Ακούσια νοσηλεία: Διαζευγμένη μητέρα βρέθηκε ξαφνικά σε ψυχιατρική κλινική

Πρίν λίγες μέρες, ήρθε στο Singleparent.gr η επιστολή μιας διαζευγμένης μητέρας, ο πρώην σύζυγος της οποίας, ζήτησε μέσω της δικαστικής οδού να εξετασθεί ψυχιατρικώς, με αποτέλεσμα η μαμά αυτή να απομακρυνθεί από το παιδί της και αυτή τη στιγμή να νοσηλεύεται σε νοσοκομείο της Αθήνας, χωρίς να έχει αποδειχτεί από δικό της ψυχίατρο, αν πραγματικά νοσεί. Κοινώς, ακόμη κι αν είσαι καλά στα μυαλά σου, σε περίπτωση που ο/ η πρώην σύζυγος θεωρήσει ότι δεν είσαι ή θέλει να κινήσει την εν λόγω διαδικασία για δικούς του λόγους, μια ταλαιπωρία θα τη περάσεις!

Μιλώντας λοιπόν με τη δικηγόρο μας κυρία Ευγενία Φωτοπούλου για το θέμα, μας εξήγησε τα εξής:

Κατά το άρθρο 95 παρ. 1 του Ν. 2071/1992 ακούσια νοσηλεία είναι η χωρίς τη συγκατάθεση του ασθενή εισαγωγή και παραμονή του για θεραπεία, σε κατάλληλη Μονάδα Ψυχικής Υγείας.

Προϋποθέσεις για τη θέση οποιουδήποτε προσώπου σε ακούσια νοσηλεία είναι, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 95 παρ. 2 του Ν. 2071/1992, οι εξής:

1) Ο ασθενής να πάσχει από ψυχική διαταραχή.

2) Να μην είναι ικανός να κρίνει για το συμφέρον της υγείας του.

3) Η έλλειψη νοσηλείας να έχει ως συνέπεια είτε να επιδεινωθεί η κατάσταση της υγείας του, ή

4) Η νοσηλεία ασθενή που πάσχει από ψυχική διαταραχή να είναι απαραίτητη για να αποτραπούν πράξεις βίας κατά του ίδιου ή τρίτου.

Η ακούσια νοσηλεία προσώπων που υποφέρουν από σοβαρές ψυχικές ασθένειες και είναι επικίνδυνοι για τους υπόλοιπους κοινωνούς, αλλά και για τους ίδιους τους εαυτούς τους, είναι σίγουρα σε πολλές περιπτώσεις απαραίτητη.

Σύμφωνα με το άρθρο 96 του Ν. 2071/1992 την ακούσια νοσηλεία του φερομένου στην αίτηση ως ασθενή, μπορούν να ζητήσουν ο σύζυγός του ή συγγενής σε ευθεία γραμμή απεριόριστα ή συγγενής εκ πλαγίου μέχρι και το δεύτερο βαθμό ή όποιος έχει την επιμέλεια του προσώπου του. Σε επείγουσες περιπτώσεις, εάν δεν υπάρχει κανένα από τα πρόσωπα αυτά, την ακούσια νοσηλεία μπορεί να ζητήσει και αυτεπάγγελτα ο Εισαγγελέας Πρωτοδικών του τόπου κατοικίας ή διαμονής του ασθενή. Απαιτείται η αίτηση να περιγράφει το ψυχικό νόσημα, την εκδηλούμενη συμπεριφορά, τις ενέργειες που είχαν προηγηθεί για εκούσια νοσηλεία, την άρνηση του προσώπου να εξεταστεί ή το ανέφικτο της εξετάσεως, και όλα αυτά να συνοδεύονται με επιπλέον αποδεικτικά στοιχεία π.χ. βιβλιάρια υγείας, προηγούμενα πιστοποιητικά, ιατρικές γνωματεύσεις. Επίσης είναι δυνατόν ο Εισαγγελέας να ζητήσει (με οποιονδήποτε τρόπο και προφορικά ακόμα) από το οικείο αστυνομικό τμήμα, όπως ερευνήσει την υπόθεση και τον ενημερώσει με έγγραφη αναφορά ή και προφορικά, σε κατεπείγουσα περίπτωση, αν ο φερόμενος ως ψυχικά ασθενής έχει ήδη απασχολήσει την αστυνομία (πότε και πώς), αν έχουν διατυπωθεί παράπονα εναντίον του από πολίτες, αν έχει ήδη εκδηλώσει επιθετική συμπεριφορά, αν έχει μετέλθει πράξεις βίας

