρθρο 1350 ΑΚ) για τη σύναψη γάμου απαιτείται οι μελλόνυμφοι να έχουν συμπληρώσειτο 18^ο έτος της ηλικίας τους. Πρίν από τη συμπλήρωση αυτής της ηλικίας, το δικαστήριο μπορεί, αφού ακούσει τους μελλονύμφους και τα πρόσωπα που ασκούν την επιμέλεια του ανηλίκου, να επιτρέψει το γάμο αν η τέλεση γάμου επιβάλλεται για σπουδαίο λόγο. Ενδεικτικά ως σπουδαίοι λόγοι που έχουν γίνει δεκτοί από τα Ελληνικά δικαστήρια, αναφέρονται η εγκυμοσύνη και η έκθεση στη τοπική κοινωνία.
Σε αντίθετη περίπτωση, μπορεί το δικαστήριο να αρνηθεί τη χορήγηση άδειας όταν ο μέλλων σύζυγος του ανηλίκου, βαρύνεται με χρέη ή διάγει βίο ανήθικο ή έχει εγκληματικό παρελθόν ή σοβαρή μεταδοτική ασθένεια και γενικά συντρέχουν λόγοι υγείας.

Πότε ο ανήλικος μπορεί να διαχειρίζεται ο ίδιος χρήματα από τη προσωπική του εργασία;
Ο ανήλικος έχει την ικανότητα να διαχειρίζεται ο ίδιος, αφότου συμπλήρωσε το 14^ο έτος της ηλικίας του, ό,τι κερδίζει από τη προσωπική του εργασία ή του δόθηκε να χρησιμοποιεί ή να το διαθέτει ελεύθερα, καθώς και τα υποκατάστατά τους (άρθρο 135 ΑΚ).

Δύναται ο ανήλικος να έχει στη κυριότητά του, κινητό τηλέφωνο;
Ο ανήλικος έχει τη δυνατότητα να έχει επ’ ονόματί του κινητό τηλέφωνο και λογαριασμό στο όνομά του, με την απαραίτητη προϋπόθεση να διαθέτει ΑΦΜ.

Έφη Α. Κωνσταντοπούλου-Δικηγόρος
Χατζηκώστα 5 Αθήνα
Τηλ: 210-6448180 και 210-6464329
email: konstantopoulou@otenet.gr

*Οι παραπάνω χρήσιμες πληροφορίες, είναι απόσπασμα από το βιβλίο «Παιδιά στην εφηβεία, Γονείς σε κρίση» της ψυχολόγου-παιδοψυχολόγου-συγγραφέως κυρίας Αλεξάνδρας Καππάτου, την οποία και ευχαριστούμε θερμά για την ευγενική της άδεια να τις αναδημοσιεύσουμε. Τα πρόσωπα της φωτογραφίας σε καμία περίπτωση δεν ταυτίζονται και δεν έχουν καμία σχέση με το παραπάνω κείμενο!