Η αίτηση για την Ακούσια νοσηλεία, εφόσον τη διαδικασία δεν κινεί αυτεπαγγέλτως ο ίδιος ο Εισαγγελέας, απευθύνεται στον Εισαγγελέα Πρωτοδικών του τόπου της κατοικίας ή διαμονής του προσώπου, που φέρεται ως ασθενής. Την αίτηση πρέπει να συνοδεύουν αιτιολογημένες γραπτές γνωματεύσεις δύο ψυχιάτρων, ή επί αδυναμίας εξευρέσεως δύο ψυχιάτρων, ενός ψυχιάτρου και ενός ιατρού παρεμφερούς ειδικότητας, στις οποίες πρέπει να αναφέρεται η συνδρομή των ανωτέρω αναφερθέντων προϋποθέσεων. Σχετικά ορίζεται ότι οι ιατροί που συντάσσουν τις γνωματεύσεις δεν πρέπει να τελούν σε σχέση συγγενείας με τον αιτούντα ή το φερόμενο στην αίτηση ως ασθενή.

Ο Εισαγγελέας, αφού διαπιστώσει τη συνδρομή των τυπικών προϋποθέσεων και εφόσον και οι δύο ιατρικές γνωματεύσεις συμφωνούν για την ανάγκη ακούσιας νοσηλείας, διατάσσει τη μεταφορά του ασθενή σε κατάλληλη Μονάδα Ψυχικής Υγείας. Εάν οι γνωματεύσεις των δύο ιατρών διαφέρουν μεταξύ τους, ο Εισαγγελέας, μπορεί μεν να διατάξει τη μεταφορά του φερόμενου ως ασθενή σε Μονάδα Ψυχικής Υγείας, αλλά ταυτόχρονα και εντός προθεσμίας τριών (3) ημερών είναι υποχρεωμένος να εισαγάγει την αίτηση στο Μονομελές Πρωτοδικείο του τόπου κατοικίας ή διαμονής του φερόμενου ως ασθενούς (πλέον στο Μονομελές Πρωτοδικείου σύμφωνα με την παρ. 3 του άρθρου 740 ΚΠολΔ, όπως αυτό τροποποιήθηκε με το άρθρο 39 Ν. 2447/3-12-1996), ώστε να κριθεί η αναγκαιότητα της θέσης σε ακούσια νοσηλεία.

Προς διασφάλιση του φερόμενου ως ασθενούς ορίζεται από το άρθρο 96 παρ. 4 του Ν. 2071/1992 ότι αυτός πρέπει να ενημερώνεται αμέσως μόλις γίνει η μεταφορά του στη Μονάδα Ψυχικής Υγείας, από τον διευθυντή ή άλλο πρόσωπο στο οποίο έχει ανατεθεί το καθήκον αυτό, για τα δικαιώματά του και ειδικότερα το δικαίωμά του να ασκήσει ένδικο μέσο. Για την ενημέρωση αυτή συντάσσεται πρακτικό που υπογράφεται, εκτός από τον υποχρεωμένο να ενημερώσει και από τον τυχόν συνοδεύοντα τον ασθενή. Στο άρθρο 98 του Ν. 2071/1992 ορίζεται ότι σε κάθε περίπτωση και σε όλη τη διάρκεια της νοσηλείας, πρέπει να επιδεικνύεται σεβασμός προς την προσωπικότητα του ασθενή, ενώ υπάρχει πρόβλεψη και για τη χορήγηση αδειών, ανάλογα με τις ανάγκες της θεραπείας.

Στην περίπτωση που τη διαδικασία κινεί αυτεπάγγελτα ο Εισαγγελέας ή που στην αίτηση αναφέρεται ότι ήταν ανέφικτη η εξέταση του ασθενή, λόγω άρνησής του να εξετασθεί, ο Εισαγγελέας Πρωτοδικών δικαιούται, σύμφωνα με το άρθρο 95 παρ. 5 του Ν. 2071/1992, να διατάξει τη μεταφορά του ασθενή για κλινική εξέταση και σύνταξη των γνωματεύσεων, σε δημόσια   ψυχιατρική κλινική. Η μεταφορά του διενεργείται υπό συνθήκες που εξασφαλίζουν το σεβασμό στην προσωπικότητα και την αξιοπρέπεια του ασθενή, η δε παραμονή του ασθενή εκεί για τις αναγκαίες εξετάσεις δεν μπορεί να διαρκέσει περισσότερο από 48 ώρες.

Σε τρεις (3) ημέρες από τότε που ο Εισαγγελέας Πρωτοδικών διέταξε τη μεταφορά του ασθενή για τη διενέργεια εξέτασης και έκδοση των σχετικών γνωματεύσεων, ο ίδιος με αίτησή του ζητεί να επιληφθεί το Μονομελές Πρωτοδικείο στο οποίο υπηρετεί, που συνεδριάζει μέσα σε δέκα (10) ημέρες, «κεκλεισμένων των θυρών», ώστε να προστατεύεται η ιδιωτική ζωή του ασθενή. Στη συνεδρίαση καλείται πριν από 48 ώρες και ο ασθενής, ο οποίος δικαιούται να παραστεί με δικηγόρο και με ψυχίατρο ως τεχνικό σύμβουλο. Σε περίπτωση επικινδυνότητας του φερόμενου ως ασθενή οι ανωτέρω προθεσμίες δύναται να συντμηθούν.

Το δικαστήριο είναι αναγκασμένο να εκδώσει την απόφασή του εντός δέκα ημερών ή τουλάχιστον, όπως γίνεται σχετικά δεκτό, να συζητήσει την υπόθεση εντός της εν λόγω δεκαήμερης προθεσμίας. Με βάση τη διατύπωση του άρθρου 96 παρ. 6 του Ν. 2071/1992 υποστηρίζεται ότι εάν ο νόμος ήθελε να εκδίδεται και η απόφαση εντός των άνω δέκα ημερών θα το ανέγραφε ρητά και συνεπώς αρκεί η αίτηση του Εισαγγελέα, να συζητηθεί εντός της ανωτέρω προθεσμίας και μέχρι εκδόσεως της απόφασης του δικαστηρίου, το άτομο κρατείται νόμιμα (βλ. άρθρο 96 παρ. 8 του Ν. 2071/1992 και ΓΝΜΔ ΕΙΣΑΠ 12/2006, ΠοινΔνη 2006/1403). Σε περίπτωση που δεν τηρηθεί η ανωτέρω προθεσμία, η περαιτέρω παραμονή του φερόμενου ως ασθενή στη μονάδα ψυχικής υγείας δεν νομιμοποιείται από την εισαγγελική παραγγελία της μεταφοράς, έστω και αν είναι σαφές ότι το πρόσωπο πάσχει.

Εάν όμως από λόγους ανωτέρας βίας ή ανυπέρβλητου κωλύματος δεν καθίσταται δυνατή η τήρηση αυτής, τότε ο εισαγγελέας οφείλει να προκαλέσει έκδοση προσωρινής διαταγής (άρθρο 781 ΚΠολΔ) που αποτελεί δικαστική απόφαση, έστω και περιληπτική[6], με την οποία να διατάσσεται προσωρινά η ακούσια νοσηλεία του φερόμενου ως ασθενή. Ωστόσο υποστηρίζεται και η άποψη ότι η μη τήρηση της προθεσμίας των δέκα ημερών δε συνεπάγεται ακυρότητα στη σχετική διαδικασία και συνεπώς η τυχόν απόλυση του φερόμενου ασθενή δεν εμποδίζει την έκδοση της απόφασης υπέρ της ακούσιας νοσηλείας, η οποία και θα εκτελεστεί από τον Εισαγγελέα (άρθρο 96 παρ. 4 εδ. α` του Ν. 2071/1992).

Το δικαστήριο, που δικάζει με τη διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας, αν κρίνει ότι οι γνωματεύσεις των δύο ψυχιάτρων που προσάγονται διαφέρουν μεταξύ τους ή δεν είναι πειστικές ή ο επιστημονικός διευθυντής του νοσοκομείου στο οποίο έχει εισαχθεί ο ασθενής διατυπώνει αντίθετη προς τις γνωματεύσεις γνώμη, διατάζει την εξέταση του ασθενή και από άλλο ψυχίατρο εγγεγραμμένο στους καταλόγους ιατρικών συλλόγων της χώρας, κατά προτίμηση επίκουρο τουλάχιστον καθηγητή ή επιστημονικό διευθυντή δημόσιας Μονάδας Ψυχικής Υγείας ή το νόμιμο αναπληρωτή του. Αν ο ασθενής τον οποίο αφορά έχει προσαχθεί με διαταγή του εισαγγελέα σε ψυχιατρική κλινική, στην περίπτωση που η αίτηση αναγκαστικής νοσηλείας γίνεται δέκτη, συνεχίζεται η παραμονή του εκεί, ενώ στην περίπτωση που η αίτηση απορριφθεί, διατάσσεται η άμεση έξοδος.

Σύμφωνα με το άρθρο 99 παρ. 2 του Ν. 2071/1992 η ακούσια νοσηλεία διακόπτεται όταν πάψουν να συντρέχουν οι προϋποθέσεις της παρ. 2 του άρθρου 95 του νόμου αυτού. Στην περίπτωση αυτήν, ο επιστημονικός διευθυντής της ψυχιατρικής κλινικής, στην οποία νοσηλεύεται ο ασθενής, οφείλει να του χορηγήσει εξιτήριο και συγχρόνως να κοινοποιήσει σχετική έκθεση στον αρμόδιο Εισαγγελέα.

Η διάρκεια της ακούσιας νοσηλείας δεν μπορεί να υπερβεί τους έξι (6) μήνες. Μετά την πάροδο των τριών πρώτων μηνών, ο επιστημονικός διευθυντής της ψυχιατρικής κλινικής και άλλος ένας ψυχίατρος του τομέα ψυχικής υγείας, υποβάλλουν έκθεση στον Εισαγγελέα για την κατάσταση της υγείας του ασθενή. Ο Εισαγγελέας δικαιούται (ωστόσο δεν ορίζεται ότι υποχρεούται) να διαβιβάσει την έκθεση αυτή στο Μονομελές Πρωτοδικείο της περιφέρειάς του με αίτησή του να συνεχιστεί ή να διακοπεί η ακούσια νοσηλεία.

Σύμφωνα με το άρθρο 99 παρ. 4 του Ν. 2071/1992 σε όλως εξαιρετικές περιπτώσεις, κατά τις οποίες πρέπει να παραταθεί η νοσηλεία του ασθενή πέραν των έξι (6) μηνών, τούτο είναι δυνατό μόνο μετά από σύμφωνη γνώμη επιτροπής εκ τριών ψυχιάτρων, εκ των οποίων ένας είναι ο θεράπων ιατρός και οι έτεροι δύο ορίζονται από τον Εισαγγελέα. Ωστόσο δεν ορίζεται για πόσο χρονικό διάστημα είναι δυνατόν να παραταθεί η νοσηλεία ή εάν είναι δυνατόν να παραταθεί αορίστως η ακούσια νοσηλεία (κατά το πρότυπο των 69-70 ΠΚ που ρυθμίζουν την επιβολή μέτρων ασφαλείας σε ακαταλόγιστους εγκληματίες) και περαιτέρω εάν είναι υποχρεωτική η περιοδική επανεξέταση της κατάστασης της υγείας του ασθενούς για να βεβαιώνεται εάν υφίστανται ακόμα οι προϋποθέσεις για την ακούσια νοσηλεία. Το κενό αυτό εν μέρει καλύπτεται από την πρόβλεψη της δυνατότητας υποβολής αίτησης του νοσηλευόμενου για τη διακοπή της νοσηλείας του.

Ευχαριστούμε τη δικηγόρο μας κυρία Ευγενία Φωτοπούλου για την ενημέρωση.

Ευγενία Φωτοπούλου
Δικηγόρος
Βασιλίσσης Σοφίας 6, T.K. 106 74 Αθήνα
Τηλέφωνα: 210 36 24 769, 211 7 80 80 80
Fax: 210 36 24 703
Email: info@efotopoulou.gr
Web: http://efotopoulou.gr/